Η φοβερότερη πολεμική αναμέτρηση που γνώρισε η ανθρωπότητα και ο πρώτος αληθινά παγκόσμιος πόλεμος. Διάρκεσε από την 1η Σεπτεμβρίου 1939 έως τις 2 Σεπτεμβρίου 1945 και άφησε πίσω του πάνω από 60 εκατομμύρια νεκρούς.
Το υπόβαθρο για την Έναρξή του Β παγκοσμίου πολέμου
Τα αίτια που βρίσκονται στη βάση του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, δεν ήταν άσχετα από τον Α'.
Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, γενικά, στερέωσε το συσχετισμό και τη διάταξη δυνάμεων που υπήρχαν πριν απ' αυτόν. Η παγκόσμια κυριαρχία, θεσμοθετημένη μέσω της συνέχισης της παρουσίας γιγαντιαίων παγκόσμιων αποικιακών αυτοκρατοριών, της Βρετανίας και της Γαλλίας παραμένει στη θέση της. Η προσπάθεια του γερμανικού μονοπωλιακού κεφαλαίου για αναδιανομή του κόσμου αποκρούστηκε και απέτυχε. Η Γερμανία βγήκε από τον πόλεμο ηττημένη και ταπεινωμένη.
Από την άλλη πλευρά, οι αλλαγές που έφερε ο πόλεμος ήταν πολλές.
Μια από αυτές ήταν η ενίσχυση του ρόλου των ΗΠΑ. Οι γιγαντιαίες παραγγελίες της εποχής του πολέμου είχαν σαν αποτέλεσμα τη μετατροπή των ΗΠΑ, ως το 1913 κράτους - χρεώστη, σε κράτος - πιστωτή, στον οποίο οι ευρωπαϊκές δυνάμεις έχουν πολύ μεγάλα χρέη. Η συμμετοχή των ΗΠΑ στην τελευταία φάση του πολέμου τους έδωσε τη δυνατότητα άμεσης ανάμειξης στα ευρωπαϊκά πράγματα, γεγονός που φάνηκε και στη Διάσκεψη των Βερσαλιών. Για την ώρα, πάντως, τα ισχυρότερα τμήματα των κυρίαρχων δυνάμεων των ΗΠΑ θα προτιμήσουν την αξιοποίηση των αντιθέσεων των άλλων δυνάμεων από την άμεση παρέμβαση. Δείγματα της τελευταίας δε θα λείψουν, όπως θα δείξουν τα σχέδια Ντόουζ και Γιανγκ, που θα επιτρέψουν στη Γερμανία να βγει από τη μεταπολεμική κρίση.
Β' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ: Σοβιετικοί παρτιζάνοι ξεκινούν για το Μέτωπο
Εκείνο που είχε μεγαλύτερη ακόμη σημασία, ήταν η καταστροφή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Εδώ η εξέλιξη των πραγμάτων θα είναι πολύ σοβαρότερη γιατί, στη θέση της Αυτοκρατορίας θα μπει η ΕΣΣΔ. Μια δύναμη, δηλαδή, της οποίας η ύπαρξη όχι απλώς αναστατώνει την υπάρχουσα διάταξη των διαφόρων παραγόντων, αλλά αποτελεί απειλή για το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα.
Η περίοδος μεταξύ των δύο Παγκόσμιων Πολέμων θα φέρει, συνεπώς, τη σφραγίδα δύο γενικών και απόλυτα εγγενών στη φύση του ιμπεριαλισμού παραμέτρων:
α) Της όξυνσης των αντιθέσεων μεταξύ των δυνάμεων του ιμπεριαλισμού. Το τέλος του Α' Παγκόσμιου Πολέμου δεν εξάλειψε, ασφαλώς, την ανισόμετρη πορεία του ιμπεριαλισμού. Αντίθετα, τη δυνάμωσε, δίνοντάς της και νέα στοιχεία. Καθώς ο ιμπεριαλισμός βγαίνει από την πολεμική και μεταπολεμική κρίση, οι χτεσινοί ηττημένοι ενισχύουν (συχνά, με τη βοήθεια των χτεσινών νικητών) και πάλι τη θέση τους και αμφισβητούν όλο και πιο καθαρά το στάτους κβο. Φαίνεται άλλη μια φορά ότι κάθε μονοπώλιο δεν μπορεί ποτέ να είναι σταθερό και μόνιμο και πάντα βρίσκεται υπό απειλή.
β) Της αντίθεσης καπιταλισμού και σοσιαλισμού. Στο σημείο αυτό, βρίσκεται η πιο σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο Παγκόσμιων Πολέμων.
Μετά των Οκτώβρη του 1917, η σκέψη της καταστροφής του σοβιετικού κράτους βρίσκεται μεταξύ των πρώτιστων μελημάτων των ιμπεριαλιστών. Η άμεση προσπάθεια (επέμβαση των 14) απέτυχε, πράγμα που δίνει στην προσπάθεια ένα μακροπρόθεσμο χαρακτήρα. Δεν πρόκειται για απλή υπόθεση, γιατί η προσπάθεια αυτή αποτελεί και παράγοντα όξυνσης των αντιθέσεων μεταξύ των ιμπεριαλιστών, καθώς κάθε δύναμη φοβάται ότι μια επιτυχία κάποιας δύναμης στον τομέα αυτό θα δυνάμωνε πολύ τη θέση της απέναντι στις άλλες.
Περίοδος μεσοπολέμου
«Λιβαδειά: Πτώματα ανθρώπων, γέμιζαν τον αέρα με τη δυσοσμία του θανάτου». Από το άλμπουμ του κορυφαίου φωτογράφου Ντμίτρι Κέσελ
«Λιβαδειά: Πτώματα ανθρώπων, γέμιζαν τον αέρα με τη δυσοσμία του θανάτου». Από το άλμπουμ του κορυφαίου φωτογράφου Ντμίτρι Κέσελ
Η περίοδος μεταξύ των δύο Παγκόσμιων Πολέμων χωρίζεται, από την άποψη της ουσίας της, και σε δύο χρονικά τμήματα. Συγκεκριμένα, στις περιόδους 1920-'30 και 1930-'40.
Οι δύο περίοδοι διαφέρουν ριζικά μεταξύ τους. Στην πρώτη, κυριαρχεί η σταθεροποίηση του καπιταλιστικού συστήματος μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Υποκινημένη από τις πολεμικές καταστροφές, η οικονομική κατάσταση γενικά βελτιώνεται, πολλές εκκρεμότητες τακτοποιούνται και, γενικά, η ατμόσφαιρα είναι ατμόσφαιρα εξασφάλισης των μετόπισθεν ενόψει νέων αναμετρήσεων στο μέλλον.
Σχετικά με την ΕΣΣΔ, η γενική προσπάθεια είναι ο στραγγαλισμός μέσω πολιτικής, διπλωματικής κ.ά. απομόνωσης, η οικονομική υπονόμευση (π.χ. η υπόθεση των πλαστών ρουβλίων της Φρανκφούρτης), αλλά και μια τεράστια και πολυσχιδής συνωμοσία (που σήμερα, θα πρέπει να θεωρείται πασιφανής) καταστροφής της μέσω τραβήγματός της σε ένα εκ των προτέρων χαμένο πόλεμο στην Κίνα.
Στον τομέα αυτό, δε λείπουν και πιο άμεσες προσπάθειες σ' αυτή ακόμη την 10ετία, όπως η άμεση απειλή βρετανοσοβιετικού πολέμου, που, τελικά, δε θα γίνει, στα 1927-1929.
Στη δεύτερη, επικρατεί μια κατάσταση εντελώς διαφορετική. Συγκεκριμένα.
α) Επικρατεί κατάσταση βαθιάς οικονομικής κρίσης. Πράγματι, η μεγάλη κρίση του Χρηματιστηρίου της Γουόλ Στριτ τον Οκτώβρη του 1929 φέρνει την έκρηξη αυτού που σήμερα θα αποκαλούσαμε «παγκόσμια φούσκα». Δεν πρόκειται για απλό συγκυριακό φαινόμενο, πρόκειται για σύμπτωμα ένδειξης ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί πια να προχωρήσει όπως πρώτα. Αυτό φαίνεται ακόμη πιο ξεκάθαρα από το ότι η κρίση δεν ακολουθείται από φάση ανόδου, από το ότι τα αντικρισιακά μέτρα αποτυγχάνουν και, ακόμη περισσότερο, από το ότι η κρίση ξεσπά εκ νέου το 1938.
«Οσοι Αθηναίοι αναζητούσαν χαμένους συγγενείς περπατούσαν ανάμεσα στα πτώματα, κλείνοντας τις μύτες τους με μαντίλια». Φωτογραφία του Ντ. Κέσελ
«Οσοι Αθηναίοι αναζητούσαν χαμένους συγγενείς περπατούσαν ανάμεσα στα πτώματα, κλείνοντας τις μύτες τους με μαντίλια». Φωτογραφία του Ντ. Κέσελ
Μέσα στα πλαίσια του ιμπεριαλισμού, ένας μόνο τρόπος υπάρχει να ξεπεραστεί η κρίση: Ο πόλεμος.
β) Απότομη και μεγάλη όξυνση των αντιθέσεων μεταξύ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.
Από την κρίση πλήττονται όλες οι δυνάμεις. Οχι, όμως, όλες με τον ίδιο τρόπο, ούτε στην ίδια έκταση. Οι δυνάμεις, π.χ, που διαθέτουν αποικίες φορτώνουν σ' αυτές ένα μεγάλο μέρος των βαρών και αυτό εξηγεί γιατί η Βρετανία και η Γαλλία πλήττονται λιγότερο. Η κρίση στις ΗΠΑ είναι ιδιαίτερης βιαιότητας και μεγάλου βάθους, η χώρα, όμως, διαθέτει και μεγάλες εφεδρείες, που η κρίση αργεί να αγγίξει. Η κατάσταση άλλων δυνάμεων, που δε διαθέτουν ούτε αποικίες ούτε εφεδρείες, δεν είναι τόσο ευνοϊκή. Η Γερμανία, η Ιταλία, η Ιαπωνία πλήττονται ιδιαίτερα σκληρά.
Η αντίδρασή τους δείχνει το σύνολο των αντινομιών που στέκουν μπροστά στον ιμπεριαλισμό: Οι δυνάμεις αυτές αρχίζουν ένα εντατικό πρόγραμμα εξοπλισμών με στόχο την αναδιανομή του κόσμου και την έξοδο από την κρίση. Με τις πολεμικές τους παραγγελίες, συντελούν σε κάποιο «στρογγύλεμα» ακραίων εκτροπών της κρίσης και σε άλλες δυνάμεις, συντελώντας, έτσι, στην αποφυγή της οικονομικής αβύσσου. Αυτό, όμως, το κάνουν διασπαθίζοντας τις τελευταίες εφεδρείες τους. Ετσι, έχουμε δύο κρίσιμα φαινόμενα:
Την ένταση του αποκλεισμού όλων των άλλων μέσων εξόδου εκτός από τον πόλεμο.
Τη βαθμιαία διαμόρφωση ενός συνασπισμού αναθεωρητικών δυνάμεων, που θα παίξει το ρόλο του συγκεκριμένου οργάνου του πολέμου.
γ) Απότομη και μεγάλη έξαρση του αντεπαναστατικού πυρετού.
Το ξεπέρασμα της κρίσης τρομοκρατεί, έτσι και μόνο με τον αιφνίδιο χαρακτήρα της, τις κορυφές του μονοπωλιακού κεφαλαίου. Ο φόβος απέναντι στην Επανάσταση είχε φανεί και πολύ πριν, στην εγκαθίδρυση του Μουσολινικού καθεστώτος στις αρχές της 10ετίας του '20. Η συνταγή προωθείται τώρα διεθνώς, όπως δείχνει η άνοδος των ναζιστών στην εξουσία στη Γερμανία (30.1.1933), ένα γεγονός στο οποίο ο ρόλος των ξένων δυνάμεων έχει χονδροειδώς υποτιμηθεί.
Μαζί με τα σχέδια βίαιης εξόντωσης του επαναστατικού κινήματος, βαδίζει και η προσπάθεια καταστροφής της ΕΣΣΔ.
Στο σημείο αυτό, αξίζει να αναφερθεί μία λεπτομέρεια, σήμερα ξεχασμένη αλλά μεγάλης σημασίας, που παρουσιάζει, πέραν των άλλων, και μεγάλο αυτοβιογραφικό ενδιαφέρον: Στο βιβλίο του «Ο Αγών μου», που κυκλοφορεί, για πρώτη φορά, το 1926, ο Αδ. Χίτλερ κάνει μια ενδιαφέρουσα πρόταση: Ο μελλοντικός πόλεμος δεν είναι ανάγκη να γίνει, όπως ο προηγούμενος, προς τη Δύση, αλλά θα ήταν καλύτερο να γίνει προς την Ανατολή και το Νότο. Στην πραγματικότητα, εδώ ο Χίτλερ προβλέπει την τακτική που θα ακολουθήσουν στο μέλλον οι κυβερνήσεις του και, μάλιστα, κάνει μια πρόταση στις άλλες δυνάμεις. Δεν είναι λίγο απίθανο να δεχτούμε ότι όλα αυτά τα κάνει ένας μισο-άγνωστος ηγέτης μιας ασήμαντης πολιτικής ομάδας, που θεωρείται και ανισόρροπος;
Η πατρότητα της σκέψης της αλλαγής του βασικού μετώπου, από τη Δύση (Βρετανία), στην Ανατολή (ΕΣΣΔ) δεν είναι, ασφαλώς, προσωπική έμπνευση του Αδ. Χίτλερ, ίσως εξηγεί και τη βρετανική πολιτική απέναντί του και, πιθανότατα, εξηγεί τη συστηματική προσπάθεια του ίδιου του Αδ. Χίτλερ να εξαφανίσει όλους όσοι συνεργάστηκαν μαζί του στη συγγραφή του βιβλίου «του».
Στη δίνη της όξυνσης των αντιθέσεων
Η επικράτηση του ναζισμού στη Γερμανία σηματοδοτεί σαν παράλληλο σύμπτωμα της όξυνσης, των αντιθέσεων ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, την προσπάθεια μετατροπής της ΕΣΣΔ σε χώρο εξαγωγής αυτών των αντιθέσεων. Αυτό έπαιξε μεγάλο ρόλο στην επιβίωση του ναζιστικού καθεστώτος στα πρώτα του και πιο δύσκολα χρόνια. Οι ομιλίες στη Βουλή των Κοινοτήτων, ενός από τους πιο ικανούς πολιτικούς της μεγαλοαστικής τάξης της Βρετανίας, του Λόιντ Τζορτζ, το 1934 είναι εντελώς χαρακτηριστικές: Η ανατροπή του σημερινού καθεστώτος της Γερμανίας, λέει απερίφραστα, σημαίνει νίκη του κομμουνισμού. Κατά συνέπεια, το καθεστώς αυτό πρέπει να μείνει στη θέση του.
Ετσι η ΕΣΣΔ βρίσκεται σε μια θέση όλο και πιο επικίνδυνη. Το μέγεθος τού κινδύνου φαίνεται και από το ότι ο ιμπεριαλισμός υπερτερεί σημαντικά (και σε ορισμένους τομείς, συντριπτικά) απέναντί της. Εκείνο που χαλαρώνει την πίεση είναι δύο παράγοντες:
- Για την επίθεση εναντίον της, απαιτείται προετοιμασία, που θέλει χρόνο και
- Η Γερμανία ζητά εγγυήσεις, για μια τέτοια ενέργεια, από τις δυτικές δυνάμεις, που αυτές δεν μπορούν να της τις δώσουν, γιατί φοβούνται τις ενέργειές της μετά από ενδεχομένη επιτυχία.
Μέσα σ' αυτή τη γεμάτη ανησυχία διελκυστίνδα, το ερώτημα του «ποιος και πού θα εισβάλει στην ΕΣΣΔ» καταλήγει να γίνει το κύριο ερώτημα πολέμου που ετοιμάζεται.
Η σειρά των γεγονότων
Εκείνο που μπορεί να θεωρηθεί σαν η πρώτη βολή του πολέμου έρχεται από τη μακρινή Απω Ανατολή: Στις 18.9.1931, τα ιαπωνικά στρατεύματα, που έχουν τις βάσεις τους στην Κορέα, περνούν τη γέφυρα Λάο - σαν και εισβάλουν στη ΒΑ Κίνα. Γρήγορα καταλαμβάνουν τη Μαντζουρία και εγκαθιστούν εκεί ένα «δικό τους» κράτος, το Μάντζου - κονο.
Η επίθεση δημιουργεί σοβαρή απειλή για τις βάσεις των άλλων δυνάμεων με τις οποίες είναι γεμάτη η Κίνα. Δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους και για την ΕΣΣΔ, η οποία διαθέτει μακρότατα σύνορα με το χώρο εισβολής, χωρίς τίποτε να τα υπερασπίσει. Σήμερα, ξέρουμε με πολλά στοιχεία ότι στην ανωτάτη ιαπωνική ηγεσία βρίσκονται αντιμέτωπες δύο ομάδες - η «βόρεια» (επίθεση ενάντια στην ΕΣΣΔ) και η «νότια» (επίθεση ενάντια στις ΗΠΑ).
Η κατάσταση σημειώνει νέα αλλαγή όταν στη Γερμανία επικρατούν οι ναζιστές. Οι τελευταίοι ούτε καν κρύβουν τα σχέδιά τους. Αν και οι περιορισμοί στους επανεξοπλισμούς της Γερμανίας έχουν ήδη καταργηθεί (Απόφαση της Διάσκεψης Αφοπλισμού της 11ης.12.1932), η Γερμανία αποσύρεται με θόρυβο από την Κοινωνία των Εθνών στις 14 Οκτώβρη 1933 και αρχίζει ένα πρόγραμμα εξοπλισμών που θα αυξήσει την ακαθάριστη παραγωγή όπλων και οπλικών συστημάτων, στην περίοδο 1933-1939, κατά 26,5 φορές.
Η ίδια η πολιτική, αυτή έδειχνε την προετοιμασία για πόλεμο. Εκτός από τη στρατιωτική προετοιμασία, αρχίζει και η οικονομική. Καθώς η Γερμανία δε διαθέτει συνάλλαγμα, αρχίζει να χρησιμοποιεί το καθεστώς CLEARING. Γρήγορα, ολόκληρες περιοχές, με προεξάρχουσες τα Βαλκάνια και τη Λατινική Αμερική, αρχίζουν να συναλλάσσονται χωρίς συνάλλαγμα με τη Γερμανία, που προσφέρει τιμές ανώτερες των διεθνών. Αυτό έχει και πολιτικές συνέπειες, καθώς η δημιουργία εμπορικών ζωνών χωρίς συνάλλαγμα τείνει να αποκλείσει τις άλλες δυνάμεις, δίνοντας τροφή σε σκέψεις ότι η Γερμανία μπορεί να είναι πιο επίφοβη σαν εμπορικός ανταγωνιστής από όσο ωφέλιμη είναι σαν αντεπαναστατικός προμαχώνας.
Για την ώρα, πάντως, η δεύτερη πλευρά της υπερισχύει. Σε όλη την περίοδο 1933-1939, η Γερμανία (και, σε σημαντικό βαθμό, η Ιταλία) παίρνουν ό,τι θέλουν.
Η Γερμανία εξασφαλίζει τη σιωπή στον επανεξοπλισμό της. Στις 13 Γενάρη 1935, παίρνει το Σάαρ, που είχε ημιαυτόνομο καθεστώς από το 1918. Στις 18 Ιούνη 1935 παίρνει μια πολύ πλεονεκτική συμφωνία με τη Μεγάλη Βρετανία στον τομέα των πολεμικών ναυτικών εξοπλισμών. Την ίδια περίοδο, η Ιταλία παίρνει την Αιθιοπία. Στις 7 Μάρτη 1936, η Βρετανία και η Γαλλία κλείνουν τα μάτια μπροστά στην επαναστρατιωτικοποίηση της Ρηνανίας. Με την έκρηξη του εμφυλίου πολέμου στην Ισπανία, η Γερμανία και η Ιταλία αφήνονται να επέμβουν με την ησυχία τους, ενώ η ιαπωνική κυβέρνηση εμποδίζεται να πάρει βοήθεια.
Στις 25 Νοέμβρη 1936 συμβαίνει ένα πολύ σοβαρό γεγονός. Η Γερμανία και η Ιαπωνία υπογράφουν το λεγόμενο «Σύμφωνο Αντι - Κομιντέρν», δηλαδή κατά της «Κομμουνιστικής Διεθνούς». Ο αντεπαναστατικός χαρακτήρας του Συμφώνου φαίνεται από την ονομασία του. Επίσης φανερός είναι και ο χαρακτήρας του σαν οργάνου αναδιανομής του κόσμου, αλλά και σαν οργάνου περικύκλωσης της ΕΣΣΔ (οι ιαπωνικές επιχειρήσεις στην Κίνα συνεχίζονται και εξαπλώνονται και η κυβέρνηση της τελευταίας έχει ζητήσει σοβιετική βοήθεια). Στις 6 Νοέμβρη 1937 προσχωρεί στο Σύμφωνο (που θα πάρει την έκτοτε περίφημη ονομασία του «Χαλύβδινου Αξονος» που θα του δώσει ο Μπ. Μουσολίνι) και η Ιταλία. Ο αναθεωρητικός συνασπισμός προβάλλει καθαρότερα.
Ωστόσο, οι δυτικές δυνάμεις δε συγκινούνται ιδιαίτερα. Η ναζιστική Γερμανία εξακολουθεί να παίρνει δισεκατομμύρια για τις ανάγκες της και η Ιαπωνία να αφήνεται να απλωθεί στην Κίνα.
Σεπτέμβριος 1939 Poland
Είναι οι τελευταίες ώρες του Αυγούστου 1939. Από τα Καρπάθια ως τη Βαλτική, η νύχτα είναι ψυχρή και ξάστερη. Οι μετεωρολογικές προβλέψεις είναι εξαίρετες. Η καταχνιά που σχηματίζεται στα χαμηλά, θα διαλυθεί με την ανατολή του ήλιου. Η μέρα που θα ξημερώσει θα είναι γαλήνια, ηλιόλουστη, εξαιρετικά ευνοϊκή για την αεροπορία.
Δεν είναι λιγότερο ευνοϊκό για τα τανκς το έδαφος που έχει σκληρύνει από το καλοκαίρι και που το δρεπάνι του θερισμού πέρασε από πάνω του σαν ξυράφι. Πολλά ρυάκια έχουν ξεραθεί και οι μεγάλοι ποταμοί, ο Narev, ο Μπουγκ, ο Vistula, είναι βατοί σχεδόν σε όλη τους την έκταση. Όλα συγκλίνουν στο να προσφέρουν τις καλύτερες συνθήκες για τη δοκιμή των νέων μεθόδων μάχης του γερμανικού στρατού.
Το σύνολο των επιχειρήσεων έχει ονομασθεί Λευκή Επιχείρηση (Fall Weiss). Η προετοιμασία των μονάδων για πόλεμο έγινε αποκλειστικά με ατομικές προσκλήσεις. Είχε απαγορευθεί να προφέρει κανείς τη λέξη κινητοποίηση. Η διαταγή για την εκτέλεση του σχεδίου δεν έφτανε στα γενικά στρατηγεία των ομάδων στρατιών, παρά μόνο στις 17:00 με την ακόλουθη μορφή: Τ = 1.9.4.45. Αυτό σημαίνει πως η έναρξη του πολέμου, η ώρα Χ της μοίρας της Γερμανίας και του κόσμου, είναι η 1 Σεπτεμβρίου, ώρα 04:45 το πρωί. Το σύστημα διαβιβάσεων μπήκε αμέσως σε κίνηση, για να φθάσει ως τα τμήματα πεζικού που είχαν αναπτυχθεί κατά μήκος της πολωνικής μεθορίου, η απόφαση του Adolf Hitler. Η προθεσμία είναι αμείλιχτα σύντομη, τόσο σύντομη που ορισμένες μονάδες δεν θα ειδοποιηθούν έγκαιρα και δεν θα μπουν στον πόλεμο, παρά μόνο αφού ακούσουν τις βροντές των κανονιών.
Μέχρι τα μεσάνυχτα οι δυο στρατηγοί, αφού πήραν όλα τα μέτρα για να σταματήσουν τον χείμαρρο, περιμένουν με την ιδέα πως μπορεί να ήταν κι ένας εκφοβισμός, μια μπλόφα. Τα μεσάνυχτα ο von Rundstedt σηκώνεται. Τώρα, είπε, είναι πολύ αργά. Νομίζω πως μπορούμε να πλαγιάσουμε μια δυο ώρες.
Hitler: «Θέλω ν’ αποφύγω την επέμβαση των Άγγλων»
Η παραχώρηση αυτή -η μικρή αυτή παράταση μιας εβδομάδας που δόθηκε στην ετοιμοθάνατη ειρήνη- αντιστοιχούσε με μια τελευταία απόπειρα του Hitler να εντοπίσει τη σύγκρουση. Το πρωί της 25ης Αυγούστου, χτύπησε το τηλέφωνο μέσα στο γραφείο του Göring.
Ο στρατάρχης του Reich σήκωσε το ακουστικό και άκουσε τη φωνή του F ührer:
-Τα σταματώ όλα.
-Αχ! (στεναγμός ανακούφισης).
-Οριστικά;
-Όχι! θέλω να δω, αν υπάρχει τρόπος ν αποφύγω την επέμβαση των Άγγλων.
Η διένεξη για το Danzig και τον Διάδρομο, απειλούσε να επισύρει αυτό που ο Adolf Hitler δεν ήθελε ακόμη, έναν παγκόσμιο πόλεμο. Έκανε μια τελευταία προσπάθεια για να περιοριστεί ο αγώνας ανάμεσα στην Poland και σ’ αυτόν.
Τη στρατιωτική εξόντωση της Poland ο Hitler την είχε ανακοινώσει στους στρατηγούς του - διοικητές στρατιών στις 23 Μαΐου. Μην περιμένετε μιαν επανάληψη αυτού που έγινε με την Τσεχοσλοβακία. Αυτή τη φορά, κύριοι, θα τον έχετε τον πόλεμο...
Ο πόλεμος θ’ άρχιζε προ του τέλους Αυγούστου, μόλις τέλειωνε ο θερισμός, για να έχει τελειώσει πριν από τις βροχές του φθινοπώρου και την περίοδο της λάσπης. Αν ο στρατηγός von Brauchitsch μου έλεγε πως προέβλεπε έναν μακρύ πόλεμο, δεν θα προχωρούσα στην εφαρμογή του σχεδίου. Μου υποσχέθηκε όμως, πως θα καταχτούσαμε την Poland μέσα σε λίγες εβδομάδες.
Ο Hitler προεξοφλούσε πως η France και η Αγγλία δεν θα επενέβαιναν. Ζύγισα τους ηγέτες τους στο Munich: Ο Daladier, ο Chamberlain, τι σκουλήκια! Αντίθετα η Σοβιετική Ένωση είχε -κατά τον Hitler- στο πρόσωπο του Stalin, έναν αρχηγό που τον ανεγνώριζε σχεδόν για ίσο του, αλλά ο Ερυθρός Στρατός είχε εξασθενήσει από τις εκκαθαρίσεις που είχαν σαρώσει τους περισσότερους από τους στρατηγούς του. Εξ άλλου δεν αποκλείεται ν’ αδιαφορήσει η Ρωσία για την καταστροφή του Πολωνικού Κράτους. Η τελευταία αυτή φράση -σημειώνεται στα πρακτικά που κράτησε ο αντισυνταγματάρχης Schmundt, υπασπιστής του Führer - περιέχει εν σπέρματι τη χιτλεροσοβιετική συμμαχία, το θεατρικό κόλπο της 23ης Αυγούστου.
Το προοίμιο για την προσέγγιση ήταν η αποστολή στη Μόσχα μιας γερμανικής αντιπροσωπείας, εντεταλμένης να διαπραγματευθεί μιαν εμπορική συνθήκη. Ταυτόχρονα η France και η Αγγλία είχαν αρχίσει στη σοβιετική πρωτεύουσα συνομιλίες για μια στρατιωτική συνεργασία κατά του Γ’ Reich. Τα δυο παζαρέματα γίνονταν το ένα πλάι στο άλλο. Το ένα ήταν αθόρυβο και κυλούσε σαν το νερό, το άλλο γεμάτο από κρίσιμες στιγμές. Με κόπο οι Αγγλογάλλοι και οι Ρώσοι κατέληξαν στις 25 Ιουλίου κατ’ αρχήν σε μια πολιτική συμφωνία. Βάσει αυτής έφτανε στη Μόσχα στρατιωτική αντιπροσωπεία υπό τον Γάλλο στρατηγό Ντουμένκ και τον Άγγλο ναύαρχο Πλάνκετ. Σκόνταψε σ’ ένα ανυπέρβλητο εμπόδιο: Η Σοβιετική Ένωση και η Γερμανία δεν είχαν κοινά σύνορα και οι Πολωνοί αρνήθηκαν με πείσμα να προσφέρουν στον Ερυθρό Στρατό ένα πεδίο μάχης πάνω στο έδαφος της πατρίδας τους. Όλες οι πιέσεις που ασκήθηκαν επί της Warsaw υπήρξαν μάταιες. Τότε ακριβώς έφτασε στη Μόσχα ένα τηλεγράφημα του Hitler: Ο Führer των Γερμανών ζητούσε από τον Stalin να δεχτεί αμέσως τον υπουργό του των Εξωτερικών Joachim von Ribbentrop.
Η είδηση γι’ αυτό το ταξίδι έπεσε σαν κεραυνός στις δυτικές πρωτεύουσες τη νύχτα της 22 προς την
23 Αυγούστου. Νύχτα που έβραζε από τη ζέστη, νύχτα πυρετώδης, νύχτα κατάπληξης. Κάτι διπλωματικά τηλεγραφήματα που μιλούσαν για τη δυνατότητα μιας προσέγγισης μεταξύ ναζισμού και κομμουνισμού, θεωρήθηκαν απίθανα. Όσοι στις αίθουσες σύνταξης των εφημερίδων ή στις δημόσιες υπηρεσίες είχαν στα χέρια τους το κιτρινωπό κουρελόχαρτο της ταινίας του τηλετύπου, έβγαλαν την ίδια αναφώνηση δυσπιστίας. Ο Γάλλος πρωθυπουργός Edouard Daladier που τον ξύπνησε ο υπουργός του των Εξωτερικών για να του αναγγείλει την είδηση, απάντησε με νυσταλέα φωνή: Εξακριβώστε πως δεν πρόκειται για καμιά δημοσιογραφική τερατολογία! Αλίμονο! την άλλη κιόλας μέρα θριαμβευτικά ανακοινωθέντα του Berlin και της Μόσχας ανήγγειλαν, πως ένα σύμφωνο μη επίθεσης είχε υπογραφεί ανάμεσα στη Σοβιετική Ένωση και το γερμανικό Reich. Στη γαλλοβρετανική στρατιωτική αποστολή δεν έμενε τίποτε άλλο παρά να τα μαζέψει και να φύγει.
Στην Αγγλία πικρή απογοήτευση. Στη France απερίγραπτη σύγχυση. Στη Γερμανία απίστευτη ανακούφιση. Πολλοί που αμφέβαλλαν ακόμη για τη μεγαλοφυΐα τουüFhrer, δεν είχαν πια καμιά αμφιβολία. Μερικοί Γερμανοί πίστεψαν, πως δε θα γινόταν πόλεμος μια και το σοβιετικό ξίφος έλειπε από τις δυτικές δημοκρατίες. Άλλοι πάλι έκριναν πως ίσα-ίσα μπορούσε να γίνει πόλεμος, μια και εξέλιπε ο εφιάλτης ενός πολέμου σε δυο μέτωπα. Η ασθενική Poland γρήγορα θα είχε λείψει από τη μέση και η Γερμανία θα στρεφόταν προς τα δυτικά με όλο της το βάρος.
Στη Μόσχα όλα πήγαν κατ’ ευχή. Κακός διαπραγματευτής ο Ribbentrop, δεν χρειάστηκε να λύσει κανένα κόμβο. Ο Stalin είχε δεχτεί ευθύς εξ αρχής, ότι το σύμφωνο μη επίθεσης που θα δημοσιευόταν, δεν θα ήταν παρά ένα πέπλο ριγμένο πάνω από το πραγματικό σύμφωνο, την τέταρτη κατά σειρά διανομή της Poland. Τα δυο συμβαλλόμενα μέρη συμφώνησαν χωρίς δυσκολία για τα κοινά σύνορα: τη γραμμή Narev - Vistula - San. Η διανομή απλωνόταν και στις Βαλτικές χώρες. Η Lithuania θα έπεφτε στη Γερμανία. Η Ρωσία θα έπαιρνε τη Latvia, την Estonia, την Finland και επί πλέον την Βεσσαραβία την οποία θα υποχρεωνόταν να παραδώσει η Ρουμανία. Ο φραγμός από κράτη-μαξιλάρια που είχε στηθεί γύρω στο μπολσεβικισμό με τη συμφωνία του 1919, είχε γκρεμιστεί. Ο γερμανισμός θα ξεριζωνόταν από τα παλιά του προπύργια της Κουρλάνδης και της Λιβονίας. Η θυσία ήταν για τη Γερμανία βαριά κι όμως ασήμαντη, γιατί ήταν προσωρινή. Στο συμβόλαιο έπεφτε η σκιά μιας αμοιβαίας κακοπιστίας. Ο Stalin το υπέγραψε για το άμεσο κέρδος που θα εισέπραττε και για τον χρόνο που κέρδιζε. Ο Hitler το υπέγραψε με την απόφαση να το ξεσχίσει. Σκοπός του, έλεγε στους οικείους του, δεν ήταν να ανακτήσει το Danzig και να σβήσει από το γεωγραφικό χάρτη το διάδρομο. Σκοπός του δεν ήταν καν η εξόντωση του πολωνικού κράτους, αλλά η κατάκτηση των ρωσικών πεδιάδων για την εξασφάλιση του μέλλοντος του γερμανικού λαού. Οι θυσίες που παραδεχόταν, ήταν στιγμιαίες, επομένως εικονικές.
Ωστόσο η επαύριον του διπλωματικού θριάμβου του, προξένησε στον Hitler μια αγανάκτηση, μια έκπληξη και μια απογοήτευση. Αφορμή για την αγανάκτηση ήταν η Ιταλία. Τον Μάιο είχε υπογράψει με τη Γερμανία μια πομπώδη στρατιωτική συμμαχία που οι υπηρεσίες προπαγάνδας είχαν επονομάσει Χαλύβδινο Σύμφωνο. Το ατσάλι όμως στην πρώτη δοκιμασία κιόλας λύγισε. Ο Ciano κι ο Mussolini ανακάλυψαν με κατάπληξη, πως ο πόλεμος μπορούσε να ξεσπάσει από τη μια στιγμή στην άλλη. Ικέτευσαν τον Hitler να τον αναβάλει· προφασίστηκαν πως η χώρα τους ήταν απροετοίμαστη και έφτασαν να επικαλεσθούν κι αυτήν ακόμη τη Παγκόσμια Έκθεση που επρόκειτο να ανοίξει τις πύλες της στη Ρώμη το 1940 και για την οποία είχαν ξοδέψει τόσα λεφτά! Ο διπλωματικός θρίαμβος του Hitler στη Μόσχα δεν τους καθησύχασε. Λίγες ώρες μετά την επιστροφή του Ribbentrop, ο Hitler μ’ ένα πρόσωπο σαν μαρμαρωμένο, άκουσε τον Ιταλό πρεσβευτή Αττόλικο, να του διαβάζει ένα γράμμα, με το οποίο ο Mussolini ανακοίνωνε στενοχωρημένος την πρόθεσή του να τηρήσει στάση μη εμπολέμου. Μόλις η πόρτα έκλεισε πίσω από τις πλάτες του πρεσβευτή, ξέσπασε η οργή του Führer. Και τι δεν έψαλε στους Ιταλούς! Ανάξιοι εμπιστοσύνης, άνανδροι και ασθενείς, αιώνιοι προδότες. Όλα αυτά, δεν εμπόδισαν να τονίζεται στο επίσημο ανακοινωθέν, πως η ιδιότητα του μη εμπολέμου δεν σημαίνει ουδετερότητα, πως ο Führer ενέκρινε τη στάση της Ιταλίας και πως το Χαλύβδινο Σύμφωνο ήταν στερεότερο από κάθε άλλη φορά.
Η έκπληξη και η απογοήτευση του Hitler είχαν την προέλευσή τους από το London. Στο Paris, όπου το γερμανοσοβιετικό σύμφωνο είχε σπάσει κάθε θάρρος, καταλάβαιναν, πως τίποτε πια δεν μπορούσε να σώσει την Poland και πως ένας πόλεμος γι’ αυτήν ήταν χωρίς αντικείμενο.
Αυτό δεν μπορούσαν να το καταλάβουν στο London. Η αντίδραση των κυβερνητικών κύκλων ήταν ένα ξερό ανακοινωθέν που έλεγε, πως το γεγονός της Μόσχας δεν επηρέαζε καθόλου τις ανειλημμένες υποχρεώσεις της Μεγάλης Βρετανίας και πως η αγγλική κυβέρνηση ήταν αποφασισμένη να τις εκτελέσει. Λίγες ώρες αργότερα, καθόριζε και δυνάμωνε αυτές τις υποχρεώσεις. Η γενικής φύσης εγγύηση που είχε δοθεί το Μάιο στην πολωνική κυβέρνηση, έγινε την ίδια ημέρα μια συνθήκη αμοιβαίας βοηθείας. Το καθένα από τα συμβαλλόμενα μέρη αναλάβαινε να δώσει στο άλλο όλη τη βοήθεια που θα είχε στη διάθεσή του, στην περίπτωση που θα έκρινε αναγκαίο ν’ αποκρούσει με τα όπλα μια άμεση ή έμμεση προσβολή της ανεξαρτησίας του. Ποτέ οι Άγγλοι δεν είχαν δεσμευθεί με τόσο κατηγορηματικό τρόπο. Ποτέ τους δεν είχαν δώσει κάτι που να μοιάζει με εξουσιοδότηση εν λευκώ. Παράξενοι Άγγλοι! Ένα χρόνο πριν, στο Berchtesgaden, στο Bad Godesberg, στο Munich, ο άνθρωπος με την ομπρέλα, ο μακρολαίμης Chamberlain, έκανε στον ισχυρό üFh rer των Γερμανών την εντύπωση ενός περίτρομου γηραλέου κυρίου, που μια προσποιημένη αγανάκτηση, ένας σκόπιμα υψωμένος τόνος φωνής, τον έκαναν να περιλούεται με κρύο ιδρώτα. Και τώρα ο ίδιος αυτός Chamberlain, χωρίς ούτε μια ανώφελη φράση, χωρίς ούτε έναν λυγμό, παρενέβαλε όλη την αγγλική δύναμη ανάμεσα σε μια καταδικασμένη Poland και μιαν οπλισμένη ως τα δόντια Γερμανία. Μπλόφα; Απόφαση που την ενέπνεε η απόγνωση; Ή μάλλον μια ακατανόητη, μια νησιώτικη βραδύτητα στην εκτίμηση των ζητημάτων της ηπειρωτικής Ευρώπης; Θα το έδειχναν τα πράγματα.
Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, γενικά, στερέωσε το συσχετισμό και τη διάταξη δυνάμεων που υπήρχαν πριν απ' αυτόν. Η παγκόσμια κυριαρχία, θεσμοθετημένη μέσω της συνέχισης της παρουσίας γιγαντιαίων παγκόσμιων αποικιακών αυτοκρατοριών, της Βρετανίας και της Γαλλίας παραμένει στη θέση της. Η προσπάθεια του γερμανικού μονοπωλιακού κεφαλαίου για αναδιανομή του κόσμου αποκρούστηκε και απέτυχε. Η Γερμανία βγήκε από τον πόλεμο ηττημένη και ταπεινωμένη.
Από την άλλη πλευρά, οι αλλαγές που έφερε ο πόλεμος ήταν πολλές.
Μια από αυτές ήταν η ενίσχυση του ρόλου των ΗΠΑ. Οι γιγαντιαίες παραγγελίες της εποχής του πολέμου είχαν σαν αποτέλεσμα τη μετατροπή των ΗΠΑ, ως το 1913 κράτους - χρεώστη, σε κράτος - πιστωτή, στον οποίο οι ευρωπαϊκές δυνάμεις έχουν πολύ μεγάλα χρέη. Η συμμετοχή των ΗΠΑ στην τελευταία φάση του πολέμου τους έδωσε τη δυνατότητα άμεσης ανάμειξης στα ευρωπαϊκά πράγματα, γεγονός που φάνηκε και στη Διάσκεψη των Βερσαλιών. Για την ώρα, πάντως, τα ισχυρότερα τμήματα των κυρίαρχων δυνάμεων των ΗΠΑ θα προτιμήσουν την αξιοποίηση των αντιθέσεων των άλλων δυνάμεων από την άμεση παρέμβαση. Δείγματα της τελευταίας δε θα λείψουν, όπως θα δείξουν τα σχέδια Ντόουζ και Γιανγκ, που θα επιτρέψουν στη Γερμανία να βγει από τη μεταπολεμική κρίση.
Αλλαγές στο χάρτη της Ανατολικής Ευρώπης
Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος είχε διαλύσει την Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, δημιουργώντας στην Ανατολική Ευρώπη έναν αστερισμό μικρότερων ανεξάρτητων κρατών. Η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας προώθησε τη διαδικασία αυτή και στα Βαλκάνια και την Εγγύς Ανατολή. Ετσι, ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος προώθησε μεν τη λύση του εθνικού προβλήματος στις περιοχές αυτές, αλλά την προώθησε (και, δεδομένων των συνθηκών της εποχής, δεν μπορούσε παρά να την προωθήσει) μέσα στα πλαίσια των γενικών παραμέτρων του ιμπεριαλισμού, δηλαδή δημιουργώντας ένα νέο τομέα ανισομετρίας και αντιπαράθεσης μεταξύ των ιμπεριαλιστών.Εκείνο που είχε μεγαλύτερη ακόμη σημασία, ήταν η καταστροφή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Εδώ η εξέλιξη των πραγμάτων θα είναι πολύ σοβαρότερη γιατί, στη θέση της Αυτοκρατορίας θα μπει η ΕΣΣΔ. Μια δύναμη, δηλαδή, της οποίας η ύπαρξη όχι απλώς αναστατώνει την υπάρχουσα διάταξη των διαφόρων παραγόντων, αλλά αποτελεί απειλή για το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα.
Η περίοδος μεταξύ των δύο Παγκόσμιων Πολέμων θα φέρει, συνεπώς, τη σφραγίδα δύο γενικών και απόλυτα εγγενών στη φύση του ιμπεριαλισμού παραμέτρων:
α) Της όξυνσης των αντιθέσεων μεταξύ των δυνάμεων του ιμπεριαλισμού. Το τέλος του Α' Παγκόσμιου Πολέμου δεν εξάλειψε, ασφαλώς, την ανισόμετρη πορεία του ιμπεριαλισμού. Αντίθετα, τη δυνάμωσε, δίνοντάς της και νέα στοιχεία. Καθώς ο ιμπεριαλισμός βγαίνει από την πολεμική και μεταπολεμική κρίση, οι χτεσινοί ηττημένοι ενισχύουν (συχνά, με τη βοήθεια των χτεσινών νικητών) και πάλι τη θέση τους και αμφισβητούν όλο και πιο καθαρά το στάτους κβο. Φαίνεται άλλη μια φορά ότι κάθε μονοπώλιο δεν μπορεί ποτέ να είναι σταθερό και μόνιμο και πάντα βρίσκεται υπό απειλή.
β) Της αντίθεσης καπιταλισμού και σοσιαλισμού. Στο σημείο αυτό, βρίσκεται η πιο σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο Παγκόσμιων Πολέμων.
Μετά των Οκτώβρη του 1917, η σκέψη της καταστροφής του σοβιετικού κράτους βρίσκεται μεταξύ των πρώτιστων μελημάτων των ιμπεριαλιστών. Η άμεση προσπάθεια (επέμβαση των 14) απέτυχε, πράγμα που δίνει στην προσπάθεια ένα μακροπρόθεσμο χαρακτήρα. Δεν πρόκειται για απλή υπόθεση, γιατί η προσπάθεια αυτή αποτελεί και παράγοντα όξυνσης των αντιθέσεων μεταξύ των ιμπεριαλιστών, καθώς κάθε δύναμη φοβάται ότι μια επιτυχία κάποιας δύναμης στον τομέα αυτό θα δυνάμωνε πολύ τη θέση της απέναντι στις άλλες.
Περίοδος μεσοπολέμου
«Λιβαδειά: Πτώματα ανθρώπων, γέμιζαν τον αέρα με τη δυσοσμία του θανάτου». Από το άλμπουμ του κορυφαίου φωτογράφου Ντμίτρι Κέσελ
«Λιβαδειά: Πτώματα ανθρώπων, γέμιζαν τον αέρα με τη δυσοσμία του θανάτου». Από το άλμπουμ του κορυφαίου φωτογράφου Ντμίτρι Κέσελ
Η περίοδος μεταξύ των δύο Παγκόσμιων Πολέμων χωρίζεται, από την άποψη της ουσίας της, και σε δύο χρονικά τμήματα. Συγκεκριμένα, στις περιόδους 1920-'30 και 1930-'40.
Οι δύο περίοδοι διαφέρουν ριζικά μεταξύ τους. Στην πρώτη, κυριαρχεί η σταθεροποίηση του καπιταλιστικού συστήματος μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Υποκινημένη από τις πολεμικές καταστροφές, η οικονομική κατάσταση γενικά βελτιώνεται, πολλές εκκρεμότητες τακτοποιούνται και, γενικά, η ατμόσφαιρα είναι ατμόσφαιρα εξασφάλισης των μετόπισθεν ενόψει νέων αναμετρήσεων στο μέλλον.
Σχετικά με την ΕΣΣΔ, η γενική προσπάθεια είναι ο στραγγαλισμός μέσω πολιτικής, διπλωματικής κ.ά. απομόνωσης, η οικονομική υπονόμευση (π.χ. η υπόθεση των πλαστών ρουβλίων της Φρανκφούρτης), αλλά και μια τεράστια και πολυσχιδής συνωμοσία (που σήμερα, θα πρέπει να θεωρείται πασιφανής) καταστροφής της μέσω τραβήγματός της σε ένα εκ των προτέρων χαμένο πόλεμο στην Κίνα.
Στον τομέα αυτό, δε λείπουν και πιο άμεσες προσπάθειες σ' αυτή ακόμη την 10ετία, όπως η άμεση απειλή βρετανοσοβιετικού πολέμου, που, τελικά, δε θα γίνει, στα 1927-1929.
Στη δεύτερη, επικρατεί μια κατάσταση εντελώς διαφορετική. Συγκεκριμένα.
α) Επικρατεί κατάσταση βαθιάς οικονομικής κρίσης. Πράγματι, η μεγάλη κρίση του Χρηματιστηρίου της Γουόλ Στριτ τον Οκτώβρη του 1929 φέρνει την έκρηξη αυτού που σήμερα θα αποκαλούσαμε «παγκόσμια φούσκα». Δεν πρόκειται για απλό συγκυριακό φαινόμενο, πρόκειται για σύμπτωμα ένδειξης ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί πια να προχωρήσει όπως πρώτα. Αυτό φαίνεται ακόμη πιο ξεκάθαρα από το ότι η κρίση δεν ακολουθείται από φάση ανόδου, από το ότι τα αντικρισιακά μέτρα αποτυγχάνουν και, ακόμη περισσότερο, από το ότι η κρίση ξεσπά εκ νέου το 1938.
«Οσοι Αθηναίοι αναζητούσαν χαμένους συγγενείς περπατούσαν ανάμεσα στα πτώματα, κλείνοντας τις μύτες τους με μαντίλια». Φωτογραφία του Ντ. Κέσελ
«Οσοι Αθηναίοι αναζητούσαν χαμένους συγγενείς περπατούσαν ανάμεσα στα πτώματα, κλείνοντας τις μύτες τους με μαντίλια». Φωτογραφία του Ντ. Κέσελ
Μέσα στα πλαίσια του ιμπεριαλισμού, ένας μόνο τρόπος υπάρχει να ξεπεραστεί η κρίση: Ο πόλεμος.
β) Απότομη και μεγάλη όξυνση των αντιθέσεων μεταξύ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.
Από την κρίση πλήττονται όλες οι δυνάμεις. Οχι, όμως, όλες με τον ίδιο τρόπο, ούτε στην ίδια έκταση. Οι δυνάμεις, π.χ, που διαθέτουν αποικίες φορτώνουν σ' αυτές ένα μεγάλο μέρος των βαρών και αυτό εξηγεί γιατί η Βρετανία και η Γαλλία πλήττονται λιγότερο. Η κρίση στις ΗΠΑ είναι ιδιαίτερης βιαιότητας και μεγάλου βάθους, η χώρα, όμως, διαθέτει και μεγάλες εφεδρείες, που η κρίση αργεί να αγγίξει. Η κατάσταση άλλων δυνάμεων, που δε διαθέτουν ούτε αποικίες ούτε εφεδρείες, δεν είναι τόσο ευνοϊκή. Η Γερμανία, η Ιταλία, η Ιαπωνία πλήττονται ιδιαίτερα σκληρά.
Η αντίδρασή τους δείχνει το σύνολο των αντινομιών που στέκουν μπροστά στον ιμπεριαλισμό: Οι δυνάμεις αυτές αρχίζουν ένα εντατικό πρόγραμμα εξοπλισμών με στόχο την αναδιανομή του κόσμου και την έξοδο από την κρίση. Με τις πολεμικές τους παραγγελίες, συντελούν σε κάποιο «στρογγύλεμα» ακραίων εκτροπών της κρίσης και σε άλλες δυνάμεις, συντελώντας, έτσι, στην αποφυγή της οικονομικής αβύσσου. Αυτό, όμως, το κάνουν διασπαθίζοντας τις τελευταίες εφεδρείες τους. Ετσι, έχουμε δύο κρίσιμα φαινόμενα:
Την ένταση του αποκλεισμού όλων των άλλων μέσων εξόδου εκτός από τον πόλεμο.
Τη βαθμιαία διαμόρφωση ενός συνασπισμού αναθεωρητικών δυνάμεων, που θα παίξει το ρόλο του συγκεκριμένου οργάνου του πολέμου.
γ) Απότομη και μεγάλη έξαρση του αντεπαναστατικού πυρετού.
Το ξεπέρασμα της κρίσης τρομοκρατεί, έτσι και μόνο με τον αιφνίδιο χαρακτήρα της, τις κορυφές του μονοπωλιακού κεφαλαίου. Ο φόβος απέναντι στην Επανάσταση είχε φανεί και πολύ πριν, στην εγκαθίδρυση του Μουσολινικού καθεστώτος στις αρχές της 10ετίας του '20. Η συνταγή προωθείται τώρα διεθνώς, όπως δείχνει η άνοδος των ναζιστών στην εξουσία στη Γερμανία (30.1.1933), ένα γεγονός στο οποίο ο ρόλος των ξένων δυνάμεων έχει χονδροειδώς υποτιμηθεί.
Μαζί με τα σχέδια βίαιης εξόντωσης του επαναστατικού κινήματος, βαδίζει και η προσπάθεια καταστροφής της ΕΣΣΔ.
Στο σημείο αυτό, αξίζει να αναφερθεί μία λεπτομέρεια, σήμερα ξεχασμένη αλλά μεγάλης σημασίας, που παρουσιάζει, πέραν των άλλων, και μεγάλο αυτοβιογραφικό ενδιαφέρον: Στο βιβλίο του «Ο Αγών μου», που κυκλοφορεί, για πρώτη φορά, το 1926, ο Αδ. Χίτλερ κάνει μια ενδιαφέρουσα πρόταση: Ο μελλοντικός πόλεμος δεν είναι ανάγκη να γίνει, όπως ο προηγούμενος, προς τη Δύση, αλλά θα ήταν καλύτερο να γίνει προς την Ανατολή και το Νότο. Στην πραγματικότητα, εδώ ο Χίτλερ προβλέπει την τακτική που θα ακολουθήσουν στο μέλλον οι κυβερνήσεις του και, μάλιστα, κάνει μια πρόταση στις άλλες δυνάμεις. Δεν είναι λίγο απίθανο να δεχτούμε ότι όλα αυτά τα κάνει ένας μισο-άγνωστος ηγέτης μιας ασήμαντης πολιτικής ομάδας, που θεωρείται και ανισόρροπος;
Η πατρότητα της σκέψης της αλλαγής του βασικού μετώπου, από τη Δύση (Βρετανία), στην Ανατολή (ΕΣΣΔ) δεν είναι, ασφαλώς, προσωπική έμπνευση του Αδ. Χίτλερ, ίσως εξηγεί και τη βρετανική πολιτική απέναντί του και, πιθανότατα, εξηγεί τη συστηματική προσπάθεια του ίδιου του Αδ. Χίτλερ να εξαφανίσει όλους όσοι συνεργάστηκαν μαζί του στη συγγραφή του βιβλίου «του».
Στη δίνη της όξυνσης των αντιθέσεων
Η επικράτηση του ναζισμού στη Γερμανία σηματοδοτεί σαν παράλληλο σύμπτωμα της όξυνσης, των αντιθέσεων ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, την προσπάθεια μετατροπής της ΕΣΣΔ σε χώρο εξαγωγής αυτών των αντιθέσεων. Αυτό έπαιξε μεγάλο ρόλο στην επιβίωση του ναζιστικού καθεστώτος στα πρώτα του και πιο δύσκολα χρόνια. Οι ομιλίες στη Βουλή των Κοινοτήτων, ενός από τους πιο ικανούς πολιτικούς της μεγαλοαστικής τάξης της Βρετανίας, του Λόιντ Τζορτζ, το 1934 είναι εντελώς χαρακτηριστικές: Η ανατροπή του σημερινού καθεστώτος της Γερμανίας, λέει απερίφραστα, σημαίνει νίκη του κομμουνισμού. Κατά συνέπεια, το καθεστώς αυτό πρέπει να μείνει στη θέση του.
Ετσι η ΕΣΣΔ βρίσκεται σε μια θέση όλο και πιο επικίνδυνη. Το μέγεθος τού κινδύνου φαίνεται και από το ότι ο ιμπεριαλισμός υπερτερεί σημαντικά (και σε ορισμένους τομείς, συντριπτικά) απέναντί της. Εκείνο που χαλαρώνει την πίεση είναι δύο παράγοντες:
- Για την επίθεση εναντίον της, απαιτείται προετοιμασία, που θέλει χρόνο και
- Η Γερμανία ζητά εγγυήσεις, για μια τέτοια ενέργεια, από τις δυτικές δυνάμεις, που αυτές δεν μπορούν να της τις δώσουν, γιατί φοβούνται τις ενέργειές της μετά από ενδεχομένη επιτυχία.
Μέσα σ' αυτή τη γεμάτη ανησυχία διελκυστίνδα, το ερώτημα του «ποιος και πού θα εισβάλει στην ΕΣΣΔ» καταλήγει να γίνει το κύριο ερώτημα πολέμου που ετοιμάζεται.
Η σειρά των γεγονότων
Εκείνο που μπορεί να θεωρηθεί σαν η πρώτη βολή του πολέμου έρχεται από τη μακρινή Απω Ανατολή: Στις 18.9.1931, τα ιαπωνικά στρατεύματα, που έχουν τις βάσεις τους στην Κορέα, περνούν τη γέφυρα Λάο - σαν και εισβάλουν στη ΒΑ Κίνα. Γρήγορα καταλαμβάνουν τη Μαντζουρία και εγκαθιστούν εκεί ένα «δικό τους» κράτος, το Μάντζου - κονο.
Η επίθεση δημιουργεί σοβαρή απειλή για τις βάσεις των άλλων δυνάμεων με τις οποίες είναι γεμάτη η Κίνα. Δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους και για την ΕΣΣΔ, η οποία διαθέτει μακρότατα σύνορα με το χώρο εισβολής, χωρίς τίποτε να τα υπερασπίσει. Σήμερα, ξέρουμε με πολλά στοιχεία ότι στην ανωτάτη ιαπωνική ηγεσία βρίσκονται αντιμέτωπες δύο ομάδες - η «βόρεια» (επίθεση ενάντια στην ΕΣΣΔ) και η «νότια» (επίθεση ενάντια στις ΗΠΑ).
Η κατάσταση σημειώνει νέα αλλαγή όταν στη Γερμανία επικρατούν οι ναζιστές. Οι τελευταίοι ούτε καν κρύβουν τα σχέδιά τους. Αν και οι περιορισμοί στους επανεξοπλισμούς της Γερμανίας έχουν ήδη καταργηθεί (Απόφαση της Διάσκεψης Αφοπλισμού της 11ης.12.1932), η Γερμανία αποσύρεται με θόρυβο από την Κοινωνία των Εθνών στις 14 Οκτώβρη 1933 και αρχίζει ένα πρόγραμμα εξοπλισμών που θα αυξήσει την ακαθάριστη παραγωγή όπλων και οπλικών συστημάτων, στην περίοδο 1933-1939, κατά 26,5 φορές.
Η ίδια η πολιτική, αυτή έδειχνε την προετοιμασία για πόλεμο. Εκτός από τη στρατιωτική προετοιμασία, αρχίζει και η οικονομική. Καθώς η Γερμανία δε διαθέτει συνάλλαγμα, αρχίζει να χρησιμοποιεί το καθεστώς CLEARING. Γρήγορα, ολόκληρες περιοχές, με προεξάρχουσες τα Βαλκάνια και τη Λατινική Αμερική, αρχίζουν να συναλλάσσονται χωρίς συνάλλαγμα με τη Γερμανία, που προσφέρει τιμές ανώτερες των διεθνών. Αυτό έχει και πολιτικές συνέπειες, καθώς η δημιουργία εμπορικών ζωνών χωρίς συνάλλαγμα τείνει να αποκλείσει τις άλλες δυνάμεις, δίνοντας τροφή σε σκέψεις ότι η Γερμανία μπορεί να είναι πιο επίφοβη σαν εμπορικός ανταγωνιστής από όσο ωφέλιμη είναι σαν αντεπαναστατικός προμαχώνας.
Για την ώρα, πάντως, η δεύτερη πλευρά της υπερισχύει. Σε όλη την περίοδο 1933-1939, η Γερμανία (και, σε σημαντικό βαθμό, η Ιταλία) παίρνουν ό,τι θέλουν.
Η Γερμανία εξασφαλίζει τη σιωπή στον επανεξοπλισμό της. Στις 13 Γενάρη 1935, παίρνει το Σάαρ, που είχε ημιαυτόνομο καθεστώς από το 1918. Στις 18 Ιούνη 1935 παίρνει μια πολύ πλεονεκτική συμφωνία με τη Μεγάλη Βρετανία στον τομέα των πολεμικών ναυτικών εξοπλισμών. Την ίδια περίοδο, η Ιταλία παίρνει την Αιθιοπία. Στις 7 Μάρτη 1936, η Βρετανία και η Γαλλία κλείνουν τα μάτια μπροστά στην επαναστρατιωτικοποίηση της Ρηνανίας. Με την έκρηξη του εμφυλίου πολέμου στην Ισπανία, η Γερμανία και η Ιταλία αφήνονται να επέμβουν με την ησυχία τους, ενώ η ιαπωνική κυβέρνηση εμποδίζεται να πάρει βοήθεια.
Στις 25 Νοέμβρη 1936 συμβαίνει ένα πολύ σοβαρό γεγονός. Η Γερμανία και η Ιαπωνία υπογράφουν το λεγόμενο «Σύμφωνο Αντι - Κομιντέρν», δηλαδή κατά της «Κομμουνιστικής Διεθνούς». Ο αντεπαναστατικός χαρακτήρας του Συμφώνου φαίνεται από την ονομασία του. Επίσης φανερός είναι και ο χαρακτήρας του σαν οργάνου αναδιανομής του κόσμου, αλλά και σαν οργάνου περικύκλωσης της ΕΣΣΔ (οι ιαπωνικές επιχειρήσεις στην Κίνα συνεχίζονται και εξαπλώνονται και η κυβέρνηση της τελευταίας έχει ζητήσει σοβιετική βοήθεια). Στις 6 Νοέμβρη 1937 προσχωρεί στο Σύμφωνο (που θα πάρει την έκτοτε περίφημη ονομασία του «Χαλύβδινου Αξονος» που θα του δώσει ο Μπ. Μουσολίνι) και η Ιταλία. Ο αναθεωρητικός συνασπισμός προβάλλει καθαρότερα.
Ωστόσο, οι δυτικές δυνάμεις δε συγκινούνται ιδιαίτερα. Η ναζιστική Γερμανία εξακολουθεί να παίρνει δισεκατομμύρια για τις ανάγκες της και η Ιαπωνία να αφήνεται να απλωθεί στην Κίνα.
Σεπτέμβριος 1939 Poland
Το σύνολο των επιχειρήσεων έχει ονομασθεί Λευκή Επιχείρηση (Fall Weiss). Η προετοιμασία των μονάδων για πόλεμο έγινε αποκλειστικά με ατομικές προσκλήσεις. Είχε απαγορευθεί να προφέρει κανείς τη λέξη κινητοποίηση. Η διαταγή για την εκτέλεση του σχεδίου δεν έφτανε στα γενικά στρατηγεία των ομάδων στρατιών, παρά μόνο στις 17:00 με την ακόλουθη μορφή: Τ = 1.9.4.45. Αυτό σημαίνει πως η έναρξη του πολέμου, η ώρα Χ της μοίρας της Γερμανίας και του κόσμου, είναι η 1 Σεπτεμβρίου, ώρα 04:45 το πρωί. Το σύστημα διαβιβάσεων μπήκε αμέσως σε κίνηση, για να φθάσει ως τα τμήματα πεζικού που είχαν αναπτυχθεί κατά μήκος της πολωνικής μεθορίου, η απόφαση του Adolf Hitler. Η προθεσμία είναι αμείλιχτα σύντομη, τόσο σύντομη που ορισμένες μονάδες δεν θα ειδοποιηθούν έγκαιρα και δεν θα μπουν στον πόλεμο, παρά μόνο αφού ακούσουν τις βροντές των κανονιών.
Κι όμως ορισμένοι διοικητές μονάδων από τη μια έδωσαν τη διαταγή και από την άλλη είναι έτοιμοι να την ανακαλέσουν. Αυτό ακριβώς συμβαίνει με τον αντιστράτηγο Gerd von Rundstedt, διοικητή των ομάδων στρατιών Νότου και τον επιτελάρχη του υποστράτηγο Erich von Manstein. Πιστεύουν πως θα επαναληφθεί αυτό που έγινε πριν από έξι μέρες: Ώρα 15:25 της 25ης Αυγούστου τρεις ώρες αφού ο Rundstedt ανέλαβε τη διοίκηση, έφτασε στο γενικό στρατηγείο τους που ήταν εγκατεστημένο σ’ ένα χωριό στις όχθες του ποταμού Νάισσε η διαταγή για την έναρξη των εχθροπραξιών την άλλη μέρα το πρωί στις 04:30. Στις 20:30, μόλις είχαν καθίσει να βάλουν κάτι στο στόμα τους, πήραν νέο μήνυμα. Ο Führer και αρχιστράτηγος ακύρωνε τη διαταγή για την επίθεση και διέταζε να σταματήσουν τα στρατεύματα! Τρεις στρατιές βρίσκονταν ήδη σε πορεία και χρειάστηκε κυριολεκτικά να τις αρπάξουν από το λαιμό. Στην ορεινή περιοχή των Τάτρας ένα μηχανοκίνητο σύνταγμα μόλις πρόφτασαν να το σταματήσουν τη στιγμή που ήταν έτοιμο να περάσει τα σύνορα, κι αυτό μόνο χάρη στην αφοσίωση ενός αξιωματικού-συνδέσμου που πήγε και προσγειώθηκε με το αεροπλάνο του - ένα Fieseler Storch - καταμεσής του δρόμου, μπροστά στους ανιχνευτές.
Μέχρι τα μεσάνυχτα οι δυο στρατηγοί, αφού πήραν όλα τα μέτρα για να σταματήσουν τον χείμαρρο, περιμένουν με την ιδέα πως μπορεί να ήταν κι ένας εκφοβισμός, μια μπλόφα. Τα μεσάνυχτα ο von Rundstedt σηκώνεται. Τώρα, είπε, είναι πολύ αργά. Νομίζω πως μπορούμε να πλαγιάσουμε μια δυο ώρες.
Hitler: «Θέλω ν’ αποφύγω την επέμβαση των Άγγλων»
Η παραχώρηση αυτή -η μικρή αυτή παράταση μιας εβδομάδας που δόθηκε στην ετοιμοθάνατη ειρήνη- αντιστοιχούσε με μια τελευταία απόπειρα του Hitler να εντοπίσει τη σύγκρουση. Το πρωί της 25ης Αυγούστου, χτύπησε το τηλέφωνο μέσα στο γραφείο του Göring.
Ο στρατάρχης του Reich σήκωσε το ακουστικό και άκουσε τη φωνή του F ührer:
-Τα σταματώ όλα.
-Αχ! (στεναγμός ανακούφισης).
-Οριστικά;
-Όχι! θέλω να δω, αν υπάρχει τρόπος ν αποφύγω την επέμβαση των Άγγλων.
Η διένεξη για το Danzig και τον Διάδρομο, απειλούσε να επισύρει αυτό που ο Adolf Hitler δεν ήθελε ακόμη, έναν παγκόσμιο πόλεμο. Έκανε μια τελευταία προσπάθεια για να περιοριστεί ο αγώνας ανάμεσα στην Poland και σ’ αυτόν.
Τη στρατιωτική εξόντωση της Poland ο Hitler την είχε ανακοινώσει στους στρατηγούς του - διοικητές στρατιών στις 23 Μαΐου. Μην περιμένετε μιαν επανάληψη αυτού που έγινε με την Τσεχοσλοβακία. Αυτή τη φορά, κύριοι, θα τον έχετε τον πόλεμο...
Ο πόλεμος θ’ άρχιζε προ του τέλους Αυγούστου, μόλις τέλειωνε ο θερισμός, για να έχει τελειώσει πριν από τις βροχές του φθινοπώρου και την περίοδο της λάσπης. Αν ο στρατηγός von Brauchitsch μου έλεγε πως προέβλεπε έναν μακρύ πόλεμο, δεν θα προχωρούσα στην εφαρμογή του σχεδίου. Μου υποσχέθηκε όμως, πως θα καταχτούσαμε την Poland μέσα σε λίγες εβδομάδες.
Ο Hitler προεξοφλούσε πως η France και η Αγγλία δεν θα επενέβαιναν. Ζύγισα τους ηγέτες τους στο Munich: Ο Daladier, ο Chamberlain, τι σκουλήκια! Αντίθετα η Σοβιετική Ένωση είχε -κατά τον Hitler- στο πρόσωπο του Stalin, έναν αρχηγό που τον ανεγνώριζε σχεδόν για ίσο του, αλλά ο Ερυθρός Στρατός είχε εξασθενήσει από τις εκκαθαρίσεις που είχαν σαρώσει τους περισσότερους από τους στρατηγούς του. Εξ άλλου δεν αποκλείεται ν’ αδιαφορήσει η Ρωσία για την καταστροφή του Πολωνικού Κράτους. Η τελευταία αυτή φράση -σημειώνεται στα πρακτικά που κράτησε ο αντισυνταγματάρχης Schmundt, υπασπιστής του Führer - περιέχει εν σπέρματι τη χιτλεροσοβιετική συμμαχία, το θεατρικό κόλπο της 23ης Αυγούστου.
Το προοίμιο για την προσέγγιση ήταν η αποστολή στη Μόσχα μιας γερμανικής αντιπροσωπείας, εντεταλμένης να διαπραγματευθεί μιαν εμπορική συνθήκη. Ταυτόχρονα η France και η Αγγλία είχαν αρχίσει στη σοβιετική πρωτεύουσα συνομιλίες για μια στρατιωτική συνεργασία κατά του Γ’ Reich. Τα δυο παζαρέματα γίνονταν το ένα πλάι στο άλλο. Το ένα ήταν αθόρυβο και κυλούσε σαν το νερό, το άλλο γεμάτο από κρίσιμες στιγμές. Με κόπο οι Αγγλογάλλοι και οι Ρώσοι κατέληξαν στις 25 Ιουλίου κατ’ αρχήν σε μια πολιτική συμφωνία. Βάσει αυτής έφτανε στη Μόσχα στρατιωτική αντιπροσωπεία υπό τον Γάλλο στρατηγό Ντουμένκ και τον Άγγλο ναύαρχο Πλάνκετ. Σκόνταψε σ’ ένα ανυπέρβλητο εμπόδιο: Η Σοβιετική Ένωση και η Γερμανία δεν είχαν κοινά σύνορα και οι Πολωνοί αρνήθηκαν με πείσμα να προσφέρουν στον Ερυθρό Στρατό ένα πεδίο μάχης πάνω στο έδαφος της πατρίδας τους. Όλες οι πιέσεις που ασκήθηκαν επί της Warsaw υπήρξαν μάταιες. Τότε ακριβώς έφτασε στη Μόσχα ένα τηλεγράφημα του Hitler: Ο Führer των Γερμανών ζητούσε από τον Stalin να δεχτεί αμέσως τον υπουργό του των Εξωτερικών Joachim von Ribbentrop.
Η είδηση γι’ αυτό το ταξίδι έπεσε σαν κεραυνός στις δυτικές πρωτεύουσες τη νύχτα της 22 προς την
23 Αυγούστου. Νύχτα που έβραζε από τη ζέστη, νύχτα πυρετώδης, νύχτα κατάπληξης. Κάτι διπλωματικά τηλεγραφήματα που μιλούσαν για τη δυνατότητα μιας προσέγγισης μεταξύ ναζισμού και κομμουνισμού, θεωρήθηκαν απίθανα. Όσοι στις αίθουσες σύνταξης των εφημερίδων ή στις δημόσιες υπηρεσίες είχαν στα χέρια τους το κιτρινωπό κουρελόχαρτο της ταινίας του τηλετύπου, έβγαλαν την ίδια αναφώνηση δυσπιστίας. Ο Γάλλος πρωθυπουργός Edouard Daladier που τον ξύπνησε ο υπουργός του των Εξωτερικών για να του αναγγείλει την είδηση, απάντησε με νυσταλέα φωνή: Εξακριβώστε πως δεν πρόκειται για καμιά δημοσιογραφική τερατολογία! Αλίμονο! την άλλη κιόλας μέρα θριαμβευτικά ανακοινωθέντα του Berlin και της Μόσχας ανήγγειλαν, πως ένα σύμφωνο μη επίθεσης είχε υπογραφεί ανάμεσα στη Σοβιετική Ένωση και το γερμανικό Reich. Στη γαλλοβρετανική στρατιωτική αποστολή δεν έμενε τίποτε άλλο παρά να τα μαζέψει και να φύγει.
Στην Αγγλία πικρή απογοήτευση. Στη France απερίγραπτη σύγχυση. Στη Γερμανία απίστευτη ανακούφιση. Πολλοί που αμφέβαλλαν ακόμη για τη μεγαλοφυΐα τουüFhrer, δεν είχαν πια καμιά αμφιβολία. Μερικοί Γερμανοί πίστεψαν, πως δε θα γινόταν πόλεμος μια και το σοβιετικό ξίφος έλειπε από τις δυτικές δημοκρατίες. Άλλοι πάλι έκριναν πως ίσα-ίσα μπορούσε να γίνει πόλεμος, μια και εξέλιπε ο εφιάλτης ενός πολέμου σε δυο μέτωπα. Η ασθενική Poland γρήγορα θα είχε λείψει από τη μέση και η Γερμανία θα στρεφόταν προς τα δυτικά με όλο της το βάρος.
Στη Μόσχα όλα πήγαν κατ’ ευχή. Κακός διαπραγματευτής ο Ribbentrop, δεν χρειάστηκε να λύσει κανένα κόμβο. Ο Stalin είχε δεχτεί ευθύς εξ αρχής, ότι το σύμφωνο μη επίθεσης που θα δημοσιευόταν, δεν θα ήταν παρά ένα πέπλο ριγμένο πάνω από το πραγματικό σύμφωνο, την τέταρτη κατά σειρά διανομή της Poland. Τα δυο συμβαλλόμενα μέρη συμφώνησαν χωρίς δυσκολία για τα κοινά σύνορα: τη γραμμή Narev - Vistula - San. Η διανομή απλωνόταν και στις Βαλτικές χώρες. Η Lithuania θα έπεφτε στη Γερμανία. Η Ρωσία θα έπαιρνε τη Latvia, την Estonia, την Finland και επί πλέον την Βεσσαραβία την οποία θα υποχρεωνόταν να παραδώσει η Ρουμανία. Ο φραγμός από κράτη-μαξιλάρια που είχε στηθεί γύρω στο μπολσεβικισμό με τη συμφωνία του 1919, είχε γκρεμιστεί. Ο γερμανισμός θα ξεριζωνόταν από τα παλιά του προπύργια της Κουρλάνδης και της Λιβονίας. Η θυσία ήταν για τη Γερμανία βαριά κι όμως ασήμαντη, γιατί ήταν προσωρινή. Στο συμβόλαιο έπεφτε η σκιά μιας αμοιβαίας κακοπιστίας. Ο Stalin το υπέγραψε για το άμεσο κέρδος που θα εισέπραττε και για τον χρόνο που κέρδιζε. Ο Hitler το υπέγραψε με την απόφαση να το ξεσχίσει. Σκοπός του, έλεγε στους οικείους του, δεν ήταν να ανακτήσει το Danzig και να σβήσει από το γεωγραφικό χάρτη το διάδρομο. Σκοπός του δεν ήταν καν η εξόντωση του πολωνικού κράτους, αλλά η κατάκτηση των ρωσικών πεδιάδων για την εξασφάλιση του μέλλοντος του γερμανικού λαού. Οι θυσίες που παραδεχόταν, ήταν στιγμιαίες, επομένως εικονικές.
Ωστόσο η επαύριον του διπλωματικού θριάμβου του, προξένησε στον Hitler μια αγανάκτηση, μια έκπληξη και μια απογοήτευση. Αφορμή για την αγανάκτηση ήταν η Ιταλία. Τον Μάιο είχε υπογράψει με τη Γερμανία μια πομπώδη στρατιωτική συμμαχία που οι υπηρεσίες προπαγάνδας είχαν επονομάσει Χαλύβδινο Σύμφωνο. Το ατσάλι όμως στην πρώτη δοκιμασία κιόλας λύγισε. Ο Ciano κι ο Mussolini ανακάλυψαν με κατάπληξη, πως ο πόλεμος μπορούσε να ξεσπάσει από τη μια στιγμή στην άλλη. Ικέτευσαν τον Hitler να τον αναβάλει· προφασίστηκαν πως η χώρα τους ήταν απροετοίμαστη και έφτασαν να επικαλεσθούν κι αυτήν ακόμη τη Παγκόσμια Έκθεση που επρόκειτο να ανοίξει τις πύλες της στη Ρώμη το 1940 και για την οποία είχαν ξοδέψει τόσα λεφτά! Ο διπλωματικός θρίαμβος του Hitler στη Μόσχα δεν τους καθησύχασε. Λίγες ώρες μετά την επιστροφή του Ribbentrop, ο Hitler μ’ ένα πρόσωπο σαν μαρμαρωμένο, άκουσε τον Ιταλό πρεσβευτή Αττόλικο, να του διαβάζει ένα γράμμα, με το οποίο ο Mussolini ανακοίνωνε στενοχωρημένος την πρόθεσή του να τηρήσει στάση μη εμπολέμου. Μόλις η πόρτα έκλεισε πίσω από τις πλάτες του πρεσβευτή, ξέσπασε η οργή του Führer. Και τι δεν έψαλε στους Ιταλούς! Ανάξιοι εμπιστοσύνης, άνανδροι και ασθενείς, αιώνιοι προδότες. Όλα αυτά, δεν εμπόδισαν να τονίζεται στο επίσημο ανακοινωθέν, πως η ιδιότητα του μη εμπολέμου δεν σημαίνει ουδετερότητα, πως ο Führer ενέκρινε τη στάση της Ιταλίας και πως το Χαλύβδινο Σύμφωνο ήταν στερεότερο από κάθε άλλη φορά.
Η έκπληξη και η απογοήτευση του Hitler είχαν την προέλευσή τους από το London. Στο Paris, όπου το γερμανοσοβιετικό σύμφωνο είχε σπάσει κάθε θάρρος, καταλάβαιναν, πως τίποτε πια δεν μπορούσε να σώσει την Poland και πως ένας πόλεμος γι’ αυτήν ήταν χωρίς αντικείμενο.
Αυτό δεν μπορούσαν να το καταλάβουν στο London. Η αντίδραση των κυβερνητικών κύκλων ήταν ένα ξερό ανακοινωθέν που έλεγε, πως το γεγονός της Μόσχας δεν επηρέαζε καθόλου τις ανειλημμένες υποχρεώσεις της Μεγάλης Βρετανίας και πως η αγγλική κυβέρνηση ήταν αποφασισμένη να τις εκτελέσει. Λίγες ώρες αργότερα, καθόριζε και δυνάμωνε αυτές τις υποχρεώσεις. Η γενικής φύσης εγγύηση που είχε δοθεί το Μάιο στην πολωνική κυβέρνηση, έγινε την ίδια ημέρα μια συνθήκη αμοιβαίας βοηθείας. Το καθένα από τα συμβαλλόμενα μέρη αναλάβαινε να δώσει στο άλλο όλη τη βοήθεια που θα είχε στη διάθεσή του, στην περίπτωση που θα έκρινε αναγκαίο ν’ αποκρούσει με τα όπλα μια άμεση ή έμμεση προσβολή της ανεξαρτησίας του. Ποτέ οι Άγγλοι δεν είχαν δεσμευθεί με τόσο κατηγορηματικό τρόπο. Ποτέ τους δεν είχαν δώσει κάτι που να μοιάζει με εξουσιοδότηση εν λευκώ. Παράξενοι Άγγλοι! Ένα χρόνο πριν, στο Berchtesgaden, στο Bad Godesberg, στο Munich, ο άνθρωπος με την ομπρέλα, ο μακρολαίμης Chamberlain, έκανε στον ισχυρό üFh rer των Γερμανών την εντύπωση ενός περίτρομου γηραλέου κυρίου, που μια προσποιημένη αγανάκτηση, ένας σκόπιμα υψωμένος τόνος φωνής, τον έκαναν να περιλούεται με κρύο ιδρώτα. Και τώρα ο ίδιος αυτός Chamberlain, χωρίς ούτε μια ανώφελη φράση, χωρίς ούτε έναν λυγμό, παρενέβαλε όλη την αγγλική δύναμη ανάμεσα σε μια καταδικασμένη Poland και μιαν οπλισμένη ως τα δόντια Γερμανία. Μπλόφα; Απόφαση που την ενέπνεε η απόγνωση; Ή μάλλον μια ακατανόητη, μια νησιώτικη βραδύτητα στην εκτίμηση των ζητημάτων της ηπειρωτικής Ευρώπης; Θα το έδειχναν τα πράγματα.
Για να το διαπιστώσει, ο Adolf Hitler είχε αποφασίσει ν’ αναβάλει την επίθεση στις 25 Αυγούστου, λίγες ώρες πριν από τη μοιραία στιγμή.
Οι ημέρες όμως αυτής της προθεσμίας που ευδόκησε να δώσει ο Hitler, δεν χρησίμευσαν, παρά μόνο για συγκεχυμένες διαπραγματεύσεις. Η πονηριά του, σκόνταψε στη δικαιολογημένη αγγλική δυσπιστία. Τον περασμένο χρόνο είχαν πιστέψει στη συμφωνία του Munich. Ξεσχίζοντάς την έξι μήνες αργότερα, προσαρτώντας το σύνολο μιας Τσεχοσλοβακίας, της οποίας τα υπολείμματα είχε υποσχεθεί να σεβαστεί ο Hitler, επωφελήθηκε της καλής τους πίστεως για να τους εξαπατήσει και διέλυσε τις ψευδαισθήσεις τους. Μάταια ορκιζόταν τώρα πως το Danzig κι ο διάδρομος αποτελούσαν τις τελευταίες του διεκδικήσεις.
Όταν έδυσε ο ήλιος της 31 Αυγούστου, απέμενε ακόμη ένα λείψανο διαπραγμάτευσης. Ο Hitler δεν έχει αντίρρηση να δεχτεί έναν Πολωνό πληρεξούσιο και ο Mussolini έχει ρίξει την ιδέα μιας διεθνούς διάσκεψης, για να κανονιστούν όλα τα επίμαχα ευρωπαϊκά ζητήματα. Εκείνη τη νύχτα η Ευρώπη κοιμήθηκε καλύτερα, παρά τις προηγούμενες, με την πεποίθηση πως πέρασε το πιο επικίνδυνο σημείο της κρίσης και πως η ειρήνη για άλλη μια φορά δεν θα χαθεί.
Όταν την 1η Σεπτεμβρίου ανατέλλει ο ήλιος, οι θωρακισμένες γερμανικές δυνάμεις περνούν τα σύνορα και οι γερμανικές βόμβες πέφτουν στις πολωνικές πόλεις. Για άλλη μια φορά ο Hitler είπε ψέματα: Οι συμβιβαστικές διαθέσεις του της τελευταίας ώρας ήταν μια προσποίηση, υπολογισμένη ν’ αποκοιμίσει. Την προηγούμενη είχε ξαναδοθεί η διαταγή για την επίθεση κατά της Poland. Είχε τεθεί σ’ εφαρμογή το περίφημο παραμεθόριο επεισόδιο που είχε μαγειρέψει ο Himmler, βάζοντας κατάδικους, στους οποίους είχε δώσει να φορέσουν πολωνικές στολές, να επιτεθούν κατά του σταθμού ασυρμάτου του Γκλάιβιτς. Όταν ο τοπικός στρατιωτικός διοικητής αντισυνταγματάρχης Στάινμετς, έκανε ν’ αντιταχθεί σ’ αυτή την απάτη, του έκλεισαν το στόμα με ένα Φυρερμπεφέλ -
διαταγή του Führer.
Μεταδίδοντας το επεισόδιο εκείνο ο γερμανικός ραδιοφωνικός σταθμός, διακήρυσσε πως είχε παραβιασθεί το γερμανικό έδαφος, πως η γερμανική μειονότητα της Poland σφάζεται και πως ο γερμανικός στρατός είναι υποχρεωμένος να επέμβει. Δεν υπάρχει ζήτημα κήρυξης πολέμου. Πρόκειται για μια εκστρατεία αντιποίνων.
Τα ζάρια ρίχνονται. Ο Hitler τα έριξε όμως πριν μπορέσει ν’ απαντήσει στο ερώτημα που υποκίνησε την αναβολή της 25 Αυγούστου: το θάρρος της Αγγλίας ήταν μια μπλόφα;
Οι Πολωνοί πιστεύουν πως θα μπουν στο Berlin
Οι βόμβες που ξυπνούν την Poland τα χαράματα της 1ης Σεπτεμβρίου δεν την φοβίζουν. Περίμενε τον πόλεμο. Νάτος!
Περιοριζόταν στο να περιμένει τον πόλεμο; Τον ευχόταν; Ίσως. Ένα κύμα σωβινισμού είχε σηκωθεί στη χώρα. Υπήρχαν άνθρωποι του λαού που δεν έκρυβαν τον φόβο τους, μη τυχόν και οι πολιτικοί τους, άφηναν να περάσει η ευκαιρία, για να δοθεί ένα καλό μάθημα στους Γερμανούς. Την κατάργηση του διαδρόμου δεν θέλει ο Hitler; Ε, λοιπόν, η Poland θα τον καταργήσει με τον δικό της τρόπο, ανακτώντας την Ανατολική Πρωσία, όπου η γερμανική κυριαρχία δεν ήταν παρά ένας σφετερισμός. Το Berlin βρίσκεται σε απόσταση 100km από τα σύνορα. Εκεί, λοιπόν, στο Berlin, θα κανονισθούν οι λογαριασμοί και θα υπογραφεί η συνθήκη της ειρήνης.
Η υπεύθυνη ηγεσία συναγωνίζεται σε μακαριότητα τους πατριώτες που έχουν δεμένα τα μάτια. Στις 15 Αυγούστου, ο πρεσβευτής της Poland στο Paris Λουκασίεβιτς, επεσκέφθη στο Και ντ Ορσαί τον Γάλλο υπουργό των Εξωτερικών Georges Bonnet. Αυτός του ανέφερε όσα είχε πει ο Hitler στον ύπατο αρμοστή της Κοινωνίας των Εθνών στο Danzig, Καρλ Μπούκχαρτ: Θα κατακτήσω την Poland μέσα σε τρεις εβδομάδες με τον μηχανοκίνητο στρατό μου.
Ο Λουκασίεβιτς ύψωσε τους ώμους: Βλακείες! Εμείς θα κυριεύσουμε τη Γερμανία μόλις αρχίσουν οι εχθροπραξίες.
Ζώντας στο Berlin, βλέποντας κάθε μέρα την γερμανική δύναμη, ο Πολωνός πρεσβευτής Λίπσκι βεβαιώνει, πως ένας πόλεμος θα προκαλέσει στη Γερμανία μια επανάσταση και πως ο πολωνικός στρατός θα μπει θριαμβευτικά στην πρωτεύουσα του Reich.
Είκοσι μόλις χρόνια είχαν περάσει από την επανάσταση της Poland. Αν είχε υπερισχύσει η αγγλική σωφροσύνη, το κράτος που αναστήθηκε μέσα από τις στάχτες της Ιστορίας, θα περιοριζόταν στα γεωγραφικά του όρια και θα προικιζόταν στο Danzig με απλά λιμενικά δικαιώματα.
Η γαλλική έξαψη, ο ρομαντισμός συνδυασμένος με την πολωνική υπόθεση, έσπρωξαν και παραμέρισαν τη λογική αυτή στάση, μπούκωσαν την Poland με εθνικές μειονότητες, την άπλωσαν στη Λευκορωσία και στην Ουκρανία, άνοιξαν σαν ένα ρήγμα δια μέσου της Γερμανίας την τεχνητή έξοδο προς τη θάλασσα, που βαφτίστηκε Διάδρομος. Το επιχείρημα των πολωνόφιλων ήταν, πως δημιουργούσαν πίσω από την πλάτη της Γερμανίας μια μεγάλη σλαβική δύναμη, που θ’ αναπλήρωνε την εκμπολσεβικισμένη Ρωσία στο ρόλο της συμμάχου της France. Μα όλα αυτά δεν έκαναν τίποτε άλλο, παρά να θρέψουν μια χίμαιρα.
Ο ευεργετημένος σύμμαχος αποδείχτηκε αχάριστος. Η γαλλική παρακμή ήταν ένα θέμα της Warsaw, απαράλλαχτα όπως ήταν και το θέμα της Ρώμης και του Berlin. Με έναν πληθυσμό 33 εκατομμυρίων κατοίκων, το ένα τρίτο των οποίων ήταν Πολωνοί δια της βίας, η Poland πόζαρε μπροστά στη France ως διάδοχο κράτος. Αρνήθηκε να ενταχθεί στο σύστημα συμμαχιών που η διπλωματία είχε συγκροτήσει στην κεντρική Ευρώπη με την επωνυμία Μικρή Αντάντ. Πρόβαλε αξιώσεις πάνω στις γαλλικές αποικίες και ζήτησε τη Μαδαγασκάρη υποστηρίζοντας, πως τα νέα έθνη που αναπτύσσονταν είχαν δικαίωμα σε μια καινούρια διανομή του κόσμου. Αγέρωχη και εύθικτη, απέκρουε με οργή κάθε τι που την έκανε να περνά για δορυφόρος της France. Και δεν έκανε εξαίρεση ούτε για τη φήμη που απόχτησε ο στρατηγός Weygand, με το να τη σώσει το 1920 από τη νέα ρωσική υποδούλωση.
Οι αντιγαλλικές εκδηλώσεις πολλαπλασιάστηκαν στην Poland. Θεωρητικά η γαλλοπολωνική συνθήκη συμμαχίας εξακολουθούσε να υπάρχει. Πραγματικά όμως και μέχρι και μετά το Munich, οι
Οι ημέρες όμως αυτής της προθεσμίας που ευδόκησε να δώσει ο Hitler, δεν χρησίμευσαν, παρά μόνο για συγκεχυμένες διαπραγματεύσεις. Η πονηριά του, σκόνταψε στη δικαιολογημένη αγγλική δυσπιστία. Τον περασμένο χρόνο είχαν πιστέψει στη συμφωνία του Munich. Ξεσχίζοντάς την έξι μήνες αργότερα, προσαρτώντας το σύνολο μιας Τσεχοσλοβακίας, της οποίας τα υπολείμματα είχε υποσχεθεί να σεβαστεί ο Hitler, επωφελήθηκε της καλής τους πίστεως για να τους εξαπατήσει και διέλυσε τις ψευδαισθήσεις τους. Μάταια ορκιζόταν τώρα πως το Danzig κι ο διάδρομος αποτελούσαν τις τελευταίες του διεκδικήσεις.
Όταν έδυσε ο ήλιος της 31 Αυγούστου, απέμενε ακόμη ένα λείψανο διαπραγμάτευσης. Ο Hitler δεν έχει αντίρρηση να δεχτεί έναν Πολωνό πληρεξούσιο και ο Mussolini έχει ρίξει την ιδέα μιας διεθνούς διάσκεψης, για να κανονιστούν όλα τα επίμαχα ευρωπαϊκά ζητήματα. Εκείνη τη νύχτα η Ευρώπη κοιμήθηκε καλύτερα, παρά τις προηγούμενες, με την πεποίθηση πως πέρασε το πιο επικίνδυνο σημείο της κρίσης και πως η ειρήνη για άλλη μια φορά δεν θα χαθεί.
Όταν την 1η Σεπτεμβρίου ανατέλλει ο ήλιος, οι θωρακισμένες γερμανικές δυνάμεις περνούν τα σύνορα και οι γερμανικές βόμβες πέφτουν στις πολωνικές πόλεις. Για άλλη μια φορά ο Hitler είπε ψέματα: Οι συμβιβαστικές διαθέσεις του της τελευταίας ώρας ήταν μια προσποίηση, υπολογισμένη ν’ αποκοιμίσει. Την προηγούμενη είχε ξαναδοθεί η διαταγή για την επίθεση κατά της Poland. Είχε τεθεί σ’ εφαρμογή το περίφημο παραμεθόριο επεισόδιο που είχε μαγειρέψει ο Himmler, βάζοντας κατάδικους, στους οποίους είχε δώσει να φορέσουν πολωνικές στολές, να επιτεθούν κατά του σταθμού ασυρμάτου του Γκλάιβιτς. Όταν ο τοπικός στρατιωτικός διοικητής αντισυνταγματάρχης Στάινμετς, έκανε ν’ αντιταχθεί σ’ αυτή την απάτη, του έκλεισαν το στόμα με ένα Φυρερμπεφέλ -
διαταγή του Führer.
Μεταδίδοντας το επεισόδιο εκείνο ο γερμανικός ραδιοφωνικός σταθμός, διακήρυσσε πως είχε παραβιασθεί το γερμανικό έδαφος, πως η γερμανική μειονότητα της Poland σφάζεται και πως ο γερμανικός στρατός είναι υποχρεωμένος να επέμβει. Δεν υπάρχει ζήτημα κήρυξης πολέμου. Πρόκειται για μια εκστρατεία αντιποίνων.
Τα ζάρια ρίχνονται. Ο Hitler τα έριξε όμως πριν μπορέσει ν’ απαντήσει στο ερώτημα που υποκίνησε την αναβολή της 25 Αυγούστου: το θάρρος της Αγγλίας ήταν μια μπλόφα;
Οι Πολωνοί πιστεύουν πως θα μπουν στο Berlin
Οι βόμβες που ξυπνούν την Poland τα χαράματα της 1ης Σεπτεμβρίου δεν την φοβίζουν. Περίμενε τον πόλεμο. Νάτος!
Περιοριζόταν στο να περιμένει τον πόλεμο; Τον ευχόταν; Ίσως. Ένα κύμα σωβινισμού είχε σηκωθεί στη χώρα. Υπήρχαν άνθρωποι του λαού που δεν έκρυβαν τον φόβο τους, μη τυχόν και οι πολιτικοί τους, άφηναν να περάσει η ευκαιρία, για να δοθεί ένα καλό μάθημα στους Γερμανούς. Την κατάργηση του διαδρόμου δεν θέλει ο Hitler; Ε, λοιπόν, η Poland θα τον καταργήσει με τον δικό της τρόπο, ανακτώντας την Ανατολική Πρωσία, όπου η γερμανική κυριαρχία δεν ήταν παρά ένας σφετερισμός. Το Berlin βρίσκεται σε απόσταση 100km από τα σύνορα. Εκεί, λοιπόν, στο Berlin, θα κανονισθούν οι λογαριασμοί και θα υπογραφεί η συνθήκη της ειρήνης.
Η υπεύθυνη ηγεσία συναγωνίζεται σε μακαριότητα τους πατριώτες που έχουν δεμένα τα μάτια. Στις 15 Αυγούστου, ο πρεσβευτής της Poland στο Paris Λουκασίεβιτς, επεσκέφθη στο Και ντ Ορσαί τον Γάλλο υπουργό των Εξωτερικών Georges Bonnet. Αυτός του ανέφερε όσα είχε πει ο Hitler στον ύπατο αρμοστή της Κοινωνίας των Εθνών στο Danzig, Καρλ Μπούκχαρτ: Θα κατακτήσω την Poland μέσα σε τρεις εβδομάδες με τον μηχανοκίνητο στρατό μου.
Ο Λουκασίεβιτς ύψωσε τους ώμους: Βλακείες! Εμείς θα κυριεύσουμε τη Γερμανία μόλις αρχίσουν οι εχθροπραξίες.
Ζώντας στο Berlin, βλέποντας κάθε μέρα την γερμανική δύναμη, ο Πολωνός πρεσβευτής Λίπσκι βεβαιώνει, πως ένας πόλεμος θα προκαλέσει στη Γερμανία μια επανάσταση και πως ο πολωνικός στρατός θα μπει θριαμβευτικά στην πρωτεύουσα του Reich.
Είκοσι μόλις χρόνια είχαν περάσει από την επανάσταση της Poland. Αν είχε υπερισχύσει η αγγλική σωφροσύνη, το κράτος που αναστήθηκε μέσα από τις στάχτες της Ιστορίας, θα περιοριζόταν στα γεωγραφικά του όρια και θα προικιζόταν στο Danzig με απλά λιμενικά δικαιώματα.
Η γαλλική έξαψη, ο ρομαντισμός συνδυασμένος με την πολωνική υπόθεση, έσπρωξαν και παραμέρισαν τη λογική αυτή στάση, μπούκωσαν την Poland με εθνικές μειονότητες, την άπλωσαν στη Λευκορωσία και στην Ουκρανία, άνοιξαν σαν ένα ρήγμα δια μέσου της Γερμανίας την τεχνητή έξοδο προς τη θάλασσα, που βαφτίστηκε Διάδρομος. Το επιχείρημα των πολωνόφιλων ήταν, πως δημιουργούσαν πίσω από την πλάτη της Γερμανίας μια μεγάλη σλαβική δύναμη, που θ’ αναπλήρωνε την εκμπολσεβικισμένη Ρωσία στο ρόλο της συμμάχου της France. Μα όλα αυτά δεν έκαναν τίποτε άλλο, παρά να θρέψουν μια χίμαιρα.
Ο ευεργετημένος σύμμαχος αποδείχτηκε αχάριστος. Η γαλλική παρακμή ήταν ένα θέμα της Warsaw, απαράλλαχτα όπως ήταν και το θέμα της Ρώμης και του Berlin. Με έναν πληθυσμό 33 εκατομμυρίων κατοίκων, το ένα τρίτο των οποίων ήταν Πολωνοί δια της βίας, η Poland πόζαρε μπροστά στη France ως διάδοχο κράτος. Αρνήθηκε να ενταχθεί στο σύστημα συμμαχιών που η διπλωματία είχε συγκροτήσει στην κεντρική Ευρώπη με την επωνυμία Μικρή Αντάντ. Πρόβαλε αξιώσεις πάνω στις γαλλικές αποικίες και ζήτησε τη Μαδαγασκάρη υποστηρίζοντας, πως τα νέα έθνη που αναπτύσσονταν είχαν δικαίωμα σε μια καινούρια διανομή του κόσμου. Αγέρωχη και εύθικτη, απέκρουε με οργή κάθε τι που την έκανε να περνά για δορυφόρος της France. Και δεν έκανε εξαίρεση ούτε για τη φήμη που απόχτησε ο στρατηγός Weygand, με το να τη σώσει το 1920 από τη νέα ρωσική υποδούλωση.
Οι αντιγαλλικές εκδηλώσεις πολλαπλασιάστηκαν στην Poland. Θεωρητικά η γαλλοπολωνική συνθήκη συμμαχίας εξακολουθούσε να υπάρχει. Πραγματικά όμως και μέχρι και μετά το Munich, οι
σχέσεις των δύο συμμάχων έφτασαν σε χαρακτηριστικές μορφές αντιπάθειας.
Το αντίθετο συνέβη με τη Γερμανία. Πότε φανερά και πότε στα κρυφά δεν έλειψε ποτέ η πίεση πάνω στις γερμανικές μειονότητες, ενώ η Γερμανία συντηρούσε στο Danzig μια μόνιμη διένεξη. Αυτό δεν εμπόδιζε τη χιτλερική κυβέρνηση να κάνει στην πολωνική προτάσεις, τις οποίες δεχόταν η τελευταία, με την πεποίθηση πως αποτελούσαν την αναγνώριση της δύναμής της. Ο μεγάλος κυνηγός του Reich, ο στρατάρχης öGring, πήγαινε με μεγάλη συνοδεία να κυνηγήσει ελάφια στο δάσος της Μπιαλοβιέτσας, χωρίς να παραλείπει να τονίζει κάθε φορά, πως η Γερμανία χρειαζόταν μια ισχυρή Poland και πως δεν υπήρχε καμιά σοβαρή διαφορά ανάμεσα στις δυο χώρες. Ο Jozef Beck, δημιούργημα του εθνικού ήρωα των Πολωνών Pilsudski, ωθούσε την πολιτική προσέγγισης με τη Γερμανία ως τις τελευταίες συνέπειες. Στην κρίση του Munich ευθυγράμμισε την Poland με τη Γερμανία και απέσπασε από την Τσεχοσλοβακία ένα μικρό κομμάτι, το μικρό έδαφος του Τεσέν.
Όταν παρατηρούσε κανείς στους Πολωνούς, πως αμέσως μετά τους Τσέχους θα ερχόταν η δική τους σειρά, έκαναν τον καμπόσο και κοκορεύονταν: Δεν φοβόμαστε τίποτα. Μας φοβούνται!
Στις 26 Ιανουαρίου 1939 η Warsaw σημαιοστολίστηκε με σημαίες με τον αγκυλωτό σταυρό προς τιμήν του Ribbentrop που ανταπέδωσε στον Beck μιαν επίσκεψή του στον Hitler. Ήταν η τελευταία αναλαμπή μιας φιλίας που από το μέρος της Γερμανίας ήταν ένας υπολογισμός και από το μέρος των Πολωνών μια χίμαιρα. Δυο μήνες αργότερα ο προσκεκλημένος Ribbentrop, γνωστοποιούσε στον πρεσβευτή της Poland, πως η Γερμανία ζητούσε την απόδοση του Danzig και άδεια διόδου μέσα από τον διάδρομο. Η Poland απέρριψε αυτές τις αξιώσεις. Άρχιζε η διαμάχη.
Η προσέγγιση του κινδύνου δεν βοήθησε τους Πολωνούς να κάνουν μια αντικειμενικότερη εκτίμηση της γερμανικής δύναμης. Οι φοιτητές έσπασαν τα τζάμια των παραθύρων της γερμανικής πρεσβείας φωνάζοντας: Στο Berlin! Οι στρατιωτικοί πλειοδοτούσαν και υπερθεμάτιζαν: Μας δίνουν ολέθριες συμβουλές, έλεγε ο υπουργός Στρατιωτικών Κασπρτσίκι. Δεν πρόκειται να τους ακολουθήσουμε. Μας συνιστούν την οχύρωση, την άμυνα και ελιγμούς υποχώρησης, την αντίσταση στη γραμμή των ποταμών μας. Ιδιοφυία μας ό μως εμάς των Πο λωνών είναι η επίθεση και μό νο περνώντας στην επίθεση θα νικήσουμε.
Την 1η Σεπτεμβρίου μόλις αρχίζει η επιστράτευση, η διάταξη των δυνάμεων είναι από στρατηγική άποψη κάτι το ακατανόητο. Θέλοντας να καλύψει το σύνολο του εθνικού εδάφους, ο αρχιστράτηγος Ρυντζ-Σμίγκλυ παρέταξε κατά μήκος των συνόρων επτά ομάδες που τις βάφτισαν στρατιές. Τοποθέτησε σημαντικές δυνάμεις μέσα στο διάδρομο, με την εντολή να καταχτήσουν την Ανατολική Πρωσία και σημαντικότερες ακόμη δυνάμεις, τις στρατιές Κουτρέμπα και Μπορτνόφσκι, στις προεξοχές του Πόζεν, πλατφόρμας της επίθεσης εναντίον του Berlin. Στηριζόμενη στον αριθμό του πληθυσμού, η Δύση υπολόγιζε στην Poland 80 μεραρχίες. Η αλήθεια όμως είναι πως η Poland δεν είχε παρά μόνο 30, από τις οποίες μόνο 23 ήταν συγκροτημένες όταν άρχισαν οι εχθροπραξίες. Άλλωστε ένας μεγαλύτερος αριθμός δεν θ’ άλλαζε τίποτε, μόνο που οι απώλειες θα ήταν κι αυτές μεγαλύτερες. Ο πολωνικός στρατός νικήθηκε πριν πολεμήσει, όχι γιατί ήταν ανεπαρκείς οι δυνάμεις του, ούτε γιατί η ανωτάτη διοίκησή του δεν είχε αναπτύξει σωστά τα στρατεύματα, αλλά από αυτή την ίδια τη φύση του.
Ο εξοπλισμός του ολόκληρος ήταν παλιός, από την εποχή του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Η πολωνική αεροπορία δεν είχε, παρά μόνο 420 αεροπλάνα, μεταξύ των οποίων, μερικά μόνο καταδιωκτικά Ρ-24 ήταν σχετικά μοντέρνα. Πλάι σ’ ένα αναχρονιστικό ιππικό 37 συνταγμάτων, το τεθωρακισμένο όπλο περιοριζόταν σε μια εκατοντάδα παλιών τανκς. Το πυροβολικό ήταν ολόκληρο ιππήλατο. Το υλικό διαβιβάσεων ήταν στοιχειώδες. Το υλικό αντιαεροπορικής άμυνας ήταν σχεδόν ανύπαρκτο. Όλο το βάρος οι Πολωνοί το έριχναν στην επίθεση· αλλά οι κανονισμοί των ελιγμών ήταν σχηματικοί και δυσκίνητοι. Οι άνδρες ήταν υπερφορτωμένοι. Το τροχαίο υλικό των μεταγωγικών το αποτελούσαν μικρά χωριάτικα κάρα. Ουσιαστικά, επρόκειτο για έναν στρατό χωρίς
μοτέρ. Δηλαδή, κατά τους Πολωνούς, ένας αγροτικός στρατός, εύκαμπτος, προσαρμοσμένος στη χώρα, αγνοώντας τα προβλήματα ανεφοδιασμού και κυκλοφορίας υπό τη σύγχρονη μορφή τους, της μηχανοκίνησης των μεταφορών και της μηχανοποίησης των μαχών...
Επί δέκα πέντε χρόνια η Reichswehr ζούσε με τον καημό ν’ αποχτήσει θωρακισμένα άρματα. Τα αντικαθιστούσε στα στρατιωτικά γυμνάσια, με δήθεν θωρακισμένα μικρά καμιόνια από καραβόπανο ή από ομοιώματα που υποτίθεται πως ήταν τανκς και που τα κρατούσαν δύο στρατιώτες, όπως κάνουν στο τσίρκο, οι κλόουν με ψεύτικα άλογα από χαρτόνι. Ό,τι δεν μπορούσαν να κάνουν στ’ αληθινά, στην πράξη οι Γερμανοί το έκαναν με τη φαντασία τους, μελετώντας στη θεωρία το απαγορευμένο όπλο. Είχαν καταλάβει πως αντιπροσώπευε μια στρατιωτική επανάσταση, που συμφιλίωνε τα δύο στοιχεία, τη δύναμη και την ταχύτητα, που ο πόλεμος των θέσεων είχε διασπάσει. Ξεκινώντας από το πλούσιο αυτό δεδομένο, η γερμανική στρατιωτική σκέψη συνέλαβε έναν πόλεμο νέας μορφής, απαλλαγμένο από τους ανταγωνισμούς για το υλικό, το μακρύ κι απελπιστικό μακελειό, που από το 1914 ως το 1918 είχαν ατιμάσει τη στρατιωτική τέχνη. Συγκεντρωμένα σε μεγάλες μονάδες, αναπτύσσοντας στις επιχειρήσεις το ανώτατο όριο ταχύτητας, μη έχοντας κανένα λόγο να περιμένουν την παραλυτική σαρανταποδαρούσα του πεζικού, τα τανκς ανοίγουν ρήγματα, ελίσσονται, περικυκλώνουν, ξαναδίνουν στον πόλεμο ό,τι πιο άνετο, αυτοσχέδιο κι έξυπνο μπορεί να έχει.
Στο πεδίο της αεροπορίας, η γερμανική στρατιωτική σκέψη είχε να κάνει με τις θεωρίες του ιταλού στρατηγού Ντουέ, που διακήρυσσε την απόλυτη υπεροχή της στρατηγικής αεροπορίας, μεταβάλλοντας τον πόλεμο σε βομβαρδισμούς τρόμου. Μακριά από το να δεχτεί τις θεωρίες αυτές, έφτιαξε μια αεροπορία συνεργασίας, που η δράση της στηρίζεται σε αρχές οι οποίες συμπίπτουν με την επανάσταση των τανκς και τη συμπληρώνουν. Όλοι γενικά παραδέχονταν -οι Γάλλοι εξακολουθούν να παραδέχονται- πως τα θωρακισμένα άρματα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν στις πολεμικές επιχειρήσεις παρά μόνο υπό την προστασία του πυροβολικού, που το βεληνεκές του καθόριζε και τη δική τους ακτίνα δράσεις. Η γερμανική στρατιωτική σκέψη, ανανεώνει το πρόβλημα, αντικαθιστώντας τα κανόνι με το αεροπλάνο. Τα βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως Stukas (Sturzkampfflugzeug) ρίχνουν τα βλήματά τους στο στόχο, με ανώτερη ακρίβεια από εκείνη που παρέχει ο πυροσωλήνας ενός οβούζιου (οβιδοβόλου, τηλεβόλου). Υπ’ αυτές τις συνθήκες, ο πόλεμος αλλάζει σε ρυθμό και βάθος. Στο θωρακισμένο ιππικό, που είναι οι μεγάλες μονάδες των θωρακισμένων αρμάτων, προστίθεται το ιπτάμενο πυροβολικό, που είναι η αεροπορία. Οι καινοτομίες αυτές δεν έγιναν δεκτές χωρίς αντίσταση εκ μέρους ενός σώματος στρατηγών, που τη στρατιωτική τους πείρα την απόχτησαν σε ακίνητα πεδία μάχης και στα στατικά γενικά επιτελεία του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Για τους στρατηγούς αυτούς κυριότερο όπλο εξακολουθούσε να είναι το πεζικό, προς όφελος του οποίου χρησιμοποιούνται όλα τα άλλα όπλα, σύμφωνα με την τακτική που προέβλεπαν τότε οι στρατιωτικοί κανονισμοί όλων των στρατών.
Το θωρακισμένο άρμα ήταν ένας από τους υπηρέτες του φαντάρου. Τον συνόδευε, του άνοιγε τον δρόμο, τον προστάτευε με το θωρακισμό του και καλυπτόμενο το ίδιο από το πυροβολικό, τον παρέσυρε προς τα εμπρός. Το ότι όμως το θωρακισμένο άρμα θα έφτανε να περιορίσει το πεζικό στον ρόλο ενός ακολούθου, που απλώς θα μάζευε τους αιχμαλώτους, αυτό ήταν μια τολμηρή σκέψη που προκάλεσε στον γερμανικό στρατό μεγάλο σάλο. Εξαίρετοι στρατιωτικοί, όπως ο Beck ή ο Halder, αντιτάχθηκαν επί μακρόν με όλη τους τη δύναμη.
Διαιτητής υπήρξε ο Hitler. Ευρύτατες συζητήσεις έγιναν μετά τον πόλεμο για τις στρατιωτικές του ικανότητες, που άλλοι τις ανέβαζαν στα ύψη, στην ίδια μοίρα με την μεγαλοφυΐα των μεγάλων πολεμάρχων της Ιστορίας, κι άλλοι τις υποβίβαζαν στο ίδιο χαμηλό επίπεδο με τους ασυνάρτητους και ολέθριους αυτοσχεδιασμούς ενός ερασιτέχνη. Το καλύτερο είναι ν’ αφήσουμε, όσο μπορούμε, να μιλήσουν τα γεγονότα. Όσο θα ξεδιπλώνεται η μακρά αυτή εξιστόρηση, θα βλέπουμε τον Hitler, καθώς θα καταπιάνεται με τα προβλήματα του πολέμου, άλλοτε πρωτεργάτη μεγαλειωδών νικών και άλλοτε δράστη φοβερών ηττών. Εκείνο όμως που δεν μπορεί να του αμφισβητηθεί, είναι η επιμέλεια με την οποία είχε μυηθεί στη στρατιωτική τέχνη σε όλες της τις πλευρές. Είχε μελετήσει όλους τους κλασικούς της στρατηγικής και όλους τους μεγάλους στρατηλάτες του παρελθόντος. Ήξερε λεπτομερειακά όλα τα υλικά που χρησιμοποιούνται από όλους τους στρατούς. Παρακολουθούσε με επιμέλεια την εξέλιξη των θεωριών. Στη διαμάχη μεταξύ των κλασικών και των μοντέρνων, πήρε το μέρος των τελευταίων. Ο ταχυκίνητος στρατός που ήθελαν να φτιάξουν ο Guderian και οι οπαδοί του, αντιστοιχούσε στην ανυπομονησία του, την ανυπομονησία και τη φούρια ενός ανθρώπου που τον τυραννά η σκέψη, πως λίγα χρόνια έχει στη διάθεσή του για να πραγματοποιήσει τα μεγάλα του σχέδια. Βάλθηκε με όλο του το πάθος να τον επιβάλει.
Ως το 1938, οι τρεις κεφαλές των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων ήταν ο υπουργός των Στρατιωτικών Werner von Blomberg, ο αρχιστράτηγος του στρατού ξηράς Werner von Fitsch και ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου στρατηγός Ludwig Beck, θιασώτες και οι τρεις τους της ισορροπίας των όπλων, μιας αμυντικο-επιθετικής στρατηγικής και μιας συνετής εξωτερικής πολιτικής. Ο Hitler τα κατάφερε να συντρίψει τους δυο πρώτους, με το να επωφεληθεί από τα πολύκροτα σκάνδαλα ηθών, μέσα στα οποία βρέθηκαν μπερδεμένοι. Ο τρίτος, ο ασκητικός στρατιώτης Beck προσπάθησε ν’ αντιταχθεί στον χιτλερικό χείμαρρο, επικαλούμενος την ευθύνη του Γενικού επιτελείου ενώπιον του έθνους. Όταν ήρθε η σειρά του να σαρωθεί κι αυτός, έβγαλε το συμπέρασμα, πως δεν υπήρχε άλλος τρόπος σωτηρίας από την ανατροπή του Hitler δια της βίας. Κι άρχισε αμέσως να συνωμοτεί. Το γεγονός πάντως είναι πως ο Hitler είχε απαλλαγεί από τον μόνο στρατηγό που θα είχε το κουράγιο να του αντιταχθεί. Με το ν’ αποσπάσει από όλους τους στρατιωτικούς έναν όρκο πίστης στο πρόσωπό του, μπόρεσε να δημιουργήσει χωρίς αντίσταση, τον οργανισμό που θα αναφέρεται τόσο συχνά στις σελίδες που θ’ ακολουθήσουν: Το Oberkommando της Wehrmacht η O.K.W. (= ανωτάτη στρατιωτική διοίκηση), δια μέσου του οποίου τάχτηκαν υπό τις άμεσες διαταγές üFhrer – καγκελάριου, ο στρατός, το ναυτικό, η αεροπορία, η πολεμική βιομηχανία, η προπαγάνδα κ.τ.λ., με λίγα λόγια κάθε τι που αποτελεί το στρατιωτικό δυναμικό ενός έθνους. Οι συνέπειες της υπερβολικής αυτής συγκέντρωσης των εξουσιών, θα είναι πολλαπλές, βαθιές και θα επισύρουν τεράστια πλεονεκτήματα και σοβαρά μειονεκτήματα. Η υπόθεση ωστόσο, των νέων επαναστατικών ιδεών στη διεξαγωγή του πολέμου, κερδήθηκε οριστικά, όταν ο Hitler διόρισε τον εαυτό του αρχιστράτηγο.
Τη στιγμή που αρχίζει η εκστρατεία κατά της Poland, υπάρχουν 6 γερμανικές θωρακισμένες μεραρχίες. Οι πέντε αρχαιότερες είναι αριθμημένες από το 1 έως το 5 και η πιο πρόσφατη έχει τον αριθμό 10. Αποτελούνται από μια ταξιαρχία θωρακισμένων αρμάτων, μία ταξιαρχία μηχανοκίνητων τυφεκιοφόρων, ένα τάγμα μηχανικού, ένα τάγμα διαβιβάσεων, μια μονάδα παρατήρησης κι ένα μόνο σύνταγμα πυροβολικού· με δυο ομάδες τηλεβόλων των 105, που άλλα τα έσερναν άλογα κι άλλα ήταν μηχανοκίνητα. Τα μισά από τα 288 θωρακισμένα άρματα που κατά μέσον όρο ανήκαν σε μια μεραρχία, ήταν Panzer 1 (PzKw= Panzer Kampfwagen = θωρακισμένα αυτοκίνητα) των 6 τόνων, τα λεγόμενα σαρδελοκούτια, με λεπτό θωρακισμό και δυο μυδραλιοβόλα. Τα Panzer 2 των 9 τόνων, προικισμένα μ’ ένα κανόνι των 20, ήταν σχεδόν ισοδύναμα. Μόνο τα Panzer 3 και τα Panzer 4 των 15 τόνων τα πρώτα και των 20 τα δεύτερα, με αντίστοιχα διαμετρήματα των 37 και 75, ήταν πραγματικά ισχυρά. Κάθε όμως, μεραρχία δεν είχε παρά μόνο 24 Panzer 4 και χρειάστηκε η θέληση του Hitler για να τα επιβάλει σ’ ένα γενικό επιτελείο που τα έβρισκε πολύ βαριά.
Τέτοιες ήταν οι περίφημες αυτές Panzerdivision (θωρακισμένες μεραρχίες) που έμελλαν να
επιφέρουν επανάσταση στην τέχνη του πολέμου και να επιτρέψουν στον Hitler να κυριαρχήσει στην Ευρώπη. Μεταγενέστερα 4 ελαφρές μεραρχίες, αριθμημένες από το 6 έως το 9, θα γίνουν κι αυτές θωρακισμένες με την προσθήκη τσεχοσλοβάκικου υλικού· αντί όμως μιας ταξιαρχίας δεν θα έχουν παρά ένα μόνο σύνταγμα από 3 τάγματα. Εκ των υστέρων προξενεί έκπληξη η αδυναμία αυτού του σώματος μάχης, όχι μόνο αν το συγκρίνουμε με τον αριθμό των αρμάτων που θα εμφανισθούν τα ακόλουθα χρόνια, αλλά και όταν ακόμα τα κρίνουμε μέσα στα πλαίσια των στρατιωτικών μέσων εκείνης της εποχής. Η εντύπωση που έκαναν οι θωρακισμένες μεραρχίες και οι επιτυχίες που σημείωσαν, οδήγησαν στο να υπερτιμηθεί η δύναμή τους κατά τρόπο αφάνταστο και είναι ζήτημα αν και σήμερα ακόμη, ύστερα από είκοσι πέντε περίπου χρόνια, έχει εκλείψει αυτή η μεγαλοποίηση. Πολύ περισσότερο παρά στο βάρος και στον αριθμό τους, η επανάσταση που έφεραν τα θωρακισμένα άρματα στην τέχνη του πολέμου, συνίσταται στη θεωρία της χρησιμοποίησης και στην τόλμη με την οποία η θεωρία αυτή εφαρμόστηκε στα πεδία της μάχης. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος θ’ αρχίσει με νίκες της ευφυΐας.
Συγκριτικά η Luftwaffe είναι ισχυρότερη από το θωρακισμένο όπλο. Από το 1934 κι έπειτα είχε υπερπηδήσει τις παιδικές της αρρώστιες, ανέβασε την ικανότητα της ετήσιας παραγωγής από 900 σε 6.000 αεροπλάνα και πέτυχε την κατασκευή ορισμένων τύπων αεροπλάνων, που ως την ώρα υπεροχής της αμερικανικής βιομηχανικής δύναμης, θα έχουν τον έλεγχο του ουρανού: το καταδιωκτικό Messerschmitt 109, το καταδιωκτικό-βομβαρδιστικό Messerschmitt 110, το βομβαρδιστικό καθέτου εφορμήσεως Junkers 87, τα οριζόντια βομβαρδιστικά Junkers 88, Heinkel 111 και Dornier 17. Κατά την έναρξη των εχθροπραξιών η Luftwaffe είχε 771 καταδιωκτικά, 408 καταδιωκτικά-βομβαρδιστικά, 336 Stukas και 1.180 βομβαρδιστικά, ένα σύνολο 2.695 αεροπλάνων· μια αεροπορική δύναμη που καμιά άλλη χώρα στον κόσμο δεν θα μπορούσε ν’ αντισταθμίσει πριν περάσουν πολλοί μήνες.
Αν αφήσουμε κατά μέρος την αεροπορία και τα θωρακισμένα, κατά τα άλλα ο γερμανικός στρατός ανασυγκροτήθηκε σύμφωνα με την παράδοση. Τα μηχανοκίνητα μέσα του ήταν ασθενή: 4 μόνο μεραρχίες μηχανοκίνητου πεζικού, που συνεργαζόταν με τα Panzer. Το υπόλοιπο ήταν 36 μεραρχίες εν ενεργεία, 3 ορειβατικές, 37 εφεδρικές και 14 αναπληρωματικές (ερζάτς). Οι δυο τελευταίες καινοτομίες είχαν βγει από το μηδέν, λίγες μόλις εβδομάδες πριν. Το υλικό είναι άνισο: τα μοντέρνα οβούζια (οβιδοβόλα) των 150 και 105 υπερείχαν των γαλλικών των 75, 105 και 155· πολλές όμως πυροβολαρχίες ήταν ακόμη εφοδιασμένες με το παλιό 77 του Kaiser Wilhelm II. Κι αυτή ακόμη η αεροπορία είχε έλλειψη αρχηγών ομάδων και θα πετούσε μ’ ένα απόθεμα βομβών, που μόλις έφτανε για επιχειρήσεις τριών εβδομάδων. Με το να έχει ανασυγκροτηθεί μέσα σε πέντε μόλις χρόνια, η Wehrmacht (γερμανικός στρατός) ήταν ένας αυτοσχεδιασμός που τρόμαζε τους στρατηγούς, οι όποιοι είχαν σταδιοδρομήσει στον υποδειγματικό στρατό της αυτοκρατορικής Γερμανίας. Από τους αρχηγούς του, οι περισσότεροι προσπαθούν να είναι στρατιώτες και μόνο στρατιώτες. Μερικοί είναι χιτλερικοί. Περισσότεροι, αντιχιτλερικοί. Δεν αγαπούν τον Hitler κι ο Hitler τους μισεί. Παρ’ όλα αυτά θα χρειαζόταν ένα παράξενο προφητικό χάρισμα για να βάλει κανείς με τον νου του, πως όταν τελειώσει ο πόλεμος, πάνω από 50 στρατάρχες, στρατηγοί και ναύαρχοι θα έχουν τουφεκιστεί, τελειώσει στην κρεμάλα, σφαγιαστεί, κρεμαστεί από τον λαιμό από γάντζους χασάπικου ή εξαναγκαστεί από τον Führer-καγκελάριο ν’ αυτοκτονήσουν.
Η συνωμοσία είχε από τότε κιόλας εγκατασταθεί στις διοικήσεις του στρατού, καταδικασμένου σε μια τέτοια εκατόμβη. Πριν ακόμη από το Munich (συνάντηση Hitler, Mussolini, Chamberlain, Daladier στις παραμονές της εισβολής των γερμανικών στρατευμάτων στην Τσεχοσλοβακία), το 2ο Γαλλικό Γραφείο ύψωσε σε ένδειξη αδιαφορίας, τους ώμους μπροστά σε μια πληροφορία πράκτορα, που έλεγε πως ένας Γερμανός στρατηγός ήταν έτοιμος να βαδίσει κατά του Berlin επί κεφαλής της θωρακισμένης μεραρχίας του: Ο στρατηγός αυτός υπάρχει. Ονομάζεται Hoepner (και θα ήταν γραφτό να πάει από το χέρι του δημίου). Μια ολόκληρη νύχτα περίμενε ο στρατηγός αυτός στη φρουρά του, της Θουριγγίας, το σήμα που επρόκειτο να του στείλει η χούντα των συνωμοτών.
Οι συνωμότες ήταν συγκεντρωμένοι στο σπίτι του στρατηγού Halder. Ανάμεσα σ’ αυτούς ήταν ο στρατηγός Beck, ο στρατηγός von Witzleben, ο στρατηγός του πεζικού von Sütlpnagel, ο ναύαρχος Canaris, ο διευθυντής της αστυνομίας του Berlin και άλλοι - που όλοι τους ήταν γραφτό να έχουν ένα άσχημο τέλος. Ήθελαν να συλλάβουν τον Hitler την επομένη, τη στιγμή που θα γύριζε από το εθνικοσοσιαλιστικό συνέδριο της Nuremberg. Οι διαταγές είχαν κιόλας υπογραφεί, όταν το ραδιόφωνο ανήγγειλε πως ο Chamberlain είχε ζητήσει από τον Führer ακρόαση και εκείνη τη στιγμή πετούσε προς το Berchtesgaden... Η υλική βάση της συνωμοσίας μας, θα έγραφε ο Halder αργότερα, είχε καταστραφεί, μια και ο Hitler δεν θα γύριζε στο Berlin. Το ίδιο συνέβαινε και με την ηθική βάση: Μπορούσαμε να συλλάβουμε έναν παράφρονα που έριχνε τη Γερμανία σ’ έναν πόλεμο προκαταβολικά χαμένο. Δεν μπορούσαμε όμως, να συλλάβουμε έναν καγκελάριο που διαπραγματευόταν με τον Άγγλο πρωθυπουργό, την ειρηνική επάνοδο Γερμανών στους κόλπους του Reich... (Σημείωση μεταφρ: Εννοεί τους Σουδίτες, γερμανική εθνική μειονότητα στο νότιο τμήμα της Τσεχοσλοβακίας).
Από το Munich κι έπειτα δεν είχε παρουσιαστεί καμιά νέα ευκαιρία, αλλά το πνεύμα της συνωμοσίας δεν είχε απονεκρωθεί. Ένας από τους συνωμότες, ο Witzleben, είναι διοικητής μιας στρατιάς στο Δυτικό Μέτωπο. Ένας άλλος, ο Canaris, διευθύνει τη γερμανική κατασκοπεία. Ο Halder, είναι αρχηγός του Γενικού Επιτελείου, δεξί χέρι του αρχηγού του στρατού ξηράς von Brauchitsch. Έτσι ο παγκόσμιος αυτός πόλεμος αρχίζει με τη λανθάνουσα ανταρσία ενός μέρους της γερμανικής ανωτάτης διοίκησης κατά του αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων και του γερμανικού Κράτους. Η συνέχεια θα παρουσιάσει παράδοξες εξελίξεις.
Οι αρχηγοί στρατιωτικών μονάδων που δεν συνωμοτούν, στερούνται ενθουσιασμού. Κανένας βέβαια, δεν παραδέχεται τον Διάδρομο, το καθεστώς του Danzig, τα αυθαίρετα χαραγμένα ανατολικά σύνορα, την υποδούλωση ενός εκατομμυρίου Γερμανών στον πολωνικό ζυγό. Θεωρούν όμως πως ο γερμανικός στρατός δεν έχει αρκετά ανασυγκροτηθεί για να αντιμετωπίσει μια καινούρια ευρωπαϊκή σύρραξη. Εκτός των χιτλερικών Busch και Reichenau, όλοι οι άλλοι στρατηγοί είχαν υπογράψει πριν από το Munich ένα υπόμνημα που το είχε συντάξει ο στρατηγός Beck, για να επιστήσουν την προσοχή του Führer στους κινδύνους στους οποίους εξέθετε τη Γερμανία η πολιτική του των περιπετειών. Το γερμανο-σοβιετικό σύμφωνο, κάπως τους είχε καθησυχάσει, απολυτρώνοντάς τους από τον εφιάλτη ενός πολέμου στη Ρωσία, γιατί όλοι σχεδόν γνωρίζουν τις τραχύτατες κλιματολογικές συνθήκες της και την απεραντοσύνη της. Πάντως ανησυχούν. Ο πόλεμος αρχίζει πριν να είναι έτοιμοι.
Το ίδιο όπως με τους στρατηγούς, το ηθικό του έθνους απέχει πολύ από το να βρίσκεται ψηλά. Τίποτε τον Αύγουστο του 1939 δεν θυμίζει το ηφαίστειο του ενθουσιασμού, την ορμή προς τη θυσία του Ιουλίου του 1914. Ο Hitler το ξέρει. Πέρυσι, πριν από το Munich, έκανε ένα πείραμα που δεν τόλμησε να το επαναλάβει κι εφέτος: την παρέλαση μέσα στο Berlin μιας θωρακισμένης μεραρχίας. Περίμενε ένα σίφουνα πατριωτισμού. Το μόνο αποτέλεσμα ήταν ένα θέαμα περίτρομης κατάπληξης! Επί τρεις ώρες, μέσα σε μια σιωπηλή κατάπληξη, τα θωρακισμένα άρματα διέσχιζαν την πρωτεύουσα, λες κι ήταν ένας εχθρικός στρατός σε μια πόλη που είχε κατακτηθεί. Μάταια ο Hitler στον εξώστη της καγκελαρίας, περίμενε την πολεμοχαρή ιαχή που ήθελε να σηκωθεί στο πέρασμα των ατσαλένιων τεράτων του. Στο τέλος, ξαναμπήκε στο γραφείο του και ρίχτηκε σε μια πολυθρόνα, βρίζοντας τον γερμανικό λαό, όπως, νικημένος κι ετοιμοθάνατος, θα τον βρίσει έξι χρόνια αργότερα, στο ίδιο ακριβώς μέρος, αφού πρώτα θα τον έχει καρφώσει στο σταυρό του μαρτυρίου και θα τον έχει ατιμάσει.
... Από τη Βαλτική ως τα Καρπάθια, τα στρατεύματα βαδίζουν. Το σχέδιο των επιχειρήσεων, αναψηλαφημένο και διευρυμένο σύμφωνα με τις οδηγίες του Hitler, σφίγγει την Poland σαν ανάμεσα στα σιδερένια σκέλη μιας τανάλιας. Το αριστερό σκέλος είναι η βόρεια ομάδα στρατιών, υπό την διοίκηση του στρατηγού von Bock. Το δεξιό σκέλος είναι η νότια ομάδα στρατιών που διοικητής της είναι ο στρατηγός von Rundstedt.
Η πρώτη ομάδα αποτελείται από δυο στρατιές: την τρίτη υπό την διοίκηση του στρατηγού Kuechler που εξορμά από την ανατολική Πρωσία, και την τέταρτη του von Kluge που ξεκινά από την Pomerania: 21 συνολικά μεραρχίες, ανάμεσα στις οποίες 9 εν ενεργεία και 2 από αυτές θωρακισμένες.
Η δεύτερη ομάδα έχει τρεις στρατιές: τη 14η του στρατηγού List, συγκεντρωμένη στα Καρπάθια, τη 10η του Reichenau, συγκεντρωμένη στην Upper Silesia και την 8η του στρατηγού Μπλάσκοβιτς, που θα εξορμήσει από την περιοχή του Breslau. 36 συνολικά μεραρχίες, ανάμεσα στις οποίες 28 εν ενεργεία κι από αυτές 4 θωρακισμένες.
Ενώ η βόρεια ομάδα στρατιών θα εξαλείψει τον Διάδρομο, θα παραβιάσει τη γραμμή του Narev και θα κυριεύσει τη Warsaw από τα νώτα, η νότια ομάδα στρατιών θα εξοντώσει τον κύριο όγκο των πολωνικών δυνάμεων δυτικά του Vistula.
Τέτοια περιφρόνηση δείχνουν προς τον αντίπαλο, ώστε ανάμεσα στις δυο ομάδες στρατιών, αφήνουν μόνο τελωνοφύλακες για να υπερασπίσουν το Berlin κατά του άνθους των πολωνικών στρατευμάτων.
Στις 04:45, το θωρακισμένο καταδρομικό Schleswig-Holstein που είχε φτάσει στο Danzig την περασμένη μέρα, ανοίγει πυρ εναντίον της πολωνικής σφήνας της Βεστερπλάττε. Οι αεροπορικοί σχηματισμοί πετούν. Και μέσα στην ομίχλη τα τανκς του Guderian, του Hoepner και του von Kleist περνούν τα σύνορα και πέφτουν πάνω στους Πολωνούς που κοιμούνται.
Η 2 Σεπτεμβρίου είναι μια καλή ημέρα για τον Hitler. Τα στρατιωτικά νέα είναι εξαίρετα. Η πολωνική ανωτάτη διοίκηση αιφνιδιάστηκε εντελώς. Την έναρξη των εχθροπραξιών την έβλεπε σύμφωνα με το προηγούμενο του 1914: Δεκαπέντε ημέρες για τη συγκέντρωση στρατευμάτων με μοναδικές επιχειρήσεις, αψιμαχίες στη μεθόριο. Ο πόλεμος αυτός που ξεκινά με τέταρτη ταχύτητα, τη βρήκε απροετοίμαστη. Οι Πολωνοί στρατιώτες πολεμούν, αλλά τα γερμανικά τανκς δημιουργούν ρήγμα στην ασθενή γραμμή αντίστασης και ορμούν μπροστά. Αποσυνθέτουν τα μετόπισθεν, καταστρέφουν τους συνδέσμους, κάνουν να παραλύσει η λειτουργία της ανωτάτης πολωνικής διοίκησης. Η Luftwaffe συντρίβει στην επιφάνεια του εδάφους την εχθρική αεροπορία, εξουδετερώνει τα γενικά στρατηγεία, βομβαρδίζει με stuka τους πυρήνες αντίστασης, προκαλεί συμφόρηση στα μετόπισθεν του εχθρού, εξαναγκάζοντας τους περίτρομους πληθυσμούς να ξεχύνονται στους δρόμους και να φεύγουν μπουλούκια - μπουλούκια.
Στα βόρεια της διάταξης των δυνάμεων, τα γερμανικά στρατεύματα ενσκήπτουν από την Ανατολική Πρωσία και φτάνουν στη θέση του Μλάβα που καλύπτει τη Warsaw. Στο Διάδρομο, δύο γερμανικές στρατιές, η 3η και η 4η ενώνονται· στο κέντρο η 10η στρατιά, αιχμή της ομάδας Rundstedt, φτάνει ήδη στο Βάρτα. Μέσα σε 36 ώρες είχε προελάσει 80km. Στη νότια εσχατιά, τα στρατεύματα των αλπινιστών του List πέρασαν τον λαιμό της Γιαμπλούνκας, θέατρο ατελεύτητων μαχών στον προηγούμενο πόλεμο και φτάνουν έξω από την Krakow. Δύσκολα θα μπορούσε να φανταστεί κανείς μια ζωηρότερη και πιο περίλαμπρη έναρξη επίθεσης. Και η Αγγλία; Και η France; Περίμεναν ως τις 21:30 για να γνωστοποιήσουν στην κυβέρνηση του Reich, πως μια παράταση της γερμανικής στρατιωτικής δράσης θα τις ανάγκαζε να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις που είχαν αναλάβει απέναντι της Poland.
Η Wilhelmstrasse (υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας) βλέπει αφ’ υψηλού το αργοπορημένο εκείνο διάβημα. Είναι τελεσίγραφο; ρωτά ο Ribbentrop (υπουργός Εξωτερικών του Hitler). Όχι, του απαντούν οι πρεσβευτές, είναι μια προειδοποίηση. Μεγάλα τσαλίμια ανάμεσα στο Paris και στο London. Στο Paris ο υπουργός Εξωτερικών Georges Bonnet γαντζώνεται απεγνωσμένα από την ιταλική πρόταση για μια τετραμελή διάσκεψη. Στο London, υποπτεύονται τη France πως θέλει να
ξεφύγει. Ο Πολωνός πρεσβευτής, κόμης Ραντζίνσκι, φτάνει μαινόμενος στο Foreign Office, ωρυόμενος ότι ο Bonnet δήλωσε στον συνάδελφό του στο Paris, πως δεν το είχε σκοπό ν’ αφήσει να σκοτωθούν για το χατίρι της Poland τα γυναικόπαιδα της France. Οι ίδιοι αυτοί Πολωνοί θεωρούσαν πολύ λογικό αυτό το πνεύμα εγωισμού όταν το εκδήλωναν κι αυτοί το 1938 εις βάρος των Τσέχων. Αλλά οι Άγγλοι βουλευτές δεν πάνε πίσω. Δείχνουν κι αυτοί την ίδια ανυπομονησία και αγανάκτηση. Επιφυλάσσουν άγρια πρόγκα σε μιαν άτονη δήλωση του Chamberlain: Διαμαρτυρηθήκαμε! είχε πει ο Chamberlain, και τώρα περιμένουμε την απάντηση του κ. Hitler.
Το αντίθετο συνέβη με τη Γερμανία. Πότε φανερά και πότε στα κρυφά δεν έλειψε ποτέ η πίεση πάνω στις γερμανικές μειονότητες, ενώ η Γερμανία συντηρούσε στο Danzig μια μόνιμη διένεξη. Αυτό δεν εμπόδιζε τη χιτλερική κυβέρνηση να κάνει στην πολωνική προτάσεις, τις οποίες δεχόταν η τελευταία, με την πεποίθηση πως αποτελούσαν την αναγνώριση της δύναμής της. Ο μεγάλος κυνηγός του Reich, ο στρατάρχης öGring, πήγαινε με μεγάλη συνοδεία να κυνηγήσει ελάφια στο δάσος της Μπιαλοβιέτσας, χωρίς να παραλείπει να τονίζει κάθε φορά, πως η Γερμανία χρειαζόταν μια ισχυρή Poland και πως δεν υπήρχε καμιά σοβαρή διαφορά ανάμεσα στις δυο χώρες. Ο Jozef Beck, δημιούργημα του εθνικού ήρωα των Πολωνών Pilsudski, ωθούσε την πολιτική προσέγγισης με τη Γερμανία ως τις τελευταίες συνέπειες. Στην κρίση του Munich ευθυγράμμισε την Poland με τη Γερμανία και απέσπασε από την Τσεχοσλοβακία ένα μικρό κομμάτι, το μικρό έδαφος του Τεσέν.
Όταν παρατηρούσε κανείς στους Πολωνούς, πως αμέσως μετά τους Τσέχους θα ερχόταν η δική τους σειρά, έκαναν τον καμπόσο και κοκορεύονταν: Δεν φοβόμαστε τίποτα. Μας φοβούνται!
Στις 26 Ιανουαρίου 1939 η Warsaw σημαιοστολίστηκε με σημαίες με τον αγκυλωτό σταυρό προς τιμήν του Ribbentrop που ανταπέδωσε στον Beck μιαν επίσκεψή του στον Hitler. Ήταν η τελευταία αναλαμπή μιας φιλίας που από το μέρος της Γερμανίας ήταν ένας υπολογισμός και από το μέρος των Πολωνών μια χίμαιρα. Δυο μήνες αργότερα ο προσκεκλημένος Ribbentrop, γνωστοποιούσε στον πρεσβευτή της Poland, πως η Γερμανία ζητούσε την απόδοση του Danzig και άδεια διόδου μέσα από τον διάδρομο. Η Poland απέρριψε αυτές τις αξιώσεις. Άρχιζε η διαμάχη.
Η προσέγγιση του κινδύνου δεν βοήθησε τους Πολωνούς να κάνουν μια αντικειμενικότερη εκτίμηση της γερμανικής δύναμης. Οι φοιτητές έσπασαν τα τζάμια των παραθύρων της γερμανικής πρεσβείας φωνάζοντας: Στο Berlin! Οι στρατιωτικοί πλειοδοτούσαν και υπερθεμάτιζαν: Μας δίνουν ολέθριες συμβουλές, έλεγε ο υπουργός Στρατιωτικών Κασπρτσίκι. Δεν πρόκειται να τους ακολουθήσουμε. Μας συνιστούν την οχύρωση, την άμυνα και ελιγμούς υποχώρησης, την αντίσταση στη γραμμή των ποταμών μας. Ιδιοφυία μας ό μως εμάς των Πο λωνών είναι η επίθεση και μό νο περνώντας στην επίθεση θα νικήσουμε.
Την 1η Σεπτεμβρίου μόλις αρχίζει η επιστράτευση, η διάταξη των δυνάμεων είναι από στρατηγική άποψη κάτι το ακατανόητο. Θέλοντας να καλύψει το σύνολο του εθνικού εδάφους, ο αρχιστράτηγος Ρυντζ-Σμίγκλυ παρέταξε κατά μήκος των συνόρων επτά ομάδες που τις βάφτισαν στρατιές. Τοποθέτησε σημαντικές δυνάμεις μέσα στο διάδρομο, με την εντολή να καταχτήσουν την Ανατολική Πρωσία και σημαντικότερες ακόμη δυνάμεις, τις στρατιές Κουτρέμπα και Μπορτνόφσκι, στις προεξοχές του Πόζεν, πλατφόρμας της επίθεσης εναντίον του Berlin. Στηριζόμενη στον αριθμό του πληθυσμού, η Δύση υπολόγιζε στην Poland 80 μεραρχίες. Η αλήθεια όμως είναι πως η Poland δεν είχε παρά μόνο 30, από τις οποίες μόνο 23 ήταν συγκροτημένες όταν άρχισαν οι εχθροπραξίες. Άλλωστε ένας μεγαλύτερος αριθμός δεν θ’ άλλαζε τίποτε, μόνο που οι απώλειες θα ήταν κι αυτές μεγαλύτερες. Ο πολωνικός στρατός νικήθηκε πριν πολεμήσει, όχι γιατί ήταν ανεπαρκείς οι δυνάμεις του, ούτε γιατί η ανωτάτη διοίκησή του δεν είχε αναπτύξει σωστά τα στρατεύματα, αλλά από αυτή την ίδια τη φύση του.
Ο εξοπλισμός του ολόκληρος ήταν παλιός, από την εποχή του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Η πολωνική αεροπορία δεν είχε, παρά μόνο 420 αεροπλάνα, μεταξύ των οποίων, μερικά μόνο καταδιωκτικά Ρ-24 ήταν σχετικά μοντέρνα. Πλάι σ’ ένα αναχρονιστικό ιππικό 37 συνταγμάτων, το τεθωρακισμένο όπλο περιοριζόταν σε μια εκατοντάδα παλιών τανκς. Το πυροβολικό ήταν ολόκληρο ιππήλατο. Το υλικό διαβιβάσεων ήταν στοιχειώδες. Το υλικό αντιαεροπορικής άμυνας ήταν σχεδόν ανύπαρκτο. Όλο το βάρος οι Πολωνοί το έριχναν στην επίθεση· αλλά οι κανονισμοί των ελιγμών ήταν σχηματικοί και δυσκίνητοι. Οι άνδρες ήταν υπερφορτωμένοι. Το τροχαίο υλικό των μεταγωγικών το αποτελούσαν μικρά χωριάτικα κάρα. Ουσιαστικά, επρόκειτο για έναν στρατό χωρίς
μοτέρ. Δηλαδή, κατά τους Πολωνούς, ένας αγροτικός στρατός, εύκαμπτος, προσαρμοσμένος στη χώρα, αγνοώντας τα προβλήματα ανεφοδιασμού και κυκλοφορίας υπό τη σύγχρονη μορφή τους, της μηχανοκίνησης των μεταφορών και της μηχανοποίησης των μαχών...
Panzer, stuka και συνωμότες στρατηγοί
Στην απέναντι μεριά, ο στρατός του Hitler, γεννήθηκε μόλις χτες. Το 1919, και με την εξαίρεση λίγων μικροπαραβιάσεων, η Γερμανία, ήταν ακόμη στρατιωτικά υπό το καθεστώς της συνθήκης των Versailles: Είχε 100.000 εξ επαγγέλματος στρατιώτες, κατανεμημένους σε δέκα μικρές μεραρχίες πεζικού και ιππικού, χωρίς το δικαίωμα να έχουν θωρακισμένα όπλα, βαρύ πυροβολικό, αεροπορία κι ένα γενικό επιτελείο. Η επαναφορά της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας και η συγκρότηση ενός εθνικού στρατού 36 μεραρχιών, διατάχθηκαν από τον Hitler μόνο στις 11 Μαρτίου 1935. Ο αρχιστράτηγος von Fitsch, θεωρώντας τον αριθμό αυτό (36 μεραρχίες) υπερβολικό και προκλητικό, δήλωσε πως 24 έφταναν για την εθνική άμυνα της Γερμανίας. Ο Hitler δεν τον έλαβε υπόψη του.Επί δέκα πέντε χρόνια η Reichswehr ζούσε με τον καημό ν’ αποχτήσει θωρακισμένα άρματα. Τα αντικαθιστούσε στα στρατιωτικά γυμνάσια, με δήθεν θωρακισμένα μικρά καμιόνια από καραβόπανο ή από ομοιώματα που υποτίθεται πως ήταν τανκς και που τα κρατούσαν δύο στρατιώτες, όπως κάνουν στο τσίρκο, οι κλόουν με ψεύτικα άλογα από χαρτόνι. Ό,τι δεν μπορούσαν να κάνουν στ’ αληθινά, στην πράξη οι Γερμανοί το έκαναν με τη φαντασία τους, μελετώντας στη θεωρία το απαγορευμένο όπλο. Είχαν καταλάβει πως αντιπροσώπευε μια στρατιωτική επανάσταση, που συμφιλίωνε τα δύο στοιχεία, τη δύναμη και την ταχύτητα, που ο πόλεμος των θέσεων είχε διασπάσει. Ξεκινώντας από το πλούσιο αυτό δεδομένο, η γερμανική στρατιωτική σκέψη συνέλαβε έναν πόλεμο νέας μορφής, απαλλαγμένο από τους ανταγωνισμούς για το υλικό, το μακρύ κι απελπιστικό μακελειό, που από το 1914 ως το 1918 είχαν ατιμάσει τη στρατιωτική τέχνη. Συγκεντρωμένα σε μεγάλες μονάδες, αναπτύσσοντας στις επιχειρήσεις το ανώτατο όριο ταχύτητας, μη έχοντας κανένα λόγο να περιμένουν την παραλυτική σαρανταποδαρούσα του πεζικού, τα τανκς ανοίγουν ρήγματα, ελίσσονται, περικυκλώνουν, ξαναδίνουν στον πόλεμο ό,τι πιο άνετο, αυτοσχέδιο κι έξυπνο μπορεί να έχει.
Στο πεδίο της αεροπορίας, η γερμανική στρατιωτική σκέψη είχε να κάνει με τις θεωρίες του ιταλού στρατηγού Ντουέ, που διακήρυσσε την απόλυτη υπεροχή της στρατηγικής αεροπορίας, μεταβάλλοντας τον πόλεμο σε βομβαρδισμούς τρόμου. Μακριά από το να δεχτεί τις θεωρίες αυτές, έφτιαξε μια αεροπορία συνεργασίας, που η δράση της στηρίζεται σε αρχές οι οποίες συμπίπτουν με την επανάσταση των τανκς και τη συμπληρώνουν. Όλοι γενικά παραδέχονταν -οι Γάλλοι εξακολουθούν να παραδέχονται- πως τα θωρακισμένα άρματα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν στις πολεμικές επιχειρήσεις παρά μόνο υπό την προστασία του πυροβολικού, που το βεληνεκές του καθόριζε και τη δική τους ακτίνα δράσεις. Η γερμανική στρατιωτική σκέψη, ανανεώνει το πρόβλημα, αντικαθιστώντας τα κανόνι με το αεροπλάνο. Τα βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως Stukas (Sturzkampfflugzeug) ρίχνουν τα βλήματά τους στο στόχο, με ανώτερη ακρίβεια από εκείνη που παρέχει ο πυροσωλήνας ενός οβούζιου (οβιδοβόλου, τηλεβόλου). Υπ’ αυτές τις συνθήκες, ο πόλεμος αλλάζει σε ρυθμό και βάθος. Στο θωρακισμένο ιππικό, που είναι οι μεγάλες μονάδες των θωρακισμένων αρμάτων, προστίθεται το ιπτάμενο πυροβολικό, που είναι η αεροπορία. Οι καινοτομίες αυτές δεν έγιναν δεκτές χωρίς αντίσταση εκ μέρους ενός σώματος στρατηγών, που τη στρατιωτική τους πείρα την απόχτησαν σε ακίνητα πεδία μάχης και στα στατικά γενικά επιτελεία του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Για τους στρατηγούς αυτούς κυριότερο όπλο εξακολουθούσε να είναι το πεζικό, προς όφελος του οποίου χρησιμοποιούνται όλα τα άλλα όπλα, σύμφωνα με την τακτική που προέβλεπαν τότε οι στρατιωτικοί κανονισμοί όλων των στρατών.
Το θωρακισμένο άρμα ήταν ένας από τους υπηρέτες του φαντάρου. Τον συνόδευε, του άνοιγε τον δρόμο, τον προστάτευε με το θωρακισμό του και καλυπτόμενο το ίδιο από το πυροβολικό, τον παρέσυρε προς τα εμπρός. Το ότι όμως το θωρακισμένο άρμα θα έφτανε να περιορίσει το πεζικό στον ρόλο ενός ακολούθου, που απλώς θα μάζευε τους αιχμαλώτους, αυτό ήταν μια τολμηρή σκέψη που προκάλεσε στον γερμανικό στρατό μεγάλο σάλο. Εξαίρετοι στρατιωτικοί, όπως ο Beck ή ο Halder, αντιτάχθηκαν επί μακρόν με όλη τους τη δύναμη.
Διαιτητής υπήρξε ο Hitler. Ευρύτατες συζητήσεις έγιναν μετά τον πόλεμο για τις στρατιωτικές του ικανότητες, που άλλοι τις ανέβαζαν στα ύψη, στην ίδια μοίρα με την μεγαλοφυΐα των μεγάλων πολεμάρχων της Ιστορίας, κι άλλοι τις υποβίβαζαν στο ίδιο χαμηλό επίπεδο με τους ασυνάρτητους και ολέθριους αυτοσχεδιασμούς ενός ερασιτέχνη. Το καλύτερο είναι ν’ αφήσουμε, όσο μπορούμε, να μιλήσουν τα γεγονότα. Όσο θα ξεδιπλώνεται η μακρά αυτή εξιστόρηση, θα βλέπουμε τον Hitler, καθώς θα καταπιάνεται με τα προβλήματα του πολέμου, άλλοτε πρωτεργάτη μεγαλειωδών νικών και άλλοτε δράστη φοβερών ηττών. Εκείνο όμως που δεν μπορεί να του αμφισβητηθεί, είναι η επιμέλεια με την οποία είχε μυηθεί στη στρατιωτική τέχνη σε όλες της τις πλευρές. Είχε μελετήσει όλους τους κλασικούς της στρατηγικής και όλους τους μεγάλους στρατηλάτες του παρελθόντος. Ήξερε λεπτομερειακά όλα τα υλικά που χρησιμοποιούνται από όλους τους στρατούς. Παρακολουθούσε με επιμέλεια την εξέλιξη των θεωριών. Στη διαμάχη μεταξύ των κλασικών και των μοντέρνων, πήρε το μέρος των τελευταίων. Ο ταχυκίνητος στρατός που ήθελαν να φτιάξουν ο Guderian και οι οπαδοί του, αντιστοιχούσε στην ανυπομονησία του, την ανυπομονησία και τη φούρια ενός ανθρώπου που τον τυραννά η σκέψη, πως λίγα χρόνια έχει στη διάθεσή του για να πραγματοποιήσει τα μεγάλα του σχέδια. Βάλθηκε με όλο του το πάθος να τον επιβάλει.
Ως το 1938, οι τρεις κεφαλές των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων ήταν ο υπουργός των Στρατιωτικών Werner von Blomberg, ο αρχιστράτηγος του στρατού ξηράς Werner von Fitsch και ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου στρατηγός Ludwig Beck, θιασώτες και οι τρεις τους της ισορροπίας των όπλων, μιας αμυντικο-επιθετικής στρατηγικής και μιας συνετής εξωτερικής πολιτικής. Ο Hitler τα κατάφερε να συντρίψει τους δυο πρώτους, με το να επωφεληθεί από τα πολύκροτα σκάνδαλα ηθών, μέσα στα οποία βρέθηκαν μπερδεμένοι. Ο τρίτος, ο ασκητικός στρατιώτης Beck προσπάθησε ν’ αντιταχθεί στον χιτλερικό χείμαρρο, επικαλούμενος την ευθύνη του Γενικού επιτελείου ενώπιον του έθνους. Όταν ήρθε η σειρά του να σαρωθεί κι αυτός, έβγαλε το συμπέρασμα, πως δεν υπήρχε άλλος τρόπος σωτηρίας από την ανατροπή του Hitler δια της βίας. Κι άρχισε αμέσως να συνωμοτεί. Το γεγονός πάντως είναι πως ο Hitler είχε απαλλαγεί από τον μόνο στρατηγό που θα είχε το κουράγιο να του αντιταχθεί. Με το ν’ αποσπάσει από όλους τους στρατιωτικούς έναν όρκο πίστης στο πρόσωπό του, μπόρεσε να δημιουργήσει χωρίς αντίσταση, τον οργανισμό που θα αναφέρεται τόσο συχνά στις σελίδες που θ’ ακολουθήσουν: Το Oberkommando της Wehrmacht η O.K.W. (= ανωτάτη στρατιωτική διοίκηση), δια μέσου του οποίου τάχτηκαν υπό τις άμεσες διαταγές üFhrer – καγκελάριου, ο στρατός, το ναυτικό, η αεροπορία, η πολεμική βιομηχανία, η προπαγάνδα κ.τ.λ., με λίγα λόγια κάθε τι που αποτελεί το στρατιωτικό δυναμικό ενός έθνους. Οι συνέπειες της υπερβολικής αυτής συγκέντρωσης των εξουσιών, θα είναι πολλαπλές, βαθιές και θα επισύρουν τεράστια πλεονεκτήματα και σοβαρά μειονεκτήματα. Η υπόθεση ωστόσο, των νέων επαναστατικών ιδεών στη διεξαγωγή του πολέμου, κερδήθηκε οριστικά, όταν ο Hitler διόρισε τον εαυτό του αρχιστράτηγο.
Τη στιγμή που αρχίζει η εκστρατεία κατά της Poland, υπάρχουν 6 γερμανικές θωρακισμένες μεραρχίες. Οι πέντε αρχαιότερες είναι αριθμημένες από το 1 έως το 5 και η πιο πρόσφατη έχει τον αριθμό 10. Αποτελούνται από μια ταξιαρχία θωρακισμένων αρμάτων, μία ταξιαρχία μηχανοκίνητων τυφεκιοφόρων, ένα τάγμα μηχανικού, ένα τάγμα διαβιβάσεων, μια μονάδα παρατήρησης κι ένα μόνο σύνταγμα πυροβολικού· με δυο ομάδες τηλεβόλων των 105, που άλλα τα έσερναν άλογα κι άλλα ήταν μηχανοκίνητα. Τα μισά από τα 288 θωρακισμένα άρματα που κατά μέσον όρο ανήκαν σε μια μεραρχία, ήταν Panzer 1 (PzKw= Panzer Kampfwagen = θωρακισμένα αυτοκίνητα) των 6 τόνων, τα λεγόμενα σαρδελοκούτια, με λεπτό θωρακισμό και δυο μυδραλιοβόλα. Τα Panzer 2 των 9 τόνων, προικισμένα μ’ ένα κανόνι των 20, ήταν σχεδόν ισοδύναμα. Μόνο τα Panzer 3 και τα Panzer 4 των 15 τόνων τα πρώτα και των 20 τα δεύτερα, με αντίστοιχα διαμετρήματα των 37 και 75, ήταν πραγματικά ισχυρά. Κάθε όμως, μεραρχία δεν είχε παρά μόνο 24 Panzer 4 και χρειάστηκε η θέληση του Hitler για να τα επιβάλει σ’ ένα γενικό επιτελείο που τα έβρισκε πολύ βαριά.
Τέτοιες ήταν οι περίφημες αυτές Panzerdivision (θωρακισμένες μεραρχίες) που έμελλαν να
επιφέρουν επανάσταση στην τέχνη του πολέμου και να επιτρέψουν στον Hitler να κυριαρχήσει στην Ευρώπη. Μεταγενέστερα 4 ελαφρές μεραρχίες, αριθμημένες από το 6 έως το 9, θα γίνουν κι αυτές θωρακισμένες με την προσθήκη τσεχοσλοβάκικου υλικού· αντί όμως μιας ταξιαρχίας δεν θα έχουν παρά ένα μόνο σύνταγμα από 3 τάγματα. Εκ των υστέρων προξενεί έκπληξη η αδυναμία αυτού του σώματος μάχης, όχι μόνο αν το συγκρίνουμε με τον αριθμό των αρμάτων που θα εμφανισθούν τα ακόλουθα χρόνια, αλλά και όταν ακόμα τα κρίνουμε μέσα στα πλαίσια των στρατιωτικών μέσων εκείνης της εποχής. Η εντύπωση που έκαναν οι θωρακισμένες μεραρχίες και οι επιτυχίες που σημείωσαν, οδήγησαν στο να υπερτιμηθεί η δύναμή τους κατά τρόπο αφάνταστο και είναι ζήτημα αν και σήμερα ακόμη, ύστερα από είκοσι πέντε περίπου χρόνια, έχει εκλείψει αυτή η μεγαλοποίηση. Πολύ περισσότερο παρά στο βάρος και στον αριθμό τους, η επανάσταση που έφεραν τα θωρακισμένα άρματα στην τέχνη του πολέμου, συνίσταται στη θεωρία της χρησιμοποίησης και στην τόλμη με την οποία η θεωρία αυτή εφαρμόστηκε στα πεδία της μάχης. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος θ’ αρχίσει με νίκες της ευφυΐας.
Συγκριτικά η Luftwaffe είναι ισχυρότερη από το θωρακισμένο όπλο. Από το 1934 κι έπειτα είχε υπερπηδήσει τις παιδικές της αρρώστιες, ανέβασε την ικανότητα της ετήσιας παραγωγής από 900 σε 6.000 αεροπλάνα και πέτυχε την κατασκευή ορισμένων τύπων αεροπλάνων, που ως την ώρα υπεροχής της αμερικανικής βιομηχανικής δύναμης, θα έχουν τον έλεγχο του ουρανού: το καταδιωκτικό Messerschmitt 109, το καταδιωκτικό-βομβαρδιστικό Messerschmitt 110, το βομβαρδιστικό καθέτου εφορμήσεως Junkers 87, τα οριζόντια βομβαρδιστικά Junkers 88, Heinkel 111 και Dornier 17. Κατά την έναρξη των εχθροπραξιών η Luftwaffe είχε 771 καταδιωκτικά, 408 καταδιωκτικά-βομβαρδιστικά, 336 Stukas και 1.180 βομβαρδιστικά, ένα σύνολο 2.695 αεροπλάνων· μια αεροπορική δύναμη που καμιά άλλη χώρα στον κόσμο δεν θα μπορούσε ν’ αντισταθμίσει πριν περάσουν πολλοί μήνες.
Αν αφήσουμε κατά μέρος την αεροπορία και τα θωρακισμένα, κατά τα άλλα ο γερμανικός στρατός ανασυγκροτήθηκε σύμφωνα με την παράδοση. Τα μηχανοκίνητα μέσα του ήταν ασθενή: 4 μόνο μεραρχίες μηχανοκίνητου πεζικού, που συνεργαζόταν με τα Panzer. Το υπόλοιπο ήταν 36 μεραρχίες εν ενεργεία, 3 ορειβατικές, 37 εφεδρικές και 14 αναπληρωματικές (ερζάτς). Οι δυο τελευταίες καινοτομίες είχαν βγει από το μηδέν, λίγες μόλις εβδομάδες πριν. Το υλικό είναι άνισο: τα μοντέρνα οβούζια (οβιδοβόλα) των 150 και 105 υπερείχαν των γαλλικών των 75, 105 και 155· πολλές όμως πυροβολαρχίες ήταν ακόμη εφοδιασμένες με το παλιό 77 του Kaiser Wilhelm II. Κι αυτή ακόμη η αεροπορία είχε έλλειψη αρχηγών ομάδων και θα πετούσε μ’ ένα απόθεμα βομβών, που μόλις έφτανε για επιχειρήσεις τριών εβδομάδων. Με το να έχει ανασυγκροτηθεί μέσα σε πέντε μόλις χρόνια, η Wehrmacht (γερμανικός στρατός) ήταν ένας αυτοσχεδιασμός που τρόμαζε τους στρατηγούς, οι όποιοι είχαν σταδιοδρομήσει στον υποδειγματικό στρατό της αυτοκρατορικής Γερμανίας. Από τους αρχηγούς του, οι περισσότεροι προσπαθούν να είναι στρατιώτες και μόνο στρατιώτες. Μερικοί είναι χιτλερικοί. Περισσότεροι, αντιχιτλερικοί. Δεν αγαπούν τον Hitler κι ο Hitler τους μισεί. Παρ’ όλα αυτά θα χρειαζόταν ένα παράξενο προφητικό χάρισμα για να βάλει κανείς με τον νου του, πως όταν τελειώσει ο πόλεμος, πάνω από 50 στρατάρχες, στρατηγοί και ναύαρχοι θα έχουν τουφεκιστεί, τελειώσει στην κρεμάλα, σφαγιαστεί, κρεμαστεί από τον λαιμό από γάντζους χασάπικου ή εξαναγκαστεί από τον Führer-καγκελάριο ν’ αυτοκτονήσουν.
Η συνωμοσία είχε από τότε κιόλας εγκατασταθεί στις διοικήσεις του στρατού, καταδικασμένου σε μια τέτοια εκατόμβη. Πριν ακόμη από το Munich (συνάντηση Hitler, Mussolini, Chamberlain, Daladier στις παραμονές της εισβολής των γερμανικών στρατευμάτων στην Τσεχοσλοβακία), το 2ο Γαλλικό Γραφείο ύψωσε σε ένδειξη αδιαφορίας, τους ώμους μπροστά σε μια πληροφορία πράκτορα, που έλεγε πως ένας Γερμανός στρατηγός ήταν έτοιμος να βαδίσει κατά του Berlin επί κεφαλής της θωρακισμένης μεραρχίας του: Ο στρατηγός αυτός υπάρχει. Ονομάζεται Hoepner (και θα ήταν γραφτό να πάει από το χέρι του δημίου). Μια ολόκληρη νύχτα περίμενε ο στρατηγός αυτός στη φρουρά του, της Θουριγγίας, το σήμα που επρόκειτο να του στείλει η χούντα των συνωμοτών.
Οι συνωμότες ήταν συγκεντρωμένοι στο σπίτι του στρατηγού Halder. Ανάμεσα σ’ αυτούς ήταν ο στρατηγός Beck, ο στρατηγός von Witzleben, ο στρατηγός του πεζικού von Sütlpnagel, ο ναύαρχος Canaris, ο διευθυντής της αστυνομίας του Berlin και άλλοι - που όλοι τους ήταν γραφτό να έχουν ένα άσχημο τέλος. Ήθελαν να συλλάβουν τον Hitler την επομένη, τη στιγμή που θα γύριζε από το εθνικοσοσιαλιστικό συνέδριο της Nuremberg. Οι διαταγές είχαν κιόλας υπογραφεί, όταν το ραδιόφωνο ανήγγειλε πως ο Chamberlain είχε ζητήσει από τον Führer ακρόαση και εκείνη τη στιγμή πετούσε προς το Berchtesgaden... Η υλική βάση της συνωμοσίας μας, θα έγραφε ο Halder αργότερα, είχε καταστραφεί, μια και ο Hitler δεν θα γύριζε στο Berlin. Το ίδιο συνέβαινε και με την ηθική βάση: Μπορούσαμε να συλλάβουμε έναν παράφρονα που έριχνε τη Γερμανία σ’ έναν πόλεμο προκαταβολικά χαμένο. Δεν μπορούσαμε όμως, να συλλάβουμε έναν καγκελάριο που διαπραγματευόταν με τον Άγγλο πρωθυπουργό, την ειρηνική επάνοδο Γερμανών στους κόλπους του Reich... (Σημείωση μεταφρ: Εννοεί τους Σουδίτες, γερμανική εθνική μειονότητα στο νότιο τμήμα της Τσεχοσλοβακίας).
Από το Munich κι έπειτα δεν είχε παρουσιαστεί καμιά νέα ευκαιρία, αλλά το πνεύμα της συνωμοσίας δεν είχε απονεκρωθεί. Ένας από τους συνωμότες, ο Witzleben, είναι διοικητής μιας στρατιάς στο Δυτικό Μέτωπο. Ένας άλλος, ο Canaris, διευθύνει τη γερμανική κατασκοπεία. Ο Halder, είναι αρχηγός του Γενικού Επιτελείου, δεξί χέρι του αρχηγού του στρατού ξηράς von Brauchitsch. Έτσι ο παγκόσμιος αυτός πόλεμος αρχίζει με τη λανθάνουσα ανταρσία ενός μέρους της γερμανικής ανωτάτης διοίκησης κατά του αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων και του γερμανικού Κράτους. Η συνέχεια θα παρουσιάσει παράδοξες εξελίξεις.
Οι αρχηγοί στρατιωτικών μονάδων που δεν συνωμοτούν, στερούνται ενθουσιασμού. Κανένας βέβαια, δεν παραδέχεται τον Διάδρομο, το καθεστώς του Danzig, τα αυθαίρετα χαραγμένα ανατολικά σύνορα, την υποδούλωση ενός εκατομμυρίου Γερμανών στον πολωνικό ζυγό. Θεωρούν όμως πως ο γερμανικός στρατός δεν έχει αρκετά ανασυγκροτηθεί για να αντιμετωπίσει μια καινούρια ευρωπαϊκή σύρραξη. Εκτός των χιτλερικών Busch και Reichenau, όλοι οι άλλοι στρατηγοί είχαν υπογράψει πριν από το Munich ένα υπόμνημα που το είχε συντάξει ο στρατηγός Beck, για να επιστήσουν την προσοχή του Führer στους κινδύνους στους οποίους εξέθετε τη Γερμανία η πολιτική του των περιπετειών. Το γερμανο-σοβιετικό σύμφωνο, κάπως τους είχε καθησυχάσει, απολυτρώνοντάς τους από τον εφιάλτη ενός πολέμου στη Ρωσία, γιατί όλοι σχεδόν γνωρίζουν τις τραχύτατες κλιματολογικές συνθήκες της και την απεραντοσύνη της. Πάντως ανησυχούν. Ο πόλεμος αρχίζει πριν να είναι έτοιμοι.
Το ίδιο όπως με τους στρατηγούς, το ηθικό του έθνους απέχει πολύ από το να βρίσκεται ψηλά. Τίποτε τον Αύγουστο του 1939 δεν θυμίζει το ηφαίστειο του ενθουσιασμού, την ορμή προς τη θυσία του Ιουλίου του 1914. Ο Hitler το ξέρει. Πέρυσι, πριν από το Munich, έκανε ένα πείραμα που δεν τόλμησε να το επαναλάβει κι εφέτος: την παρέλαση μέσα στο Berlin μιας θωρακισμένης μεραρχίας. Περίμενε ένα σίφουνα πατριωτισμού. Το μόνο αποτέλεσμα ήταν ένα θέαμα περίτρομης κατάπληξης! Επί τρεις ώρες, μέσα σε μια σιωπηλή κατάπληξη, τα θωρακισμένα άρματα διέσχιζαν την πρωτεύουσα, λες κι ήταν ένας εχθρικός στρατός σε μια πόλη που είχε κατακτηθεί. Μάταια ο Hitler στον εξώστη της καγκελαρίας, περίμενε την πολεμοχαρή ιαχή που ήθελε να σηκωθεί στο πέρασμα των ατσαλένιων τεράτων του. Στο τέλος, ξαναμπήκε στο γραφείο του και ρίχτηκε σε μια πολυθρόνα, βρίζοντας τον γερμανικό λαό, όπως, νικημένος κι ετοιμοθάνατος, θα τον βρίσει έξι χρόνια αργότερα, στο ίδιο ακριβώς μέρος, αφού πρώτα θα τον έχει καρφώσει στο σταυρό του μαρτυρίου και θα τον έχει ατιμάσει.
... Από τη Βαλτική ως τα Καρπάθια, τα στρατεύματα βαδίζουν. Το σχέδιο των επιχειρήσεων, αναψηλαφημένο και διευρυμένο σύμφωνα με τις οδηγίες του Hitler, σφίγγει την Poland σαν ανάμεσα στα σιδερένια σκέλη μιας τανάλιας. Το αριστερό σκέλος είναι η βόρεια ομάδα στρατιών, υπό την διοίκηση του στρατηγού von Bock. Το δεξιό σκέλος είναι η νότια ομάδα στρατιών που διοικητής της είναι ο στρατηγός von Rundstedt.
Η πρώτη ομάδα αποτελείται από δυο στρατιές: την τρίτη υπό την διοίκηση του στρατηγού Kuechler που εξορμά από την ανατολική Πρωσία, και την τέταρτη του von Kluge που ξεκινά από την Pomerania: 21 συνολικά μεραρχίες, ανάμεσα στις οποίες 9 εν ενεργεία και 2 από αυτές θωρακισμένες.
Η δεύτερη ομάδα έχει τρεις στρατιές: τη 14η του στρατηγού List, συγκεντρωμένη στα Καρπάθια, τη 10η του Reichenau, συγκεντρωμένη στην Upper Silesia και την 8η του στρατηγού Μπλάσκοβιτς, που θα εξορμήσει από την περιοχή του Breslau. 36 συνολικά μεραρχίες, ανάμεσα στις οποίες 28 εν ενεργεία κι από αυτές 4 θωρακισμένες.
Ενώ η βόρεια ομάδα στρατιών θα εξαλείψει τον Διάδρομο, θα παραβιάσει τη γραμμή του Narev και θα κυριεύσει τη Warsaw από τα νώτα, η νότια ομάδα στρατιών θα εξοντώσει τον κύριο όγκο των πολωνικών δυνάμεων δυτικά του Vistula.
Τέτοια περιφρόνηση δείχνουν προς τον αντίπαλο, ώστε ανάμεσα στις δυο ομάδες στρατιών, αφήνουν μόνο τελωνοφύλακες για να υπερασπίσουν το Berlin κατά του άνθους των πολωνικών στρατευμάτων.
Στις 04:45, το θωρακισμένο καταδρομικό Schleswig-Holstein που είχε φτάσει στο Danzig την περασμένη μέρα, ανοίγει πυρ εναντίον της πολωνικής σφήνας της Βεστερπλάττε. Οι αεροπορικοί σχηματισμοί πετούν. Και μέσα στην ομίχλη τα τανκς του Guderian, του Hoepner και του von Kleist περνούν τα σύνορα και πέφτουν πάνω στους Πολωνούς που κοιμούνται.
Η 2 Σεπτεμβρίου είναι μια καλή ημέρα για τον Hitler. Τα στρατιωτικά νέα είναι εξαίρετα. Η πολωνική ανωτάτη διοίκηση αιφνιδιάστηκε εντελώς. Την έναρξη των εχθροπραξιών την έβλεπε σύμφωνα με το προηγούμενο του 1914: Δεκαπέντε ημέρες για τη συγκέντρωση στρατευμάτων με μοναδικές επιχειρήσεις, αψιμαχίες στη μεθόριο. Ο πόλεμος αυτός που ξεκινά με τέταρτη ταχύτητα, τη βρήκε απροετοίμαστη. Οι Πολωνοί στρατιώτες πολεμούν, αλλά τα γερμανικά τανκς δημιουργούν ρήγμα στην ασθενή γραμμή αντίστασης και ορμούν μπροστά. Αποσυνθέτουν τα μετόπισθεν, καταστρέφουν τους συνδέσμους, κάνουν να παραλύσει η λειτουργία της ανωτάτης πολωνικής διοίκησης. Η Luftwaffe συντρίβει στην επιφάνεια του εδάφους την εχθρική αεροπορία, εξουδετερώνει τα γενικά στρατηγεία, βομβαρδίζει με stuka τους πυρήνες αντίστασης, προκαλεί συμφόρηση στα μετόπισθεν του εχθρού, εξαναγκάζοντας τους περίτρομους πληθυσμούς να ξεχύνονται στους δρόμους και να φεύγουν μπουλούκια - μπουλούκια.
Στα βόρεια της διάταξης των δυνάμεων, τα γερμανικά στρατεύματα ενσκήπτουν από την Ανατολική Πρωσία και φτάνουν στη θέση του Μλάβα που καλύπτει τη Warsaw. Στο Διάδρομο, δύο γερμανικές στρατιές, η 3η και η 4η ενώνονται· στο κέντρο η 10η στρατιά, αιχμή της ομάδας Rundstedt, φτάνει ήδη στο Βάρτα. Μέσα σε 36 ώρες είχε προελάσει 80km. Στη νότια εσχατιά, τα στρατεύματα των αλπινιστών του List πέρασαν τον λαιμό της Γιαμπλούνκας, θέατρο ατελεύτητων μαχών στον προηγούμενο πόλεμο και φτάνουν έξω από την Krakow. Δύσκολα θα μπορούσε να φανταστεί κανείς μια ζωηρότερη και πιο περίλαμπρη έναρξη επίθεσης. Και η Αγγλία; Και η France; Περίμεναν ως τις 21:30 για να γνωστοποιήσουν στην κυβέρνηση του Reich, πως μια παράταση της γερμανικής στρατιωτικής δράσης θα τις ανάγκαζε να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις που είχαν αναλάβει απέναντι της Poland.
Η Wilhelmstrasse (υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας) βλέπει αφ’ υψηλού το αργοπορημένο εκείνο διάβημα. Είναι τελεσίγραφο; ρωτά ο Ribbentrop (υπουργός Εξωτερικών του Hitler). Όχι, του απαντούν οι πρεσβευτές, είναι μια προειδοποίηση. Μεγάλα τσαλίμια ανάμεσα στο Paris και στο London. Στο Paris ο υπουργός Εξωτερικών Georges Bonnet γαντζώνεται απεγνωσμένα από την ιταλική πρόταση για μια τετραμελή διάσκεψη. Στο London, υποπτεύονται τη France πως θέλει να
ξεφύγει. Ο Πολωνός πρεσβευτής, κόμης Ραντζίνσκι, φτάνει μαινόμενος στο Foreign Office, ωρυόμενος ότι ο Bonnet δήλωσε στον συνάδελφό του στο Paris, πως δεν το είχε σκοπό ν’ αφήσει να σκοτωθούν για το χατίρι της Poland τα γυναικόπαιδα της France. Οι ίδιοι αυτοί Πολωνοί θεωρούσαν πολύ λογικό αυτό το πνεύμα εγωισμού όταν το εκδήλωναν κι αυτοί το 1938 εις βάρος των Τσέχων. Αλλά οι Άγγλοι βουλευτές δεν πάνε πίσω. Δείχνουν κι αυτοί την ίδια ανυπομονησία και αγανάκτηση. Επιφυλάσσουν άγρια πρόγκα σε μιαν άτονη δήλωση του Chamberlain: Διαμαρτυρηθήκαμε! είχε πει ο Chamberlain, και τώρα περιμένουμε την απάντηση του κ. Hitler.
Στους διαδρόμους του Westminster, λέγεται πως η έλλειψη σθένους που δείχνει η αγγλική κυβέρνηση, προέρχεται από τη γαλλική υπαναχώρηση, αλλά ότι η Αγγλία θα βαδίσει εν ανάγκη μόνη και πως ο Chamberlain θ’ ανατραπεί και θ’ αντικατασταθεί με τον Winston Churchill.
Στο Berlin, ο Hitler περνά τη βραδιά του σε στενό φιλικό κύκλο μέσα στην αίθουσα μουσικής της νέας καγκελαρίας, διαβάζοντας με φωνή που πάλλει από χαρά, τα ανακοινωθέντα που του στέλνονται από το Πολωνικό μέτωπο και μιλάνε για νίκες. Στη France η γενική κινητοποίηση διατάχθηκε από το βράδυ της προηγουμένης, πράγμα που κατά τους υπολογισμούς του γερμανικού 2ου Γραφείου, σημαίνει πως 80 τουλάχιστο μεραρχίες συγκεντρώνονται από τη Βόρεια Θάλασσα έως την Ελβετία. Η Γερμανία δεν έχει όμως αφήσει στη Δύση παρά 11 μόνο μεραρχίες εν ενεργεία και θα χρειαστούν πολλές εβδομάδες για ν’ αποχτήσουν μια σοβαρή συνοχή οι 35 μεραρχίες της τρίτης και τετάρτης φουρνιάς που πρόκειται να τις ενισχύσουν. Στις παραμεθόριες πόλεις, όπως η Freiburg του Breisgau, η φήμη πως οι Γάλλοι περνούν τον ποταμό Rhein, γίνεται αφορμή να σηκωθεί ένας άνεμος πανικού, αλλά οüFhrer παραμένει ακλόνητος. Υπογραμμίζει πως η Γαλλική Βουλή ψηφίζοντας συμπληρωματικές στρατιωτικές πιστώσεις 85 δισεκατομμυρίων, δεν πρόφερε ούτε μία φορά τη λέξη πόλεμος. Γι’ άλλη μια φορά η χιτλερική διαίσθηση αποκαλύπτεται σωστή...
Η France και η Αγγλία δεν το κουνούν από τη θέση τους.
Κι όμως ο Hitler απατάται. Αν η γαλλική θέληση κλονίζεται, η αγγλική απόφαση είναι ακλόνητη. Ο Lord Halifax, υπουργός των Εξωτερικών στην κυβέρνηση Chamberlain, μετά την παραίτηση του Anthony Eden, απαντά στο γαμβρό και υπουργό Εξωτερικών του Mussolini Conte Ciano, που είχε τηλεφωνήσει από το μέγαρο Γκίντζι (υπουργείο των Εξωτερικών της Ιταλίας), ότι δεν μπορεί να γίνεται λόγος για καμιά διάσκεψη, αν πρώτα η Γερμανία δεν αποσύρει τα στρατεύματά της από το πολωνικό έδαφος. Ο Mussolini απαντά πως δεν μπορεί να μεταβιβάσει αυτή την αξίωση στον Führer. Έτσι χάνεται και η τελευταία ελπίδα για την ειρήνη.
Στις 3 Σεπτεμβρίου, στις 4 το πρωί, ο πρεσβευτής της Αγγλίας στο Berlin, Neville Henderson, διατάσσεται από το London να ζητήσει από τον Ribbentrop ακρόαση για τις 9 το πρωί. Η Wilhelmstrasse κάνει πως κοιμάται, όπως σε καιρούς ειρήνης. Ο Henderson χρειάζεται να ξυπνήσει ολόκληρη σειρά υφισταμένων για να λάβει επί τέλους την απάντηση ότι δεν μπορεί να δει το πρωί την Α.Ε. τον Ribbentrop, αλλά ότι ο σύμβουλος πρεσβείας Σμιτ που κάνει συνήθως τον διερμηνέα στον Hitler, είναι επιφορτισμένος να δεχτεί οποιαδήποτε ανακοίνωση της κυβέρνησης της Αυτού Μεγαλειότητας. Στα χέρια αυτού του δευτέρας σειράς υπαλλήλου, αναγκάζεται η Great Britain να δώσει το τελεσίγραφό της:
Αν στις 11 -σε δύο ώρες!- δεν λάβει κατηγορηματικές διαβεβαιώσεις πως τα
γερμανικά στρατεύματα θ’ αποσυρθούν αμέσως, θα υπάρχει κατάσταση πολέμου μεταξύ αυτής και του γερμανικού Reich.
Η France, σαν να ρυμουλκείται, ακολουθεί. Αρνείται να επιδώσει τελεσίγραφο την ίδια ώρα με το αγγλικό· επιμένει να μην εκπνεύσει παρά μόνον στις 4 Σεπτεμβρίου η προθεσμία που θα ορίζει το τελεσίγραφο και εξακολουθεί ν’ αποφεύγει να χρησιμοποιεί τη λέξη πόλεμος. Η γαλλική κυβέρνηση,
γράφει ο Georges Bonnet, θα βρεθεί στην ανάγκη να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις που η France ανέλαβε με τις συνθήκες που έχει υπογράψει με την Poland και που τις γνωρίζει η γερμανική κυβέρνηση... Τρεις ώρες μετά τον Άγγλο πρεσβευτή Henderson, ο Γάλλος πρεσβευτής Κουλόντρ επιδίδει στη Wilhelmstrasse την ευφημιστική αυτή κήρυξη πολέμου.
Την αγγλική κήρυξη πολέμου ο Σμιτ την πήγε αμέσως στο γραφείο του Führer. Ο Hitler ήταν καθισμένος μπροστά στο γραφείο του. Ο Ribbentrop στεκόταν όρθιος κοντά σ’ ένα παράθυρο. Ο Σμιτ μετέφρασε αργά το τελεσίγραφο. Ο Hitler έδειχνε σαν αποσβολωμένος. Στάθηκε κάμποση ώρα ακίνητος και ύστερα έστρεψε προς τον υπουργό του των Εξωτερικών το μαινόμενο βλέμμα ενός απατημένου ανθρώπου. Βας νουν; Και τώρα; είπε σε έναν απερίγραπτο τόνο. Ο Σμιτ έσπευσε να βγει από το γραφείο του Führer.
Μέσα στον προθάλαμο είναι συγκεντρωμένο ένα μικρό πλήθος υπασπιστών και ανωτέρων αξιωματούχων του Κόμματος. Ο Σμιτ τους ενημέρωσε σχετικά με το βρετανικό τελεσίγραφο.
Απλώθηκε σιωπή που τη διέκοψε η φωνή του öGring:
Αν χάσουμε αυτό τον πόλεμο, ο Θεός να μας
Στις 7 Σεπτεμβρίου το πρωί, ανιχνευτικές ομάδες της 3ης, 4ης και 5ης γαλλικής στρατιάς, περνούν τα γερμανικά σύνορα στα δυτικά των Βοσγίων, απέναντι από το Σαρελουί, το Σαρμπρύκ και τις Δυο Γέφυρες (Ντε Πον). Η επίθεση έχει γι’ αντικειμενικό σκοπό την ανακούφιση της Poland με το να υποχρεωθεί ο γερμανικός στρατός να στραφεί προς τα δυτικά.
Είναι πολύ αργά; Όχι, δεν είναι απλώς πολύ αργά. Είναι δραματικά, ανέκκλητα πολύ αργά!
Με το ρολόι του 1914 αυτή η επέμβαση, την πέμπτη ημέρα της κινητοποιήσεως, είναι ικανοποιητική. Πρώτα συγκεντρώνονται οι στρατιές πίσω από το καβούκι της προκαλύψεως και, μόνο αφού συμπληρωθεί αυτή η συγκέντρωση, μπορεί να αρχίσει μια επιθετική δράση. Η συμφωνία των δύο γενικών επιτελείων, του γαλλικού και του πολωνικού, που συζητήθηκε τον Μάιο, αλλά ελλείψει μιας πολιτικής συμφωνίας δεν επικυρώθηκε, είναι συνεπής προς την κλασσική αυτή αντίληψη. Προέβλεπε πως η France θα εξαπολύσει προοδευτικά επιθετικές επιχειρήσεις με περιορισμένο αντικειμενικό σκοπό γύρω από την τετάρτη ημέρα της κινητοποίησής της, για να επιτεθεί με τον κύριο όγκο των δυνάμεων της τη 15η αν η κύρια γερμανική προσπάθεια ενταθεί στην Poland. Η France δεν παρουσιάζει λοιπόν καθυστέρηση, ούτε σχετικά με το ρολόι της στρατιωτικής της σκέψης, ούτε με τις μισο-υποχρεώσεις που έχει αναλάβει.
Με το ρολόι όμως του 1939, η γαλλική επέμβαση άργησε τόσο πολύ, που καταντά άχρηστη. Η Poland εξακολουθεί ακόμη να μάχεται, αλλά έχει κιόλας ηττηθεί. Την ίδια ημέρα -7 Σεπτεμβρίου- που οι γαλλικές εμπροσθοφυλακές μπαίνουν συνετά στο Σαρρ, καταρρέει στην Poland η οργανωμένη αντίσταση.
Η 4η γερμανική στρατιά προχωρεί κατά μήκος του Vistula ως το Τορν. Η 3η στρατιά, αφού πέτυχε ρήγμα στον Μλάβα, κυριεύει τη Warsaw από πίσω. Το διπλωματικό σώμα, η κυβέρνηση, η ανώτατη στρατιωτική διοίκηση, εγκαταλείπουν εσπευσμένα την πόλη, αλλά καθώς κατευθύνονται προς τα νοτιοανατολικά, τους κόβει τον δρόμο η 14η στρατιά, που αφού κατέλαβε την Krakow προχωρεί προς τα ρουμανικά σύνορα.
Στα δυτικά του Vistula, τα πολωνικά στρατεύματα της προεξοχής του Πόζναν (τα στρατεύματα που επρόκειτο να βαδίσουν κατά του Berlin!) επιχειρούν, κάνοντας μεταβολή, να ριχτούν στην αριστερή πτέρυγα της 8ης γερμανικής στρατιάς. Ο Rundstedt όμως, αναπροσανατολίζει τη 10η στρατιά του, ρίχνει το μηχανοκίνητο 15ο και το θωρακισμένο 16ο σώμα στρατού στα νώτα του Μπορτνόφσκι. Το αποτέλεσμα του πολωνικού εκείνου σκιρτήματος, είναι η πρώτη μεγάλη κυκλωτική κίνηση του πολέμου, ο θύλακας του Μπζούρα, μέσα στον οποίο θα πιαστούν 19 πολωνικές μεραρχίες.
Προς την πλευρά των Γερμανών, έχουν ξεπεραστεί και οι μεγαλύτερες ελπίδες. Μόνον εκ των υστέρων, όταν οι επιχειρήσεις θα υποβληθούν σε μια λεπτομερειακή κριτική, θ’ αποκαλυφτούν ορισμένα αρκετά ανησυχητικά ασθενή σημεία ενός στρατού, που το τσιμέντο του δεν έχει ακόμη στεγνώσει. Η θαυμαστή απόδοση των θωρακισμένων μονάδων και της αεροπορίας τα παρασέρνει όλα. Οι Πολωνοί φαντάροι και ιππείς, είναι ανίσχυροι μπροστά στα θωρακισμένα άρματα. Κάτω από τα πλήγματα της αεροπορίας, το ιππήλατο πολωνικό πυροβολικό χάνει όλα του τα άλογα. Οι βομβαρδισμοί σε βάθος κόβουν τις συγκοινωνίες και αποδιοργανώνουν τα μετόπισθεν. Οι βροχές καθυστερούν, ο ουρανός είναι αίθριος, αμείλιχτος συνένοχος των αεροπλάνων και των τανκς.
Πρόκειται αληθινά για έναν όμορφο, δροσερό και άνετο πόλεμο. Οι απώλειες είναι μικρές. Όσες μεραρχίες δεν είναι μηχανοκίνητες, σπάνια έχουν την ευκαιρία να πολεμήσουν. Οι διακεκριμένες προσωπικότητες του καθεστώτος, έρχονται να παρακολουθήσουν αυτά τα μεγάλα γυμνάσια. Ανάμεσα σ’ αυτές είναι και η ηθοποιός Λένι Ρίφενσταλ, που γυρίζει ταινίες πολεμικών επικαίρων για λογαριασμό του Υπουργείου Προπαγάνδας του Goebbels. Φτάνει στο γενικό στρατηγείο του Rundstedt, μ’ ένα μικρό πιστόλι στη ζώνη και ένα μαχαίρι σε μια από τις λευκές μπότες της. Όσο για τον Hitler, αυτός έχει πάει στο πρώτο του γενικό στρατηγείο εκστρατείας, στο Καζίνο Οτέλ του Σοπότ, στην πλαζ του Danzig. Δεν ανακατεύεται στις λεπτομέρειες των επιχειρήσεων. Βγάζει όμως συμπεράσματα από αυτόν τον πόλεμο με τη μεγάλη απόδοση, στον οποίο πίστευε παρά τις γνώμες των εξ επαγγέλματος στρατιωτικών.
Στο μεταξύ πότε με ικεσίες και πότε με ύβρεις, οι αντιπρόσωποι της πολωνικής ανωτάτης διοίκησης στο London και στο Paris, ζητούν την έναρξη εχθροπραξιών στον αέρα. Τους δίνεται η απάντηση πως η RAF (Royal Air Force, η βασιλική αεροπορία της Αγγλίας) πηγαίνει κάθε βράδυ και ρίχνει προκηρύξεις στη Γερμανία και όσο για τη France, η γαλλική κυβέρνηση δεν βλέπει για ποιο λόγο πρέπει να προκαλέσει αντίποινα εις βάρος των πολεμικών βιομηχανιών της, παίρνοντας την πρωτοβουλία σοβαρότερων βομβαρδισμών. Στο λεκανοπέδιο του Σαρρ, στοιχεία καμιάς δεκαριάς γαλλικών μεραρχιών, προελαύνουν βήμα προς βήμα, αποσπώντας από την ανωνυμία μερικές τοποθεσίες όπως το Μπύμπινγκεν, το Βίττερσχαϊμ ή το Χόρνμπαχ. Οι οδηγίες που έχει δώσει η ανωτάτη γαλλική στρατιωτική διοίκηση, είναι όλες υποδειγματικής μετριοφροσύνης. Αποβλέπουν στη βαθμιαία και μεθοδική εγκατάσταση στη γραμμή Ζίγκφριντ μεταξύ Χάαρντ και Moselle. Μόνον ενδεχομένως και εν πάση περιπτώσει μεταγενέστερα, θα γίνουν επιθέσεις κατά των οχυρών της. Ανάλογη με το μέτρο της ασθενούς επιθετικότητας των Γάλλων, είναι η αντίσταση του εχθρού. Και τούτο γιατί ο Hitler έχει διατάξει τα στρατεύματά του ν’ αρκεσθούν απλώς στην ανταπόδοση των κτυπημάτων.
Πάντως στους Γάλλους στρατιώτες επιφυλάσσεται μια άγρια έκπληξη: Οι νάρκες. Οι δρόμοι ανατινάζονται κάτω από τα οχήματα, τα στρατεύματα που διασχίζουν τα υπονομευμένα χωράφια μπαίνουν χωρίς να το υποπτεύονται σε περιοχές θανάτου και συχνά οι άνδρες που κάνουν ν’ ανοίξουν την πόρτα μιας σιταποθήκης ή σκύβουν να μαζέψουν ένα πεταμένο αντικείμενο, κονιορτοποιούνται. Είναι ζήτημα αν ο γαλλικός στρατός που προορίζεται για την άμυνα, ξέρει αυτό το πράγμα - τις νάρκες.
Ασήμαντη επίθεση! Δεν θα είχε έννοια παρά μόνο αν η France, έχοντας προσαρμόσει τον στρατό της στη θέση της, του φύλακα των συνθηκών, είχε ένα θωρακισμένο μάχιμο σώμα στρατού, ικανό να ριχτεί κατά της Γερμανίας και να την κυριεύσει. Καλύτερα από κάθε άλλον ο αρχιστράτηγος Gamelin ξέρει πως πρόκειται απλώς για μια δήθεν δράση υπέρ μιας καταδικασμένης Poland. Από τις 9 Σεπτεμβρίου υπογραμμίζει στον στρατηγό Georges, βοηθό του στο Βορειοανατολικό μέτωπο, τη σοβαρότητα των πολωνικών ηττών και με την ευκαιρία αυτή του τονίζει πως ανακτούν την προτεραιότητα οι αμυντικές αποστολές. Η επίθεση για την Poland έχει τελειώσει.
Στις 17 του μηνός, ομιλεί η Μόσχα. Ο Molotov δηλώνει πως η πολωνική κυβέρνηση έπαψε να δίνει σημεία ζωής, επομένως η Πολωνική Δημοκρατία έπαψε να υπάρχει. Κατά συνέπεια η Σοβιετική Ένωση προβαίνει στην κατάληψη των εδαφών που η συμφωνία της με το Reich της έχει αναγνωρίσει ως σφαίρα δικής της επιρροής.
Στις 28 Σεπτεμβρίου θα γίνει στη συμφωνία αυτή μια τροποποίηση: Σαν αντάλλαγμα για την εγκατάλειψη της Lithuania από τη Γερμανία, η νέα γερμανο-σοβιετική μεθόριος θα απωθηθεί προς τα ανατολικά, ως τον ποταμό Μπουγκ.
Σποραδικές μάχες συνεχίζονται ακόμη· άγνωστες αναλαμπές ηρωισμού σ’ έναν ξεχασμένο πόλεμο, ο στρατηγός Βικτόρ Τόμμε, αμύνεται λυσσωδώς στο φρούριο του Μόντλιν. Ο στρατηγός Προύγκαρ- Κάτλινγκς, ταμπουρώνεται μέσα στο δάσος του Ιανώφ κι από κει εξορμά με λίγες ίλες κι επιτίθεται εναντίον μιας θωρακισμένης γερμανικής μεραρχίας, την οποία μια τεχνικής φύσης αβαρία είχε αναγκάσει να σταματήσει. Ο ναύαρχος Ούνρου, διεκδικεί ως τις 2 Οκτωβρίου το μικρό στρατιωτικό λιμάνι Χελ, στην άκρη μιας γλώσσας ξηράς του κόλπου του Danzig.
Αντίθετα ο θεατρικός ήρωας, στρατάρχης Ρίντζυ-Σμίγλυ, καταφεύγει στη Ρουμανία, χωρίς - εννοείται- όπλα, αλλά με σημαντικές αποσκευές. Η διαγωγή του στρατάρχη της, κάνει την Poland του Κοσιούτσκο να κοκκινίζει από ντροπή!
Η Warsaw, την οποία υπερασπίζεται ένας Πολωνός στρατηγός, που τον έλεγαν Rommel, υφίσταται κι αυτή μια πολιορκία. Θεωρώντας πως κάθε συντονισμένη αντίσταση είχε πάψει, οι Γερμανοί στρατηγοί προτείνουν ν’ αποκλειστεί η πόλη και να περιμένουν τη συνθηκολόγησή της.
Ο Hitler απάντησε πως η Warsaw είναι ένα φρούριο και επομένως μπορούν να το χτυπήσουν με την αεροπορία και το πυροβολικό. Η πόλη παραδίδεται στις 27 Σεπτεμβρίου, ύστερα από βομβαρδισμό τεσσάρων ημερών.
Κι άλλες διενέξεις δημιουργούνται μεταξύ του Hitler και των στρατηγών του. Ακολουθώντας τον νικηφόρο στρατό, τα SS και η Gestapo ρίχτηκαν στην Poland. Ο στρατηγός Πέτσελ, Γερμανός διοικητής στο Πόζναν, διαμαρτύρεται κατά των εκτελέσεων των Εβραίων. Ο στρατηγός von Kuechler δηλώνει στον gauleiter της Ανατολικής Πρωσίας Κοχ, πως προορισμός του γερμανικού στρατού δεν είναι να συνεργάζεται με μια συμμορία δολοφόνων. Ο στρατηγός Μπλάσκοβιτς, ο οποίος διορίστηκε αρχηγός των στρατευμάτων εισβολής, καταδικάζει σε θάνατο άνδρες των SS που είχαν διαπράξει φρικαλεότητες. Ο Hitler ακυρώνει τηn απόφαση του στρατοδικείου και απευθύνει στον στρατηγό μια διαμαρτυρία που θα την πληρώσει πολύ ακριβά στη σταδιοδρομία του. Η εχθρότητα του αντιμιλιταριστή Hitler κατά των στρατιωτικών καριέρας, αιχμαλώτων αναχρονιστικών αντιλήψεων περί τιμής, δεν θα πάψει να φουντώνει.
Παρ’ όλα αυτά, οι στρατιωτικοί αυτοί που ο Führer δεν τους χώνευε, του εξασφάλιζαν μια θαυμάσια νίκη. Η Poland που τα γενικά επιτελεία των δυτικών Δυνάμεων προεξοφλούσαν πως θα μπορούσε ν’ αντισταθεί έναν ολόκληρο χρόνο, συνετρίβη μέσα σε 19 μέρες. Άφησε στα χέρια των νικητών της
694.000 αιχμαλώτους, 217.000 συνέλαβαν οι Ρώσοι. Οι απώλειες του γερμανικού στρατού στην εκστρατεία της Poland ανέρχονται μόνο σε 10.572 νεκρούς και 30.322 τραυματίες ;;; εξαφανίστηκαν.
Reblog
Books
https://vivliothikiagiasmatos.files.wordpress.com
https://blogs.sch.gr/zoot_/archives/557
http://cdrsee.org/jhp/pdf/WorkBook4_gr.pdf
http://museduc.gr/docs/Istoria/C/191-214_C_GYM_KEF_10.pdf
https://museduc.gr/images/stories/books/O_B_PAGOSMIOS_POLEMOS_NEW.pdf
http://www.24grammata.com/wp-content/uploads/2013/10/Artemi-b-guerra-mondiale-24grammata.pdf
http://foundation.parliament.gr/VoulhFoundation/VoulhFoundationPortal/images/site_content/voulhFoundation/file/Ekpaideytika%20New/nazismos/2_4nazismos.pdf
Στο Berlin, ο Hitler περνά τη βραδιά του σε στενό φιλικό κύκλο μέσα στην αίθουσα μουσικής της νέας καγκελαρίας, διαβάζοντας με φωνή που πάλλει από χαρά, τα ανακοινωθέντα που του στέλνονται από το Πολωνικό μέτωπο και μιλάνε για νίκες. Στη France η γενική κινητοποίηση διατάχθηκε από το βράδυ της προηγουμένης, πράγμα που κατά τους υπολογισμούς του γερμανικού 2ου Γραφείου, σημαίνει πως 80 τουλάχιστο μεραρχίες συγκεντρώνονται από τη Βόρεια Θάλασσα έως την Ελβετία. Η Γερμανία δεν έχει όμως αφήσει στη Δύση παρά 11 μόνο μεραρχίες εν ενεργεία και θα χρειαστούν πολλές εβδομάδες για ν’ αποχτήσουν μια σοβαρή συνοχή οι 35 μεραρχίες της τρίτης και τετάρτης φουρνιάς που πρόκειται να τις ενισχύσουν. Στις παραμεθόριες πόλεις, όπως η Freiburg του Breisgau, η φήμη πως οι Γάλλοι περνούν τον ποταμό Rhein, γίνεται αφορμή να σηκωθεί ένας άνεμος πανικού, αλλά οüFhrer παραμένει ακλόνητος. Υπογραμμίζει πως η Γαλλική Βουλή ψηφίζοντας συμπληρωματικές στρατιωτικές πιστώσεις 85 δισεκατομμυρίων, δεν πρόφερε ούτε μία φορά τη λέξη πόλεμος. Γι’ άλλη μια φορά η χιτλερική διαίσθηση αποκαλύπτεται σωστή...
Η France και η Αγγλία δεν το κουνούν από τη θέση τους.
Κι όμως ο Hitler απατάται. Αν η γαλλική θέληση κλονίζεται, η αγγλική απόφαση είναι ακλόνητη. Ο Lord Halifax, υπουργός των Εξωτερικών στην κυβέρνηση Chamberlain, μετά την παραίτηση του Anthony Eden, απαντά στο γαμβρό και υπουργό Εξωτερικών του Mussolini Conte Ciano, που είχε τηλεφωνήσει από το μέγαρο Γκίντζι (υπουργείο των Εξωτερικών της Ιταλίας), ότι δεν μπορεί να γίνεται λόγος για καμιά διάσκεψη, αν πρώτα η Γερμανία δεν αποσύρει τα στρατεύματά της από το πολωνικό έδαφος. Ο Mussolini απαντά πως δεν μπορεί να μεταβιβάσει αυτή την αξίωση στον Führer. Έτσι χάνεται και η τελευταία ελπίδα για την ειρήνη.
Στις 3 Σεπτεμβρίου, στις 4 το πρωί, ο πρεσβευτής της Αγγλίας στο Berlin, Neville Henderson, διατάσσεται από το London να ζητήσει από τον Ribbentrop ακρόαση για τις 9 το πρωί. Η Wilhelmstrasse κάνει πως κοιμάται, όπως σε καιρούς ειρήνης. Ο Henderson χρειάζεται να ξυπνήσει ολόκληρη σειρά υφισταμένων για να λάβει επί τέλους την απάντηση ότι δεν μπορεί να δει το πρωί την Α.Ε. τον Ribbentrop, αλλά ότι ο σύμβουλος πρεσβείας Σμιτ που κάνει συνήθως τον διερμηνέα στον Hitler, είναι επιφορτισμένος να δεχτεί οποιαδήποτε ανακοίνωση της κυβέρνησης της Αυτού Μεγαλειότητας. Στα χέρια αυτού του δευτέρας σειράς υπαλλήλου, αναγκάζεται η Great Britain να δώσει το τελεσίγραφό της:
Αν στις 11 -σε δύο ώρες!- δεν λάβει κατηγορηματικές διαβεβαιώσεις πως τα
γερμανικά στρατεύματα θ’ αποσυρθούν αμέσως, θα υπάρχει κατάσταση πολέμου μεταξύ αυτής και του γερμανικού Reich.
Η France, σαν να ρυμουλκείται, ακολουθεί. Αρνείται να επιδώσει τελεσίγραφο την ίδια ώρα με το αγγλικό· επιμένει να μην εκπνεύσει παρά μόνον στις 4 Σεπτεμβρίου η προθεσμία που θα ορίζει το τελεσίγραφο και εξακολουθεί ν’ αποφεύγει να χρησιμοποιεί τη λέξη πόλεμος. Η γαλλική κυβέρνηση,
γράφει ο Georges Bonnet, θα βρεθεί στην ανάγκη να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις που η France ανέλαβε με τις συνθήκες που έχει υπογράψει με την Poland και που τις γνωρίζει η γερμανική κυβέρνηση... Τρεις ώρες μετά τον Άγγλο πρεσβευτή Henderson, ο Γάλλος πρεσβευτής Κουλόντρ επιδίδει στη Wilhelmstrasse την ευφημιστική αυτή κήρυξη πολέμου.
Την αγγλική κήρυξη πολέμου ο Σμιτ την πήγε αμέσως στο γραφείο του Führer. Ο Hitler ήταν καθισμένος μπροστά στο γραφείο του. Ο Ribbentrop στεκόταν όρθιος κοντά σ’ ένα παράθυρο. Ο Σμιτ μετέφρασε αργά το τελεσίγραφο. Ο Hitler έδειχνε σαν αποσβολωμένος. Στάθηκε κάμποση ώρα ακίνητος και ύστερα έστρεψε προς τον υπουργό του των Εξωτερικών το μαινόμενο βλέμμα ενός απατημένου ανθρώπου. Βας νουν; Και τώρα; είπε σε έναν απερίγραπτο τόνο. Ο Σμιτ έσπευσε να βγει από το γραφείο του Führer.
Μέσα στον προθάλαμο είναι συγκεντρωμένο ένα μικρό πλήθος υπασπιστών και ανωτέρων αξιωματούχων του Κόμματος. Ο Σμιτ τους ενημέρωσε σχετικά με το βρετανικό τελεσίγραφο.
Απλώθηκε σιωπή που τη διέκοψε η φωνή του öGring:
Αν χάσουμε αυτό τον πόλεμο, ο Θεός να μας
Στις 7 Σεπτεμβρίου το πρωί, ανιχνευτικές ομάδες της 3ης, 4ης και 5ης γαλλικής στρατιάς, περνούν τα γερμανικά σύνορα στα δυτικά των Βοσγίων, απέναντι από το Σαρελουί, το Σαρμπρύκ και τις Δυο Γέφυρες (Ντε Πον). Η επίθεση έχει γι’ αντικειμενικό σκοπό την ανακούφιση της Poland με το να υποχρεωθεί ο γερμανικός στρατός να στραφεί προς τα δυτικά.
Είναι πολύ αργά; Όχι, δεν είναι απλώς πολύ αργά. Είναι δραματικά, ανέκκλητα πολύ αργά!
Με το ρολόι του 1914 αυτή η επέμβαση, την πέμπτη ημέρα της κινητοποιήσεως, είναι ικανοποιητική. Πρώτα συγκεντρώνονται οι στρατιές πίσω από το καβούκι της προκαλύψεως και, μόνο αφού συμπληρωθεί αυτή η συγκέντρωση, μπορεί να αρχίσει μια επιθετική δράση. Η συμφωνία των δύο γενικών επιτελείων, του γαλλικού και του πολωνικού, που συζητήθηκε τον Μάιο, αλλά ελλείψει μιας πολιτικής συμφωνίας δεν επικυρώθηκε, είναι συνεπής προς την κλασσική αυτή αντίληψη. Προέβλεπε πως η France θα εξαπολύσει προοδευτικά επιθετικές επιχειρήσεις με περιορισμένο αντικειμενικό σκοπό γύρω από την τετάρτη ημέρα της κινητοποίησής της, για να επιτεθεί με τον κύριο όγκο των δυνάμεων της τη 15η αν η κύρια γερμανική προσπάθεια ενταθεί στην Poland. Η France δεν παρουσιάζει λοιπόν καθυστέρηση, ούτε σχετικά με το ρολόι της στρατιωτικής της σκέψης, ούτε με τις μισο-υποχρεώσεις που έχει αναλάβει.
Με το ρολόι όμως του 1939, η γαλλική επέμβαση άργησε τόσο πολύ, που καταντά άχρηστη. Η Poland εξακολουθεί ακόμη να μάχεται, αλλά έχει κιόλας ηττηθεί. Την ίδια ημέρα -7 Σεπτεμβρίου- που οι γαλλικές εμπροσθοφυλακές μπαίνουν συνετά στο Σαρρ, καταρρέει στην Poland η οργανωμένη αντίσταση.
Η 4η γερμανική στρατιά προχωρεί κατά μήκος του Vistula ως το Τορν. Η 3η στρατιά, αφού πέτυχε ρήγμα στον Μλάβα, κυριεύει τη Warsaw από πίσω. Το διπλωματικό σώμα, η κυβέρνηση, η ανώτατη στρατιωτική διοίκηση, εγκαταλείπουν εσπευσμένα την πόλη, αλλά καθώς κατευθύνονται προς τα νοτιοανατολικά, τους κόβει τον δρόμο η 14η στρατιά, που αφού κατέλαβε την Krakow προχωρεί προς τα ρουμανικά σύνορα.
Στα δυτικά του Vistula, τα πολωνικά στρατεύματα της προεξοχής του Πόζναν (τα στρατεύματα που επρόκειτο να βαδίσουν κατά του Berlin!) επιχειρούν, κάνοντας μεταβολή, να ριχτούν στην αριστερή πτέρυγα της 8ης γερμανικής στρατιάς. Ο Rundstedt όμως, αναπροσανατολίζει τη 10η στρατιά του, ρίχνει το μηχανοκίνητο 15ο και το θωρακισμένο 16ο σώμα στρατού στα νώτα του Μπορτνόφσκι. Το αποτέλεσμα του πολωνικού εκείνου σκιρτήματος, είναι η πρώτη μεγάλη κυκλωτική κίνηση του πολέμου, ο θύλακας του Μπζούρα, μέσα στον οποίο θα πιαστούν 19 πολωνικές μεραρχίες.
Προς την πλευρά των Γερμανών, έχουν ξεπεραστεί και οι μεγαλύτερες ελπίδες. Μόνον εκ των υστέρων, όταν οι επιχειρήσεις θα υποβληθούν σε μια λεπτομερειακή κριτική, θ’ αποκαλυφτούν ορισμένα αρκετά ανησυχητικά ασθενή σημεία ενός στρατού, που το τσιμέντο του δεν έχει ακόμη στεγνώσει. Η θαυμαστή απόδοση των θωρακισμένων μονάδων και της αεροπορίας τα παρασέρνει όλα. Οι Πολωνοί φαντάροι και ιππείς, είναι ανίσχυροι μπροστά στα θωρακισμένα άρματα. Κάτω από τα πλήγματα της αεροπορίας, το ιππήλατο πολωνικό πυροβολικό χάνει όλα του τα άλογα. Οι βομβαρδισμοί σε βάθος κόβουν τις συγκοινωνίες και αποδιοργανώνουν τα μετόπισθεν. Οι βροχές καθυστερούν, ο ουρανός είναι αίθριος, αμείλιχτος συνένοχος των αεροπλάνων και των τανκς.
Πρόκειται αληθινά για έναν όμορφο, δροσερό και άνετο πόλεμο. Οι απώλειες είναι μικρές. Όσες μεραρχίες δεν είναι μηχανοκίνητες, σπάνια έχουν την ευκαιρία να πολεμήσουν. Οι διακεκριμένες προσωπικότητες του καθεστώτος, έρχονται να παρακολουθήσουν αυτά τα μεγάλα γυμνάσια. Ανάμεσα σ’ αυτές είναι και η ηθοποιός Λένι Ρίφενσταλ, που γυρίζει ταινίες πολεμικών επικαίρων για λογαριασμό του Υπουργείου Προπαγάνδας του Goebbels. Φτάνει στο γενικό στρατηγείο του Rundstedt, μ’ ένα μικρό πιστόλι στη ζώνη και ένα μαχαίρι σε μια από τις λευκές μπότες της. Όσο για τον Hitler, αυτός έχει πάει στο πρώτο του γενικό στρατηγείο εκστρατείας, στο Καζίνο Οτέλ του Σοπότ, στην πλαζ του Danzig. Δεν ανακατεύεται στις λεπτομέρειες των επιχειρήσεων. Βγάζει όμως συμπεράσματα από αυτόν τον πόλεμο με τη μεγάλη απόδοση, στον οποίο πίστευε παρά τις γνώμες των εξ επαγγέλματος στρατιωτικών.
Στο μεταξύ πότε με ικεσίες και πότε με ύβρεις, οι αντιπρόσωποι της πολωνικής ανωτάτης διοίκησης στο London και στο Paris, ζητούν την έναρξη εχθροπραξιών στον αέρα. Τους δίνεται η απάντηση πως η RAF (Royal Air Force, η βασιλική αεροπορία της Αγγλίας) πηγαίνει κάθε βράδυ και ρίχνει προκηρύξεις στη Γερμανία και όσο για τη France, η γαλλική κυβέρνηση δεν βλέπει για ποιο λόγο πρέπει να προκαλέσει αντίποινα εις βάρος των πολεμικών βιομηχανιών της, παίρνοντας την πρωτοβουλία σοβαρότερων βομβαρδισμών. Στο λεκανοπέδιο του Σαρρ, στοιχεία καμιάς δεκαριάς γαλλικών μεραρχιών, προελαύνουν βήμα προς βήμα, αποσπώντας από την ανωνυμία μερικές τοποθεσίες όπως το Μπύμπινγκεν, το Βίττερσχαϊμ ή το Χόρνμπαχ. Οι οδηγίες που έχει δώσει η ανωτάτη γαλλική στρατιωτική διοίκηση, είναι όλες υποδειγματικής μετριοφροσύνης. Αποβλέπουν στη βαθμιαία και μεθοδική εγκατάσταση στη γραμμή Ζίγκφριντ μεταξύ Χάαρντ και Moselle. Μόνον ενδεχομένως και εν πάση περιπτώσει μεταγενέστερα, θα γίνουν επιθέσεις κατά των οχυρών της. Ανάλογη με το μέτρο της ασθενούς επιθετικότητας των Γάλλων, είναι η αντίσταση του εχθρού. Και τούτο γιατί ο Hitler έχει διατάξει τα στρατεύματά του ν’ αρκεσθούν απλώς στην ανταπόδοση των κτυπημάτων.
Πάντως στους Γάλλους στρατιώτες επιφυλάσσεται μια άγρια έκπληξη: Οι νάρκες. Οι δρόμοι ανατινάζονται κάτω από τα οχήματα, τα στρατεύματα που διασχίζουν τα υπονομευμένα χωράφια μπαίνουν χωρίς να το υποπτεύονται σε περιοχές θανάτου και συχνά οι άνδρες που κάνουν ν’ ανοίξουν την πόρτα μιας σιταποθήκης ή σκύβουν να μαζέψουν ένα πεταμένο αντικείμενο, κονιορτοποιούνται. Είναι ζήτημα αν ο γαλλικός στρατός που προορίζεται για την άμυνα, ξέρει αυτό το πράγμα - τις νάρκες.
Ασήμαντη επίθεση! Δεν θα είχε έννοια παρά μόνο αν η France, έχοντας προσαρμόσει τον στρατό της στη θέση της, του φύλακα των συνθηκών, είχε ένα θωρακισμένο μάχιμο σώμα στρατού, ικανό να ριχτεί κατά της Γερμανίας και να την κυριεύσει. Καλύτερα από κάθε άλλον ο αρχιστράτηγος Gamelin ξέρει πως πρόκειται απλώς για μια δήθεν δράση υπέρ μιας καταδικασμένης Poland. Από τις 9 Σεπτεμβρίου υπογραμμίζει στον στρατηγό Georges, βοηθό του στο Βορειοανατολικό μέτωπο, τη σοβαρότητα των πολωνικών ηττών και με την ευκαιρία αυτή του τονίζει πως ανακτούν την προτεραιότητα οι αμυντικές αποστολές. Η επίθεση για την Poland έχει τελειώσει.
Στις 17 του μηνός, ομιλεί η Μόσχα. Ο Molotov δηλώνει πως η πολωνική κυβέρνηση έπαψε να δίνει σημεία ζωής, επομένως η Πολωνική Δημοκρατία έπαψε να υπάρχει. Κατά συνέπεια η Σοβιετική Ένωση προβαίνει στην κατάληψη των εδαφών που η συμφωνία της με το Reich της έχει αναγνωρίσει ως σφαίρα δικής της επιρροής.
Στις 28 Σεπτεμβρίου θα γίνει στη συμφωνία αυτή μια τροποποίηση: Σαν αντάλλαγμα για την εγκατάλειψη της Lithuania από τη Γερμανία, η νέα γερμανο-σοβιετική μεθόριος θα απωθηθεί προς τα ανατολικά, ως τον ποταμό Μπουγκ.
Σποραδικές μάχες συνεχίζονται ακόμη· άγνωστες αναλαμπές ηρωισμού σ’ έναν ξεχασμένο πόλεμο, ο στρατηγός Βικτόρ Τόμμε, αμύνεται λυσσωδώς στο φρούριο του Μόντλιν. Ο στρατηγός Προύγκαρ- Κάτλινγκς, ταμπουρώνεται μέσα στο δάσος του Ιανώφ κι από κει εξορμά με λίγες ίλες κι επιτίθεται εναντίον μιας θωρακισμένης γερμανικής μεραρχίας, την οποία μια τεχνικής φύσης αβαρία είχε αναγκάσει να σταματήσει. Ο ναύαρχος Ούνρου, διεκδικεί ως τις 2 Οκτωβρίου το μικρό στρατιωτικό λιμάνι Χελ, στην άκρη μιας γλώσσας ξηράς του κόλπου του Danzig.
Αντίθετα ο θεατρικός ήρωας, στρατάρχης Ρίντζυ-Σμίγλυ, καταφεύγει στη Ρουμανία, χωρίς - εννοείται- όπλα, αλλά με σημαντικές αποσκευές. Η διαγωγή του στρατάρχη της, κάνει την Poland του Κοσιούτσκο να κοκκινίζει από ντροπή!
Η Warsaw, την οποία υπερασπίζεται ένας Πολωνός στρατηγός, που τον έλεγαν Rommel, υφίσταται κι αυτή μια πολιορκία. Θεωρώντας πως κάθε συντονισμένη αντίσταση είχε πάψει, οι Γερμανοί στρατηγοί προτείνουν ν’ αποκλειστεί η πόλη και να περιμένουν τη συνθηκολόγησή της.
Ο Hitler απάντησε πως η Warsaw είναι ένα φρούριο και επομένως μπορούν να το χτυπήσουν με την αεροπορία και το πυροβολικό. Η πόλη παραδίδεται στις 27 Σεπτεμβρίου, ύστερα από βομβαρδισμό τεσσάρων ημερών.
Κι άλλες διενέξεις δημιουργούνται μεταξύ του Hitler και των στρατηγών του. Ακολουθώντας τον νικηφόρο στρατό, τα SS και η Gestapo ρίχτηκαν στην Poland. Ο στρατηγός Πέτσελ, Γερμανός διοικητής στο Πόζναν, διαμαρτύρεται κατά των εκτελέσεων των Εβραίων. Ο στρατηγός von Kuechler δηλώνει στον gauleiter της Ανατολικής Πρωσίας Κοχ, πως προορισμός του γερμανικού στρατού δεν είναι να συνεργάζεται με μια συμμορία δολοφόνων. Ο στρατηγός Μπλάσκοβιτς, ο οποίος διορίστηκε αρχηγός των στρατευμάτων εισβολής, καταδικάζει σε θάνατο άνδρες των SS που είχαν διαπράξει φρικαλεότητες. Ο Hitler ακυρώνει τηn απόφαση του στρατοδικείου και απευθύνει στον στρατηγό μια διαμαρτυρία που θα την πληρώσει πολύ ακριβά στη σταδιοδρομία του. Η εχθρότητα του αντιμιλιταριστή Hitler κατά των στρατιωτικών καριέρας, αιχμαλώτων αναχρονιστικών αντιλήψεων περί τιμής, δεν θα πάψει να φουντώνει.
Παρ’ όλα αυτά, οι στρατιωτικοί αυτοί που ο Führer δεν τους χώνευε, του εξασφάλιζαν μια θαυμάσια νίκη. Η Poland που τα γενικά επιτελεία των δυτικών Δυνάμεων προεξοφλούσαν πως θα μπορούσε ν’ αντισταθεί έναν ολόκληρο χρόνο, συνετρίβη μέσα σε 19 μέρες. Άφησε στα χέρια των νικητών της
694.000 αιχμαλώτους, 217.000 συνέλαβαν οι Ρώσοι. Οι απώλειες του γερμανικού στρατού στην εκστρατεία της Poland ανέρχονται μόνο σε 10.572 νεκρούς και 30.322 τραυματίες ;;; εξαφανίστηκαν.
Reblog
Books
https://vivliothikiagiasmatos.files.wordpress.com
https://blogs.sch.gr/zoot_/archives/557
http://cdrsee.org/jhp/pdf/WorkBook4_gr.pdf
http://museduc.gr/docs/Istoria/C/191-214_C_GYM_KEF_10.pdf
https://museduc.gr/images/stories/books/O_B_PAGOSMIOS_POLEMOS_NEW.pdf
http://www.24grammata.com/wp-content/uploads/2013/10/Artemi-b-guerra-mondiale-24grammata.pdf
http://foundation.parliament.gr/VoulhFoundation/VoulhFoundationPortal/images/site_content/voulhFoundation/file/Ekpaideytika%20New/nazismos/2_4nazismos.pdf
Χορηγός: mixanikos365 διακριτικά στο τέλος του άρθρου χωρίς συνεχείς διαφημήσεις και αναδυόμενα παράθυρα
