Με τον όρο Μάχη του Στάλινγκραντ (Сталинградская битва,ή Schlacht von Stalingrad) εννοούμε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της Βέρμαχτ και του Κόκκινου Στρατού στην περιοχή του Στάλινγκραντ, από τις 17 Ιουλίου 1942 μέχρι τις 2 Φεβρουαρίου 1943.
Αρχικά, ο Αδόλφος Χίτλερ διέταξε τις δυνάμεις που είχε στη Νότια Ρωσία (Ομάδα Στρατιών «Νότος») να επιτεθούν στον Καύκασο, με σκοπό να καταλάβουν τις μεγάλες ποσότητες πετρελαίου της περιοχής, οι οποίες θα επέτρεπαν στους Γερμανούς να συνεχίσουν τον πόλεμο. Ωστόσο, ο Χίτλερ αποφάσισε να χωρίσει την Ομάδα Στρατιών «Νότος» σε δύο ομάδες: Ομάδα Στρατιών «Α» και Ομάδα Στρατιών «Β»...
Σύμφωνα με το σχέδιο της Επιχείρησης «Κυανό» (ή «Μπλε»), η Ομάδα Στρατιών «Α», υπό τις διαταγές του Στρατάρχη Βίλχελμ Λίστ, ανέλαβε την επιχείρηση στον Καύκασο, ενώ η Ομάδα Στρατιών «Β», υπό τις διαταγές του Στρατάρχη Μαξιμίλιαν φον Βάιχς, ανέλαβε την επίθεση στο Στάλινγκραντ. Η Ομάδα Στρατιών «Β» αποτελούνταν από την 6η Στρατιά του φον Πάουλους και την 4η Στρατιά Τεθωρακισμένων του Χέρμαν Χοτ, καθώς και από συμμαχικές μονάδες.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ
Στις 23 Αυγούστου 1939, η Σοβιετική Ένωση και η Ναζιστική Γερμανία υπέγραψαν το σύμφωνο Μόλοτοφ-Ρίμπεντροπ (γνωστό ως «Σύμφωνο μη Επίθεσης»). Το σύμφωνο υποχρέωνε τις δύο χώρες να μην επιτεθούν η μια στην άλλη. Ωστόσο, στις 22 Ιουνίου 1941, οι δυνάμεις του Τρίτου Ράιχ εισέβαλαν στη Σοβιετική Ένωση, παραβιάζοντας τους όρους της συμφωνίας.
Οι Γερμανοί κατέλαβαν την Πολωνία, την Ουκρανία και τη Λευκορωσία μέσα σε λίγους μήνες. Ενώ η Ομάδα Στρατιών «Βορράς» πολιορκούσε το Λένινγκραντ, η Ομάδα Στρατιών «Κέντρο» επιτέθηκε στη Μόσχα. Οι Γερμανοί απέτυχαν να καταλάβουν τη σοβιετική πρωτεύουσα και υπέστησαν σοβαρές απώλειες - όπως και οι Σοβιετικοί.
Εξαιτίας της γερμανικής ήττας στη Μόσχα, η τακτική του κεραυνοβόλου πόλεμου υπέστη καταστροφή. Παράλληλα, η Ιαπωνία επιτέθηκε στο Περλ Χάρμπορ - οι ΗΠΑ και η Αγγλία κήρυξαν τον πόλεμο στην Ιαπωνία. Η ήττα στη Μόσχα ανάγκασε τη γερμανική διοίκηση να αναθεωρήσει τα σχέδια για τη συνέχιση του πολέμου στη Σοβιετική Ένωση. Την περίοδο Δεκεμβρίου 1941 - Ιανουαρίου 1942, οι Γερμανοί έχασαν 3.000 άρματα μάχης και τους απέμειναν μόνο 4.000 άρματα μάχης.
Το 1942, η γερμανική πολεμική βιομηχανία αύξησε την παραγωγή αεροσκαφών, αρμάτων μάχης και άλλων ειδών όπλων και με αυτό τον τρόπο κατάφερε να καλύψει, σε μεγάλο μέρος αλλά όχι απόλυτα, τις απώλειες που υπέστη στο Ανατολικό Μέτωπο. Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται η παραγωγή όπλων τα έτη 1941 και 1942.
ΕΝ ΟΨΕΙ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ
Στρατηγική Γερμανοί
Στις 5 Απριλίου 1942, ο Αδόλφος Χίτλερ υπέγραψε την «Οδηγία 41», σύμφωνα με την οποία, οι γερμανικές δυνάμεις έπρεπε να επιτύχουν τους πάρακάτω στόχους:
· Να διαλύσουν τις σοβιετικές δυνάμεις στα νότια της χώρας.
· Να καταλάβουν τις πετρελαιοπηγές του Καυκάσου.
· Να καταλάβουν τις πλούσιες αγροτικές περιοχές του Ντον και του Κουμπάν.
· Να καταστρέψουν τις σοβιετικές γραμμές επικοινωνίας και να δημιουργήσουν συνθήκες που θα επέτρεπαν στους Γερμανούς να νικήσουν στον πόλεμο.
Αρχικά, ο Αδόλφος Χίτλερ διέταξε τις δυνάμεις που είχε στη Νότια Ρωσία (Ομάδα Στρατιών «Νότος») να επιτεθούν στον Καύκασο, με σκοπό να καταλάβουν τις μεγάλες ποσότητες πετρελαίου της περιοχής, οι οποίες θα επέτρεπαν στους Γερμανούς να συνεχίσουν τον πόλεμο. Ωστόσο, ο Χίτλερ αποφάσισε να χωρίσει την Ομάδα Στρατιών «Νότος» σε δύο ομάδες: Ομάδα Στρατιών «Α» και Ομάδα Στρατιών «Β»...
Σύμφωνα με το σχέδιο της Επιχείρησης «Κυανό» (ή «Μπλε»), η Ομάδα Στρατιών «Α», υπό τις διαταγές του Στρατάρχη Βίλχελμ Λίστ, ανέλαβε την επιχείρηση στον Καύκασο, ενώ η Ομάδα Στρατιών «Β», υπό τις διαταγές του Στρατάρχη Μαξιμίλιαν φον Βάιχς, ανέλαβε την επίθεση στο Στάλινγκραντ. Η Ομάδα Στρατιών «Β» αποτελούνταν από την 6η Στρατιά του φον Πάουλους και την 4η Στρατιά Τεθωρακισμένων του Χέρμαν Χοτ, καθώς και από συμμαχικές μονάδες.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ
Στις 23 Αυγούστου 1939, η Σοβιετική Ένωση και η Ναζιστική Γερμανία υπέγραψαν το σύμφωνο Μόλοτοφ-Ρίμπεντροπ (γνωστό ως «Σύμφωνο μη Επίθεσης»). Το σύμφωνο υποχρέωνε τις δύο χώρες να μην επιτεθούν η μια στην άλλη. Ωστόσο, στις 22 Ιουνίου 1941, οι δυνάμεις του Τρίτου Ράιχ εισέβαλαν στη Σοβιετική Ένωση, παραβιάζοντας τους όρους της συμφωνίας.
Το 1942, η γερμανική πολεμική βιομηχανία αύξησε την παραγωγή αεροσκαφών, αρμάτων μάχης και άλλων ειδών όπλων και με αυτό τον τρόπο κατάφερε να καλύψει, σε μεγάλο μέρος αλλά όχι απόλυτα, τις απώλειες που υπέστη στο Ανατολικό Μέτωπο. Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται η παραγωγή όπλων τα έτη 1941 και 1942.
Στο τέλος του άρθρου θα βρείτε και την Αγγλική Έκδοση της ταινίας Enemy at the Gates
Αυτή η έκδοση είναι πιο σίγουρη ότι ΔΕΝ θα την κατεβάσουν σύντομα.
Στρατηγική Γερμανοί
Στις 5 Απριλίου 1942, ο Αδόλφος Χίτλερ υπέγραψε την «Οδηγία 41», σύμφωνα με την οποία, οι γερμανικές δυνάμεις έπρεπε να επιτύχουν τους πάρακάτω στόχους:
· Να διαλύσουν τις σοβιετικές δυνάμεις στα νότια της χώρας.
· Να καταλάβουν τις πετρελαιοπηγές του Καυκάσου.
· Να καταλάβουν τις πλούσιες αγροτικές περιοχές του Ντον και του Κουμπάν.
· Να καταστρέψουν τις σοβιετικές γραμμές επικοινωνίας και να δημιουργήσουν συνθήκες που θα επέτρεπαν στους Γερμανούς να νικήσουν στον πόλεμο.
Οι Γερμανοί κατέστρωσαν ένα σχέδιο, το οποίο χώρισαν σε τρία μέρη. Κατά την εκτέλεση του πρώτου μέρους, οι γερμανικές δυνάμεις στην Κριμαία και στο Χάρκοβο θα λάμβαναν πολεμοφόδια και θα ίσιωναν τη γραμμή του μετώπου - αυτό θα επέτρεπε στη Βέρμαχτ να στείλει περισσότερες δυνάμεις για την εκτέλεση του κύριου μέρους της επιχείρησης «Κυανό» (γερ. Blau).
Αργότερα, οι Γερμανοί θα επιτίθονταν στο Βορόνεζ και θα έστελναν ένα μέρος των στρατιωτών στον νότο, με σκοπό να περικυκλώσουν τις σοβιετικές δυνάμεις στον Ντον. Μετά τη διάλυση των Σοβιετικών στον Ντον, οι Γερμανοί είχαν σκοπό να καταλάβουν το Στάλινγκραντ, τον Νότιο Βόλγα και τον Καύκασο και να στείλουν ενισχύσεις στην Ομάδα Στρατιών «Βορράς» που πολιορκούσε το Λένινγκραντ.
Σοβιετικοί
Τον Μάρτιο του 1942, το Γενικό Επιτελείο της Σοβιετικής Ένωσης θεωρούσε ότι η Βέρμαχτ θα επιχειρούσε ένα νέο χτύπημα στο γερμανοσοβιετικό μέτωπο. Η πολεμική κατασκοπία ανέφερε ότι οι Γερμανοί ετοιμάζονταν για μια επίθεση στα νότια της ΕΣΣΔ. Ωστόσο, οι αναφορές της κατασκοπίας δεν ήταν πλήρεις, γι' αυτό και το Γενικό Επιτελείο της ΕΣΣΔ θεωρούσε ότι η Βέρμαχτ θα κρατούσε τις κύριες δυνάμεις στην κεντρική κατεύθυνση (Μόσχα) .
Γι' αυτό τον λόγο, ο Κόκκινος Στρατός συγκέντρωσε τις στρατηγικές εφεδρείες του στις περιοχές Καλίνιν, Τούλα, Ταμπόφ, Μπορισογκλέμπσκ, Γκόρκι, Στάλινγκραντ και Σαράτοφ - το Γενικό Επιτελείο θεωρούσε ότι μπορούσε να τις χρησιμοποιήσει στη νοτιοδυτική και δυτική κατεύθυνση του μετώπου. Στις 8 Απριλίου 1942, ο Αρχιστράτηγος των Σοβιετικών Ενόπλων Δυνάμεων, Ιωσήφ Στάλιν, διέταξε τους διοικητές μερικών μετώπων να επιτεθούν και να αναγκάσουν τη Βέρμαχτ να χρησιμοποιήσει όλες τις εφεδρείες της.
Μ' αυτό τον τρόπο, ο Στάλιν ήθελε να εξασφαλίσει νίκη της ΕΣΣΔ στον πόλεμο το 1942. Αργότερα, ωστόσο, η εκτέλεση αυτού του σχεδίου φάνηκε αδύνατη. Ο Κόκκινος Στρατός είχε μεγάλα προβλήματα, όπως η έλλειψη έμπειρων διοικητών στα σώματα και η δυσκολία διαμόρφωσης σωμάτων - η διαμόρφωση των σωμάτων μειωνόταν εξαιτίας του επιπέδου κατασκευής νέων ειδών οπλισμού.
Επιχειρήσεις των αντιπάλων πριν τη σύγκρουση
Για να θέσει σε εφαρμογή το σχέδιο της, η Βέρμαχτ έπρεπε να εξασφαλίσει την ασφάλεια της νότιας πτέρυγας, η οποία θα βοηθούσε κατά τη διάρκεια της επίθεσης στο Στάλινγκραντ. Επίσης, όπως αναφέρει ο ακαδημαϊκός Αλεξάντερ Σαμσόνοφ, η Βέρμαχτ χρειαζόταν και τη συμμετοχή της 11ης Στρατιάς του στρατηγού Έριχ φον Μάνσταϊν, η οποία σταμάτησε την πορεία της εξαιτίας της σοβιετικής αντίστασης στην Κριμαία. Για να πετύχει τον σκοπό της, η Βέρμαχτ έπρεπε να καταλάβει πάσει θυσία τη Σεβαστούπολη και τη Χερσόνησο Κερτς.
Στις 26 Δεκεμβρίου 1941, ο Κόκκινος Στρατός κατέλαβε το Κερτς, ενώ στις 30 Δεκεμβρίου, οι Σοβιετικοί εισήλθαν στη Θεοδοσία. Ωστόσο, οι δυνάμεις του Κριμαϊκού Μετώπου δεν κατάφεραν να καταλάβουν τη Χερσόνησο της Κριμαίας. Οι Γερμανοί εκμεταλλεύτηκαν την αποτυχία του Κόκκινου Στρατού. Στις 15 Ιανουαρίου 1942, οι Γερμανοί αντεπιτέθηκαν και ανακατέλαβαν τη Θεοδοσία. Επίσης, ανάγκασαν τους Σοβιετικούς να υποχωρήσουν στον Ισθμό Ακ-Μονάισκ, ο οποίος ήταν το πιο στενό σημείο της Χερσονήσου του Κερτς.
Ο Κόκκινος Στρατός μετέφερε αρκετές δυνάμεις στη Χερσόνησο του Κερτς, αλλά δεν κατάφερε να την ανακτήσει. Η αποτυχία αυτή είχε ως αποτέλεσμα την αποδυνάμωση των δυνάμεων του Κριμαϊκού Μετώπου. Παράλληλα, στις 7 Ιανουαρίου ξεκίνησε η μάχη του Ντεμιάνσκ (περιφέρεια Νόβγκοροντ). Στις 25 Φεβρουαρίου, οι δυνάμεις του Βορειο-Δυτικού Μετώπου, υπό την καθοδήγηση του στρατηγού Π. Α. Κούροτσκιν, κατάφεραν να περικυκλώσουν έξι γερμανικές μεραρχίες, οι οποίες διέθεταν 100.000 στρατιώτες.
Ωστόσο, οι Γερμανοί συνέχισαν την αντίσταση στο Ντεμιάνσκ χάρη στη βοήθεια της αεροπορίας, η οποία εφοδίαζε τακτικά τις περικυκλωμένες μεραρχίες. Στις 23 Απριλίου, η 16η Στρατιά του στρατηγού Μπους επιτέθηκε «απ' έξω», απώθησε τους Σοβιετικούς και έφτασε στο Ντεμιάνσκ χάρη στον λεγόμενο «διάδρομο Ραμουσέφσκι» (αυτός ο διάδρομος λειτουργούσε μέχρι τα τέλη του 1942).
Οι Γερμανοί μπορούσαν να περικυκλώσουν από τα νότια και από τα βόρεια τις θέσεις των Σοβιετικών στους ποταμούς Σελίγκερ και Βελίκι Λούκι. Ο Κόκκινος Στρατός επιχείρησε αρκετές φορές να ανακαταλάβει την περιοχή, αλλά απέτυχε. Ωστόσο, η 16η Στρατιά υπέστη πολλές απώλειες και δεν κατάφερε να βοηθήσει τις δυνάμεις της Βέρμαχτ στο Ρζεφ και στη Βιάζμα, οι οποίες σχεδίαζαν να επιτεθούν στους ποταμούς Σελίγκερ και Βελίκι Λούκι (Πσκοβ).
Στις 8 Μαΐου, η 11η Στρατιά του φον Μάνσταϊν, το 8ο Αεροπορικό Σώμα του Βόλφραμ φον Ρίχτχοφεν και οι δυνάμεις του 4ου Αεροπορικού Στόλου επιτέθηκαν στη Χερσόνησο του Κερτς. Παράλληλα, οι Γερμανοί μετέφεραν με βάρκες μια μικρή δύναμη στον Κόλπο της Θεοδοσίας. Στις 20 Μαΐου, οι Γερμανοί κατέλαβαν ολοκληρωτικά το Κερτς και αιχμαλώτισαν περισσότερους από 170.000 στρατιώτες και αξιωματικούς του Κόκκινου Στρατού, περισσότερα από 3.000 πυροβόλα, 350 άρματα μάχης και μεγάλο αριθμό πολεμοφοδίων.
Ενώ αυτά διεξάγονταν στη Χερσόνησο του Κερτς, στις 12 Μαΐου, οι δυνάμεις του Νοτιο-Δυτικού Μετώπου του στρατάρχη Σιμιόν Τιμοσένκο επιτέθηκαν στο Χάρκοβο, με σκοπό να απελευθερώσουν την πόλη (Επιχείρηση «Φρειδερίκος»). Αρχικά, οι Σοβιετικοί είχαν την υπεροχή, ωστόσο, η έλλειψη οργάνωσης της επίθεσης προκάλεσε αρκετά προβλήματα στον Κόκκινο Στρατό και στις 17 Μαΐου, η υπεροχή πέρασε στα χέρια των Γερμανών.
Οι Γερμανοί επιτέθηκαν από τα βόρεια και από τα νότια στις δυνάμεις του Νότιου Μετώπου, ωστόσο, το Γενικό Επιτελείο της ΕΣΣΔ δεν διέταξε τις δυνάμεις του Νοτιο-Δυτικού Μετώπου να σταματήσουν την επίθεση και δεν έλαβε τα κατάλληλα μέτρα. Οι λανθασμένες αποφάσεις της ηγεσίας του Κόκκινου Στρατού επέτρεψαν στους Γερμανούς να περικυκλώσουν τις δυνάμεις του Νότιου και του Νοτιο-Δυτικού Μετώπου και να αιχμαλωτίστουν περισσότερους από 200.000 στρατιώτες και διοικητές του Κόκκινου Στρατού, περισσότερα από 1.000 άρματα μάχης και 2.000 πυροβόλα. Μονάχα το 25% των δυνάμεων της 6ης και της 9ης Σοβιετικής Στρατιάς κατάφερε να ξεφύγει.
Η υπεροχή στον νότιο τομέα του γερμανοσοβιετικού μετώπου πέρασε στα χέρια της Βέρμαχτ. Στα τέλη του Ιουνίου, οι Γερμανοί επιτέθηκαν στο Ντονμπάς. Ταυτόχρονα, στις 28 Ιουνίου, η 2η Γερμανική Στρατιά, η 4η Στρατιά Τεθωρακισμένων και η 2η Ουγγρική Στρατιά ενώθηκαν στην Ομάδα «Βάιχς» και επιτέθηκαν στην αριστερή πτέρυγα του Μετώπου Μπριάνσκ. Σ' αυτό το σημείο, οι Σοβιετικοί είχαν σχεδόν τους διπλάσιους στρατιώτες και τα διπλάσια άρματα μάχης, είχαν, όμως, σχεδόν τον ίδιο αριθμό πυροβόλων.
Στις 28 Ιουνίου, όπως προαναφέρθηκε, η Ομάδα «Βάιχς» επιτέθηκε στην αριστερή πτέρυγα του Μετώπου Μπριάνσκ. Στην περιοχή βρίσκονταν οι δυνάμεις του Μετώπου Βορόνεζ του στρατηγού Βατούτιν, οι δυνάμεις του Νοτίου Μετώπου του στρατηγού Μαλινόφσκι, οι δυνάμεις του Μετώπου Μπριάνσκ του στρατηγού Γκόλικοφ και οι δυνάμεις του Νοτιο-Δυτικού Μετώπου του στρατάρχη Τιμοσένκο.
Οι Γερμανοί διέλυσαν τη σοβιετική αντίσταση στο Κουρσκ και μέσα σε 7 μέρες διένυσαν την απόσταση των 150-170 χιλιομέτρων. Στις 5 Ιουλίου, οι Γερμανοί κατέλαβαν το Βορόνεζ. Κατά τη διάρκεια της εβδομαδιαίας σύγκρουσης, οι Γερμανοί αιχμαλώτισαν 88.000 Σοβιετικούς στρατιώτες. Ο Κόκκινος Στρατός έχασε 1007 άρματα μάχης και 1688 πυροβόλα. Παράλληλα, η Σεβαστούπολη έπεσε στα χέρια των Γερμανών.
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής επίθεσης, η αριστερή πτέρυγα των δυνάμεων της Βέρμαχτ άνοιξε. Η ηγεσία του Κόκκινου Στρατού προσπάθησε να το εκμεταλλευτεί και διέταξε το Μέτωπο του Μπριάνσκ (7 σώματα αρμάτων μάχης) να επιτεθεί. Ωστόσο, το Μέτωπο του Μπριάνσκ δεν έλαβε βοήθεια από την αεροπορία, γι' αυτό και η γερμανική αεροπορία κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος των αρμάτων μάχης των Σοβιετικών.
Παρά τη νίκη τους στο Βορόνεζ, οι Γερμανοί απέτυχαν να επεκτείνουν τη βόρεια πτέρυγα της επίθεσης τους εξαιτίας της αντίστασης των σοβιετικών εφεδρειών. Στο κέντρο, η 6η Στρατιά του φον Πάουλους και η 4η Στρατιά Τεθωρακισμένων, στις 10 Ιουλίου, κατέλαβαν την Καντεμίροφκα και έχτισαν γέφυρες στην ανατολική ακτή του ποταμού Ντον. Τότε, οι Γερμανοί επιτέθηκαν από τη νοτιοανατολική κατεύθυνση και βρέθηκαν στον διάδρομο μεταξύ του Ντον και του Βορείου Ντονέτς. Σε λιγότερο από ένα μήνα, η 4η Στρατιά Τεθωρακισμένων έφθασε βορείως του Ροστόφ (μέσω του Ντον) και η 6η Στρατιά έφτασε κοντά στο Στάλινγκραντ.
Όσον αφορά τη νότια πτέρυγα της γερμανικής επίθεσης, η 1η Στρατιά Τεθωρακισμένων έφθασε στο Μίλλεροβο και στις 25 Ιουλίου (μια εβδομάδα μετά την αρχή των συγκρούσεων στο Στάλινγκραντ) βρέθηκε στον Ντον - μεταξύ του Νοβοτσερκάσσκ και της Τσιμλιάνσκα. Η 17η Στρατιά ξεκίνησε την επίθεση της από την περιοχή του Στάλινο, στις αρχές Ιουλίου. Στις 17 Ιουλίου, η αριστερή πτέρυγα της 17ης Στρατιάς κατέλαβε το Βοροσιλοβγκράντ, ενώ η δεξιά πτέρυγα βρέθηκε στον Ντον απ' όλες τις πλευρές του Ροστόφ.
Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων στο Βορόνεζ, οι Σοβιετικοί έχασαν 568.000 στρατιώτες (αρκετοί απ' αυτούς αιχμαλωτίστηκαν), 2436 άρματα μάχης, 13.176 πυροβόλα και 783 αεροσκάφη. Από την άλλη πλευρά, οι Γερμανοί έχασαν περίπου 60-70 χιλιάδες στρατιώτες. Στις 17 Ιουλίου, το Γενικό Επιτελείο του Τρίτου Ράιχ αποφάσισε να θέσει σε εφαρμογή το σχέδιο της επιχείρησης «Κυανό». Μ' αυτό τον τρόπο ξεκίνησε μια από τις μεγαλύτερες μάχες στην ιστορία, η μάχη του Στάλινγκραντ.
ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ
Αργότερα, οι Γερμανοί θα επιτίθονταν στο Βορόνεζ και θα έστελναν ένα μέρος των στρατιωτών στον νότο, με σκοπό να περικυκλώσουν τις σοβιετικές δυνάμεις στον Ντον. Μετά τη διάλυση των Σοβιετικών στον Ντον, οι Γερμανοί είχαν σκοπό να καταλάβουν το Στάλινγκραντ, τον Νότιο Βόλγα και τον Καύκασο και να στείλουν ενισχύσεις στην Ομάδα Στρατιών «Βορράς» που πολιορκούσε το Λένινγκραντ.
Σοβιετικοί
Τον Μάρτιο του 1942, το Γενικό Επιτελείο της Σοβιετικής Ένωσης θεωρούσε ότι η Βέρμαχτ θα επιχειρούσε ένα νέο χτύπημα στο γερμανοσοβιετικό μέτωπο. Η πολεμική κατασκοπία ανέφερε ότι οι Γερμανοί ετοιμάζονταν για μια επίθεση στα νότια της ΕΣΣΔ. Ωστόσο, οι αναφορές της κατασκοπίας δεν ήταν πλήρεις, γι' αυτό και το Γενικό Επιτελείο της ΕΣΣΔ θεωρούσε ότι η Βέρμαχτ θα κρατούσε τις κύριες δυνάμεις στην κεντρική κατεύθυνση (Μόσχα) .
Γι' αυτό τον λόγο, ο Κόκκινος Στρατός συγκέντρωσε τις στρατηγικές εφεδρείες του στις περιοχές Καλίνιν, Τούλα, Ταμπόφ, Μπορισογκλέμπσκ, Γκόρκι, Στάλινγκραντ και Σαράτοφ - το Γενικό Επιτελείο θεωρούσε ότι μπορούσε να τις χρησιμοποιήσει στη νοτιοδυτική και δυτική κατεύθυνση του μετώπου. Στις 8 Απριλίου 1942, ο Αρχιστράτηγος των Σοβιετικών Ενόπλων Δυνάμεων, Ιωσήφ Στάλιν, διέταξε τους διοικητές μερικών μετώπων να επιτεθούν και να αναγκάσουν τη Βέρμαχτ να χρησιμοποιήσει όλες τις εφεδρείες της.
Μ' αυτό τον τρόπο, ο Στάλιν ήθελε να εξασφαλίσει νίκη της ΕΣΣΔ στον πόλεμο το 1942. Αργότερα, ωστόσο, η εκτέλεση αυτού του σχεδίου φάνηκε αδύνατη. Ο Κόκκινος Στρατός είχε μεγάλα προβλήματα, όπως η έλλειψη έμπειρων διοικητών στα σώματα και η δυσκολία διαμόρφωσης σωμάτων - η διαμόρφωση των σωμάτων μειωνόταν εξαιτίας του επιπέδου κατασκευής νέων ειδών οπλισμού.
Επιχειρήσεις των αντιπάλων πριν τη σύγκρουση
Για να θέσει σε εφαρμογή το σχέδιο της, η Βέρμαχτ έπρεπε να εξασφαλίσει την ασφάλεια της νότιας πτέρυγας, η οποία θα βοηθούσε κατά τη διάρκεια της επίθεσης στο Στάλινγκραντ. Επίσης, όπως αναφέρει ο ακαδημαϊκός Αλεξάντερ Σαμσόνοφ, η Βέρμαχτ χρειαζόταν και τη συμμετοχή της 11ης Στρατιάς του στρατηγού Έριχ φον Μάνσταϊν, η οποία σταμάτησε την πορεία της εξαιτίας της σοβιετικής αντίστασης στην Κριμαία. Για να πετύχει τον σκοπό της, η Βέρμαχτ έπρεπε να καταλάβει πάσει θυσία τη Σεβαστούπολη και τη Χερσόνησο Κερτς.
Στις 26 Δεκεμβρίου 1941, ο Κόκκινος Στρατός κατέλαβε το Κερτς, ενώ στις 30 Δεκεμβρίου, οι Σοβιετικοί εισήλθαν στη Θεοδοσία. Ωστόσο, οι δυνάμεις του Κριμαϊκού Μετώπου δεν κατάφεραν να καταλάβουν τη Χερσόνησο της Κριμαίας. Οι Γερμανοί εκμεταλλεύτηκαν την αποτυχία του Κόκκινου Στρατού. Στις 15 Ιανουαρίου 1942, οι Γερμανοί αντεπιτέθηκαν και ανακατέλαβαν τη Θεοδοσία. Επίσης, ανάγκασαν τους Σοβιετικούς να υποχωρήσουν στον Ισθμό Ακ-Μονάισκ, ο οποίος ήταν το πιο στενό σημείο της Χερσονήσου του Κερτς.
Ωστόσο, οι Γερμανοί συνέχισαν την αντίσταση στο Ντεμιάνσκ χάρη στη βοήθεια της αεροπορίας, η οποία εφοδίαζε τακτικά τις περικυκλωμένες μεραρχίες. Στις 23 Απριλίου, η 16η Στρατιά του στρατηγού Μπους επιτέθηκε «απ' έξω», απώθησε τους Σοβιετικούς και έφτασε στο Ντεμιάνσκ χάρη στον λεγόμενο «διάδρομο Ραμουσέφσκι» (αυτός ο διάδρομος λειτουργούσε μέχρι τα τέλη του 1942).
Οι Γερμανοί μπορούσαν να περικυκλώσουν από τα νότια και από τα βόρεια τις θέσεις των Σοβιετικών στους ποταμούς Σελίγκερ και Βελίκι Λούκι. Ο Κόκκινος Στρατός επιχείρησε αρκετές φορές να ανακαταλάβει την περιοχή, αλλά απέτυχε. Ωστόσο, η 16η Στρατιά υπέστη πολλές απώλειες και δεν κατάφερε να βοηθήσει τις δυνάμεις της Βέρμαχτ στο Ρζεφ και στη Βιάζμα, οι οποίες σχεδίαζαν να επιτεθούν στους ποταμούς Σελίγκερ και Βελίκι Λούκι (Πσκοβ).
Ενώ αυτά διεξάγονταν στη Χερσόνησο του Κερτς, στις 12 Μαΐου, οι δυνάμεις του Νοτιο-Δυτικού Μετώπου του στρατάρχη Σιμιόν Τιμοσένκο επιτέθηκαν στο Χάρκοβο, με σκοπό να απελευθερώσουν την πόλη (Επιχείρηση «Φρειδερίκος»). Αρχικά, οι Σοβιετικοί είχαν την υπεροχή, ωστόσο, η έλλειψη οργάνωσης της επίθεσης προκάλεσε αρκετά προβλήματα στον Κόκκινο Στρατό και στις 17 Μαΐου, η υπεροχή πέρασε στα χέρια των Γερμανών.
Οι Γερμανοί επιτέθηκαν από τα βόρεια και από τα νότια στις δυνάμεις του Νότιου Μετώπου, ωστόσο, το Γενικό Επιτελείο της ΕΣΣΔ δεν διέταξε τις δυνάμεις του Νοτιο-Δυτικού Μετώπου να σταματήσουν την επίθεση και δεν έλαβε τα κατάλληλα μέτρα. Οι λανθασμένες αποφάσεις της ηγεσίας του Κόκκινου Στρατού επέτρεψαν στους Γερμανούς να περικυκλώσουν τις δυνάμεις του Νότιου και του Νοτιο-Δυτικού Μετώπου και να αιχμαλωτίστουν περισσότερους από 200.000 στρατιώτες και διοικητές του Κόκκινου Στρατού, περισσότερα από 1.000 άρματα μάχης και 2.000 πυροβόλα. Μονάχα το 25% των δυνάμεων της 6ης και της 9ης Σοβιετικής Στρατιάς κατάφερε να ξεφύγει.
Στις 28 Ιουνίου, όπως προαναφέρθηκε, η Ομάδα «Βάιχς» επιτέθηκε στην αριστερή πτέρυγα του Μετώπου Μπριάνσκ. Στην περιοχή βρίσκονταν οι δυνάμεις του Μετώπου Βορόνεζ του στρατηγού Βατούτιν, οι δυνάμεις του Νοτίου Μετώπου του στρατηγού Μαλινόφσκι, οι δυνάμεις του Μετώπου Μπριάνσκ του στρατηγού Γκόλικοφ και οι δυνάμεις του Νοτιο-Δυτικού Μετώπου του στρατάρχη Τιμοσένκο.
Οι Γερμανοί διέλυσαν τη σοβιετική αντίσταση στο Κουρσκ και μέσα σε 7 μέρες διένυσαν την απόσταση των 150-170 χιλιομέτρων. Στις 5 Ιουλίου, οι Γερμανοί κατέλαβαν το Βορόνεζ. Κατά τη διάρκεια της εβδομαδιαίας σύγκρουσης, οι Γερμανοί αιχμαλώτισαν 88.000 Σοβιετικούς στρατιώτες. Ο Κόκκινος Στρατός έχασε 1007 άρματα μάχης και 1688 πυροβόλα. Παράλληλα, η Σεβαστούπολη έπεσε στα χέρια των Γερμανών.
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής επίθεσης, η αριστερή πτέρυγα των δυνάμεων της Βέρμαχτ άνοιξε. Η ηγεσία του Κόκκινου Στρατού προσπάθησε να το εκμεταλλευτεί και διέταξε το Μέτωπο του Μπριάνσκ (7 σώματα αρμάτων μάχης) να επιτεθεί. Ωστόσο, το Μέτωπο του Μπριάνσκ δεν έλαβε βοήθεια από την αεροπορία, γι' αυτό και η γερμανική αεροπορία κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος των αρμάτων μάχης των Σοβιετικών.
Όσον αφορά τη νότια πτέρυγα της γερμανικής επίθεσης, η 1η Στρατιά Τεθωρακισμένων έφθασε στο Μίλλεροβο και στις 25 Ιουλίου (μια εβδομάδα μετά την αρχή των συγκρούσεων στο Στάλινγκραντ) βρέθηκε στον Ντον - μεταξύ του Νοβοτσερκάσσκ και της Τσιμλιάνσκα. Η 17η Στρατιά ξεκίνησε την επίθεση της από την περιοχή του Στάλινο, στις αρχές Ιουλίου. Στις 17 Ιουλίου, η αριστερή πτέρυγα της 17ης Στρατιάς κατέλαβε το Βοροσιλοβγκράντ, ενώ η δεξιά πτέρυγα βρέθηκε στον Ντον απ' όλες τις πλευρές του Ροστόφ.
Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων στο Βορόνεζ, οι Σοβιετικοί έχασαν 568.000 στρατιώτες (αρκετοί απ' αυτούς αιχμαλωτίστηκαν), 2436 άρματα μάχης, 13.176 πυροβόλα και 783 αεροσκάφη. Από την άλλη πλευρά, οι Γερμανοί έχασαν περίπου 60-70 χιλιάδες στρατιώτες. Στις 17 Ιουλίου, το Γενικό Επιτελείο του Τρίτου Ράιχ αποφάσισε να θέσει σε εφαρμογή το σχέδιο της επιχείρησης «Κυανό». Μ' αυτό τον τρόπο ξεκίνησε μια από τις μεγαλύτερες μάχες στην ιστορία, η μάχη του Στάλινγκραντ.
Η ανωτερότητα του T34 σε σχέση με τα Γερμανικά τεθωρακισμένα ήταν καθοριστική για την έκβαση του πολέμου
ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ
Γερμανοί
Όπως προαναφέρθηκε, ο Χίτλερ αποφάσισε να χωρίσει την Ομάδα Στρατιών «Νότος» σε δύο ομάδες: Ομάδα Στρατιών «Α» και Ομάδα Στρατιών «Β». Η Ομάδα Στρατιών «Α», υπό την ηγεσία του Βίλχελμ Λιστ, ανέλαβε την επίθεση στον Καύκασο (μάχη του Καυκάσου) και είχε στη διάθεση της 167.000 στρατιώτες, 1130 άρματα μάχης, 4540 πυροβόλα και 1000 αεροσκάφη.
Η Ομάδα Στρατιών «Β», υπό τις διαταγές του Μαξιμίλιαν φον Βάιχς, είχε στη διάθεση της 270.000 στρατιώτες, 3000 πυροβόλα όπλα, 500 άρματα μάχης και 1200 αεροσκάφη. Η Ομάδα Στρατιών «Β» αποτελούνταν κυρίως από την 6η Στρατιά του φον Πάουλους και την 4η Στρατιά Τεθωρακισμένων του Χέρμαν Χοτ.
Στο Στάλινγκραντ, μαζί με τις γερμανικές στρατιές, θα πολεμούσε η 8η Ιταλική Στρατιά, η 2η Ουγγρική Στρατιά, η 3η και η 4η Ρουμάνικη Στρατιά και το 369ο Κροατικό Σύνταγμα Πεζικού. Σύμφωνα με τον Χανς Ντερ (Hans Doerr), οι δύο ομάδες στρατιών ξεκινούσαν τις συγκρούσεις στο Στάλινγκραντ και στον Καύκασο με 6 μεραρχίες λιγότερες απ' όσες είχαν στην αρχή της καλοκαιρινής εκστρατείας - αυτές οι απώλειες δεν είχαν καλυφθεί.
Σοβιετικοί
Μετά τις ήττες στο Χάρκοβο και στο Βορόνεζ, το Γενικό Επιτελείο της ΕΣΣΔ διέταξε τη δημιουργία του Μετώπου του Στάλινγκραντ, στις 12 Ιουλίου 1942. Το Μέτωπο του Στάλινγκραντ δημιουργήθηκε στη βάση του Νοτιο-Δυτικού Μετώπου. Από το Νοτιο-Δυτικό Μέτωπο, το Μέτωπο του Στάλινγκραντ έλαβε την 21η και την 8η Στρατιά, ενώ από τις εφεδρείες του Γενικού Επιτελείου της ΕΣΣΔ έλαβε την 62η, την 63η και την 64η Στρατιά.
Αργότερα, στο Μέτωπο του Στάλινγκραντ συμπεριλήφθησαν η 24η, η 28η, η 38η, η 51η, η 57η και η 66η Στρατιά (πεζικό). Επίσης, στο μέτωπο συμπεριλήφθησαν η 1η και η 4η Στρατιά Τεθωρακισμένων, η 1η Στρατιά Φρουράς και η 16η Αεροπορική Στρατιά. Όσον αφορά τους αριθμούς, ο Κόκκινος Στρατός παρέταξε στο Στάλινγκραντ 187.000 στρατιώτες, 2200 πυροβόλα, 400 άρματα μάχης και 454 αεροσκάφη. Την ηγεσία των σοβιετικών δυνάμεων ανέλαβε ο στρατάρχης Σιμιόν Τιμοσένκο.
Στις 26 Μαΐου 1942, ενώ κυμαίνονταν οι μάχες στην Κριμαία και στο Χάρκοβο, η Σοβιετική Ένωση και η Μεγάλη Βρετανία υπέγραψαν συμφωνία συμμαχίας κατά της Ναζιστικής Γερμανίας και των Ευρωπαίων Συμμάχων της. Ωστόσο, οι Σοβιετικοί αναγκάστηκαν να πολεμήσουν στο Στάλινγκραντ, χωρίς τη στήριξη των Αγγλοαμερικανών.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσώρτσιλ επισκέπτηκε τη Μόσχα, στα μέσα Ιουλίου 1942, για να δηλώσει στον Στάλιν ότι η Μεγάλη Βρετανία και οι ΗΠΑ δεν θα άνοιγαν δεύτερο μέτωπο. Μερικοί ιστορικοί αναφέρουν ότι οι Αγγλοαμερικανοί σκόπευαν να συμμαχήσουν με το Τρίτο Ράιχ για να καταλάβουν τις πετρελαιοφόρες πηγές του Καυκάσου - αν και δεν είχαν σχέδιο σε περίπτωση νίκης της ΕΣΣΔ.
Η Πόλη του Στάλινγκραντ Πριν τη Μάχη
Το Βόλγκογκραντ (Ρωσικά Волгогра́д: Βαλγκαγκράτ) ή Στάλινγκραντ είναι πόλη της Ρωσίας, πρωτεύουσα της Περιφέρειας Βόλγκογκραντ. Έχει πληθυσμό 1.012.000 κατοίκους. Η πόλη ιδρύθηκε το 1589 με το όνομα Τσαρίτσιν (ρωσ. Царицын), το οποίο έφερε μέχρι το 1925. Τότε μετονομάσθηκε, προς τιμήν του Ιωσήφ Στάλιν σε Στάλινγκραντ (Сталинград) (πόλη του Στάλιν).
Το 1961 η πόλη άλλαξε και πάλι όνομα παίρνοντας το σημερινό της, χάρη στον ποταμό Βόλγα, ο οποίος τη διασχίζει. Εκτείνεται σε μήκος 80 χιλιομέτρων από βορρά προς το νότο, στις δυτικές όχθες του ποταμού Βόλγα και έχει πληθυσμό 1,011 εκατομμυρίων ατόμων. Η πόλη έγινε διάσημη για την αντίσταση και τις εκτεταμένες ζημιές που δέχτηκε κατά τη Μάχη του Στάλινγκραντ κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το πρώτο όνομα της πόλης, Τσαρίτσιν, αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Άγγλο εξερευνητή Μπάρι το 1579, όχι όμως για την πόλη αλλά για το νησί στο Βόλγα ποταμό. Η προέλευση του ονόματος προέρχεται από το Τούρκικο «Sary-Su»(κίτρινο νερό). Η ημερομηνία της ίδρυσης της πόλης θεωρείται η 2 Ιουλίου 1589, όταν το όνομα Τσαρίτσιν χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά σε επίσημο έγγραφο για το κάστρο.
Το κάστρο βρίσκεται λίγο πάνω από την συμβολή των ποταμών στη δεξιά όχθη. Σύντομα μετατράπηκε σε πυρήνα μιας εμπορικής εγκατάστασης. Πριν την Τσαρίνα στο "στόμα" του ποταμού υπήρχε ένας καταυλισμός της Βασίλισσας της Χρυσής Ορδής. Το 1607 το κάστρο αποστάτησε από το βασιλικό στρατό, αλλά η επανάσταση καταπνίγηκε 6 μήνες αργότερα. Το 1608 η πόλη απέκτησε την πρώτη πέτρινη εκκλησία - τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή.
Στο ξεκίνημα του 17ου αιώνα το κάστρο είχε μόνιμη δύναμη από 350-400 άτομα. Το 1670 το φρούριο καταλήφθηκε από άνδρες του Στεπάν Ραζίν, οι οποίοι υποχώρησαν ένα μήνα μετά. Το 1708, το φρούριο έπεσε στα χέρια του Κοζάκου Κονδράτι Μπουλαβίν. Το 1717 λεηλατήθηκε από τους Τάταρους και τους Κουμπάνους της Κριμαίας. Το 1774, ο Γιεμελάν Πουγκάτσεφ ανεπιτυχώς πολιόρκησε την πόλη.
Το 1619 καθιερώθηκαν τελωνεία στην Τσαρίτσιν. Το 1708 υπάχθηκε στην επαρχία Καζάν, το 1719 στο Αστραχάν και το 1779 στην περιοχή του Σαρατόφ. Το 1773 η πόλη έγινε επαρχιακή και το 1780 υπάχθηκε στην επαρχία του Σαράτοφ. Σύμφωνα με πηγές, το 1720 ο πληθυσμός της πόλης ήταν 408 άτομα.
19ος και 20ος Αιώνας
Το Τσαρίτσιν έγινε σημαντικό παραποτάμιο λιμάνι και εμπορικό κέντρο τον 19ο αιώνα. Ο πληθυσμός αυξήθηκε ραγδαία. Το 1807 ζούσαν στο Τσαρίτσιν λιγότερα από 3 χιλιάδες άτομα - το 1900 είχε 84.000. Ο πρώτος σιδηρόδρομος ήρθε στην πόλη το 1862. Το πρώτο θέατρο άνοιξε το 1872, και ο πρώτος κινηματογράφος το 1907. Το 1913 ξεκίνησε η λειτουργία τραμ, και εγκαταστάθηκε ηλεκτροφωτισμός στο κέντρο.
Κατά τον Ρωσικό Εμφύλιο, το Τσαρίτσιν κατελήφθη από τους Μπολσεβίκους. Το 1918 πολιορκήθηκε από δυνάμεις του Αταμάνου Κρασνόφ. Τρεις επιθέσεις αποκρούστηκαν. Τον Ιούνιο του 1919 όμως καταλήφθηκε από στρατεύματα του Στρατηγού Αντόν Ιβάνοβιτς Ντενίκιν, τα οποία εγκατέλειψαν την πόλη το 1920.
Η πόλη μετονομάστηκε σε Στάλινγκραντ στις 10 Απριλίου 1925. Το 1931 ενσωματώθηκε η Γερμανική αποικία της Σαρπέτα στην πόλη, κάνοντας την, τη μεγαλύτερη πόλη στην περιοχή. Το πρώτο ινστιτούτο άνοιξε το 1930, μια χρονιά πριν τα εγκαίνια του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.
Κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
Υπό τον Στάλιν, η πόλη έγινε βιομηχανική ως κέντρο βαριάς βιομηχανίας και μεταφόρτωσης από ξηράς και θάλασσας. Κατά τη μάχη του Στάλινγκραντ 2 εκατομμύρια Ρώσοι και Γερμανοί στρατιώτες πέθαναν καθώς και πάνω από 40.000 άμαχοι. Η πόλη σχεδόν κατεδαφίστηκε, αλλά έργα επισκευών ξεκίνησαν σχεδόν αμέσως την εκδίωξη των Γερμανών από την πόλη. Στο Στάλινγκραντ αποδόθηκε το βραβείο της Ηρωίδας Πόλης το 1945 για τη μάχη αυτή.
Το σημαντικότερο γεγονός στην ιστορία της πόλης ήταν ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Η Μάχη του Στάλινγκραντ ξεκίνησε στις 17 Ιουλίου 1942 και τον Αύγουστο η πόλη επλήγη από βομβαρδισμούς που προκάλεσαν σοβαρές ζημιές στα κτήρια. Η μάχες στο κέντρο της πόλης ήταν ίσως οι πιο σκληρές που έχει δει η ανθρωπότητα, μιας και ορισμένες περιοχές άλλαξαν κατοχή μέχρι και 13 φορές. Τελικά, οι επιτιθέμενοι Γερμανοί δεν κατάφεραν να σπάσουν τις άμυνες των Ρώσων, οι οποίοι βγήκαν στην αντεπίθεση.
Το Στάλινγκραντ ήταν ένα από τα μεγαλύτερα βιομηχανικά κέντρα της Σοβιετικής Ένωσης. Όταν ξεκίνησε η Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, η πόλη έγινε ένα από τα μεγαλύτερα οπλοστάσια της νοτιοανατολικής ΕΣΣΔ. Τα εργοστάσια της πόλης κατασκεύαζαν και επιδιόρθωναν άρματα μάχης και άλλα πολεμικά όπλα. Πριν την αρχή της μάχης, στο Στάλινγκραντ κατοικούσαν 445.000 άνθρωποι (από τους οποίους εργάζονταν οι 325.000) και υπήρχαν 126 εργοστάσια.
Το εργοστάσιο γεωργικών ελκυστήρων της πόλης παρήγαγε τους μισούς γεωργικούς ελκυστήρες της ΕΣΣΔ. Το εργοστάσιο «Κόκκινος Οκτώβρης» (Κράσνι Οκτιάμπρ) παρήγαγε 775.8 τόνους χάλυβα ετησίως και 584.300 τόνους εξελασμένου χάλυβα. Το 1961 η πόλη άλλαξε όνομα σε Βόλγκογκραντ (πόλη του Βόλγα) στα πλαίσια της αποσταλινοποίησης που εφάρμοσε ο Νικήτα Χρουστσώφ.
Όπως προαναφέρθηκε, ο Χίτλερ αποφάσισε να χωρίσει την Ομάδα Στρατιών «Νότος» σε δύο ομάδες: Ομάδα Στρατιών «Α» και Ομάδα Στρατιών «Β». Η Ομάδα Στρατιών «Α», υπό την ηγεσία του Βίλχελμ Λιστ, ανέλαβε την επίθεση στον Καύκασο (μάχη του Καυκάσου) και είχε στη διάθεση της 167.000 στρατιώτες, 1130 άρματα μάχης, 4540 πυροβόλα και 1000 αεροσκάφη.
Η Ομάδα Στρατιών «Β», υπό τις διαταγές του Μαξιμίλιαν φον Βάιχς, είχε στη διάθεση της 270.000 στρατιώτες, 3000 πυροβόλα όπλα, 500 άρματα μάχης και 1200 αεροσκάφη. Η Ομάδα Στρατιών «Β» αποτελούνταν κυρίως από την 6η Στρατιά του φον Πάουλους και την 4η Στρατιά Τεθωρακισμένων του Χέρμαν Χοτ.
Στο Στάλινγκραντ, μαζί με τις γερμανικές στρατιές, θα πολεμούσε η 8η Ιταλική Στρατιά, η 2η Ουγγρική Στρατιά, η 3η και η 4η Ρουμάνικη Στρατιά και το 369ο Κροατικό Σύνταγμα Πεζικού. Σύμφωνα με τον Χανς Ντερ (Hans Doerr), οι δύο ομάδες στρατιών ξεκινούσαν τις συγκρούσεις στο Στάλινγκραντ και στον Καύκασο με 6 μεραρχίες λιγότερες απ' όσες είχαν στην αρχή της καλοκαιρινής εκστρατείας - αυτές οι απώλειες δεν είχαν καλυφθεί.
Αναπαράσταση της κατάστασης
Σοβιετικοί
Μετά τις ήττες στο Χάρκοβο και στο Βορόνεζ, το Γενικό Επιτελείο της ΕΣΣΔ διέταξε τη δημιουργία του Μετώπου του Στάλινγκραντ, στις 12 Ιουλίου 1942. Το Μέτωπο του Στάλινγκραντ δημιουργήθηκε στη βάση του Νοτιο-Δυτικού Μετώπου. Από το Νοτιο-Δυτικό Μέτωπο, το Μέτωπο του Στάλινγκραντ έλαβε την 21η και την 8η Στρατιά, ενώ από τις εφεδρείες του Γενικού Επιτελείου της ΕΣΣΔ έλαβε την 62η, την 63η και την 64η Στρατιά.
Αργότερα, στο Μέτωπο του Στάλινγκραντ συμπεριλήφθησαν η 24η, η 28η, η 38η, η 51η, η 57η και η 66η Στρατιά (πεζικό). Επίσης, στο μέτωπο συμπεριλήφθησαν η 1η και η 4η Στρατιά Τεθωρακισμένων, η 1η Στρατιά Φρουράς και η 16η Αεροπορική Στρατιά. Όσον αφορά τους αριθμούς, ο Κόκκινος Στρατός παρέταξε στο Στάλινγκραντ 187.000 στρατιώτες, 2200 πυροβόλα, 400 άρματα μάχης και 454 αεροσκάφη. Την ηγεσία των σοβιετικών δυνάμεων ανέλαβε ο στρατάρχης Σιμιόν Τιμοσένκο.
Στις 26 Μαΐου 1942, ενώ κυμαίνονταν οι μάχες στην Κριμαία και στο Χάρκοβο, η Σοβιετική Ένωση και η Μεγάλη Βρετανία υπέγραψαν συμφωνία συμμαχίας κατά της Ναζιστικής Γερμανίας και των Ευρωπαίων Συμμάχων της. Ωστόσο, οι Σοβιετικοί αναγκάστηκαν να πολεμήσουν στο Στάλινγκραντ, χωρίς τη στήριξη των Αγγλοαμερικανών.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσώρτσιλ επισκέπτηκε τη Μόσχα, στα μέσα Ιουλίου 1942, για να δηλώσει στον Στάλιν ότι η Μεγάλη Βρετανία και οι ΗΠΑ δεν θα άνοιγαν δεύτερο μέτωπο. Μερικοί ιστορικοί αναφέρουν ότι οι Αγγλοαμερικανοί σκόπευαν να συμμαχήσουν με το Τρίτο Ράιχ για να καταλάβουν τις πετρελαιοφόρες πηγές του Καυκάσου - αν και δεν είχαν σχέδιο σε περίπτωση νίκης της ΕΣΣΔ.
Η Πόλη του Στάλινγκραντ Πριν τη Μάχη
Το Βόλγκογκραντ (Ρωσικά Волгогра́д: Βαλγκαγκράτ) ή Στάλινγκραντ είναι πόλη της Ρωσίας, πρωτεύουσα της Περιφέρειας Βόλγκογκραντ. Έχει πληθυσμό 1.012.000 κατοίκους. Η πόλη ιδρύθηκε το 1589 με το όνομα Τσαρίτσιν (ρωσ. Царицын), το οποίο έφερε μέχρι το 1925. Τότε μετονομάσθηκε, προς τιμήν του Ιωσήφ Στάλιν σε Στάλινγκραντ (Сталинград) (πόλη του Στάλιν).
Το 1961 η πόλη άλλαξε και πάλι όνομα παίρνοντας το σημερινό της, χάρη στον ποταμό Βόλγα, ο οποίος τη διασχίζει. Εκτείνεται σε μήκος 80 χιλιομέτρων από βορρά προς το νότο, στις δυτικές όχθες του ποταμού Βόλγα και έχει πληθυσμό 1,011 εκατομμυρίων ατόμων. Η πόλη έγινε διάσημη για την αντίσταση και τις εκτεταμένες ζημιές που δέχτηκε κατά τη Μάχη του Στάλινγκραντ κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το πρώτο όνομα της πόλης, Τσαρίτσιν, αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Άγγλο εξερευνητή Μπάρι το 1579, όχι όμως για την πόλη αλλά για το νησί στο Βόλγα ποταμό. Η προέλευση του ονόματος προέρχεται από το Τούρκικο «Sary-Su»(κίτρινο νερό). Η ημερομηνία της ίδρυσης της πόλης θεωρείται η 2 Ιουλίου 1589, όταν το όνομα Τσαρίτσιν χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά σε επίσημο έγγραφο για το κάστρο.
Το κάστρο βρίσκεται λίγο πάνω από την συμβολή των ποταμών στη δεξιά όχθη. Σύντομα μετατράπηκε σε πυρήνα μιας εμπορικής εγκατάστασης. Πριν την Τσαρίνα στο "στόμα" του ποταμού υπήρχε ένας καταυλισμός της Βασίλισσας της Χρυσής Ορδής. Το 1607 το κάστρο αποστάτησε από το βασιλικό στρατό, αλλά η επανάσταση καταπνίγηκε 6 μήνες αργότερα. Το 1608 η πόλη απέκτησε την πρώτη πέτρινη εκκλησία - τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή.
Στο ξεκίνημα του 17ου αιώνα το κάστρο είχε μόνιμη δύναμη από 350-400 άτομα. Το 1670 το φρούριο καταλήφθηκε από άνδρες του Στεπάν Ραζίν, οι οποίοι υποχώρησαν ένα μήνα μετά. Το 1708, το φρούριο έπεσε στα χέρια του Κοζάκου Κονδράτι Μπουλαβίν. Το 1717 λεηλατήθηκε από τους Τάταρους και τους Κουμπάνους της Κριμαίας. Το 1774, ο Γιεμελάν Πουγκάτσεφ ανεπιτυχώς πολιόρκησε την πόλη.
Το 1619 καθιερώθηκαν τελωνεία στην Τσαρίτσιν. Το 1708 υπάχθηκε στην επαρχία Καζάν, το 1719 στο Αστραχάν και το 1779 στην περιοχή του Σαρατόφ. Το 1773 η πόλη έγινε επαρχιακή και το 1780 υπάχθηκε στην επαρχία του Σαράτοφ. Σύμφωνα με πηγές, το 1720 ο πληθυσμός της πόλης ήταν 408 άτομα.
19ος και 20ος Αιώνας
Το Τσαρίτσιν έγινε σημαντικό παραποτάμιο λιμάνι και εμπορικό κέντρο τον 19ο αιώνα. Ο πληθυσμός αυξήθηκε ραγδαία. Το 1807 ζούσαν στο Τσαρίτσιν λιγότερα από 3 χιλιάδες άτομα - το 1900 είχε 84.000. Ο πρώτος σιδηρόδρομος ήρθε στην πόλη το 1862. Το πρώτο θέατρο άνοιξε το 1872, και ο πρώτος κινηματογράφος το 1907. Το 1913 ξεκίνησε η λειτουργία τραμ, και εγκαταστάθηκε ηλεκτροφωτισμός στο κέντρο.
Κατά τον Ρωσικό Εμφύλιο, το Τσαρίτσιν κατελήφθη από τους Μπολσεβίκους. Το 1918 πολιορκήθηκε από δυνάμεις του Αταμάνου Κρασνόφ. Τρεις επιθέσεις αποκρούστηκαν. Τον Ιούνιο του 1919 όμως καταλήφθηκε από στρατεύματα του Στρατηγού Αντόν Ιβάνοβιτς Ντενίκιν, τα οποία εγκατέλειψαν την πόλη το 1920.
Η πόλη μετονομάστηκε σε Στάλινγκραντ στις 10 Απριλίου 1925. Το 1931 ενσωματώθηκε η Γερμανική αποικία της Σαρπέτα στην πόλη, κάνοντας την, τη μεγαλύτερη πόλη στην περιοχή. Το πρώτο ινστιτούτο άνοιξε το 1930, μια χρονιά πριν τα εγκαίνια του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.
Κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
Υπό τον Στάλιν, η πόλη έγινε βιομηχανική ως κέντρο βαριάς βιομηχανίας και μεταφόρτωσης από ξηράς και θάλασσας. Κατά τη μάχη του Στάλινγκραντ 2 εκατομμύρια Ρώσοι και Γερμανοί στρατιώτες πέθαναν καθώς και πάνω από 40.000 άμαχοι. Η πόλη σχεδόν κατεδαφίστηκε, αλλά έργα επισκευών ξεκίνησαν σχεδόν αμέσως την εκδίωξη των Γερμανών από την πόλη. Στο Στάλινγκραντ αποδόθηκε το βραβείο της Ηρωίδας Πόλης το 1945 για τη μάχη αυτή.
Το σημαντικότερο γεγονός στην ιστορία της πόλης ήταν ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Η Μάχη του Στάλινγκραντ ξεκίνησε στις 17 Ιουλίου 1942 και τον Αύγουστο η πόλη επλήγη από βομβαρδισμούς που προκάλεσαν σοβαρές ζημιές στα κτήρια. Η μάχες στο κέντρο της πόλης ήταν ίσως οι πιο σκληρές που έχει δει η ανθρωπότητα, μιας και ορισμένες περιοχές άλλαξαν κατοχή μέχρι και 13 φορές. Τελικά, οι επιτιθέμενοι Γερμανοί δεν κατάφεραν να σπάσουν τις άμυνες των Ρώσων, οι οποίοι βγήκαν στην αντεπίθεση.
Το Στάλινγκραντ ήταν ένα από τα μεγαλύτερα βιομηχανικά κέντρα της Σοβιετικής Ένωσης. Όταν ξεκίνησε η Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, η πόλη έγινε ένα από τα μεγαλύτερα οπλοστάσια της νοτιοανατολικής ΕΣΣΔ. Τα εργοστάσια της πόλης κατασκεύαζαν και επιδιόρθωναν άρματα μάχης και άλλα πολεμικά όπλα. Πριν την αρχή της μάχης, στο Στάλινγκραντ κατοικούσαν 445.000 άνθρωποι (από τους οποίους εργάζονταν οι 325.000) και υπήρχαν 126 εργοστάσια.
Το εργοστάσιο γεωργικών ελκυστήρων της πόλης παρήγαγε τους μισούς γεωργικούς ελκυστήρες της ΕΣΣΔ. Το εργοστάσιο «Κόκκινος Οκτώβρης» (Κράσνι Οκτιάμπρ) παρήγαγε 775.8 τόνους χάλυβα ετησίως και 584.300 τόνους εξελασμένου χάλυβα. Το 1961 η πόλη άλλαξε όνομα σε Βόλγκογκραντ (πόλη του Βόλγα) στα πλαίσια της αποσταλινοποίησης που εφάρμοσε ο Νικήτα Χρουστσώφ.
Την άνοιξη του 1942 τα γερμανικά στρατεύματα, τα οποία είχαν εισβάλει μαζικά και αιφνιδιαστικά στην ΕΣΣΔ το προηγούμενο καλοκαίρι, έχοντας αποτύχει να καταλάβουν τη Μόσχα, υποχρεώθηκαν να υποχωρήσουν αρκετά χιλιόμετρα από τις προωθημένες θέσεις που κατείχαν μετά την αρχική ορμητική τους έφοδο. Υπολογίζονταν ότι οι γερμανικές δυνάμεις δρούσαν πια σε ένα γιγαντιαίο μέτωπο για το οποίο οι δυνάμεις τους δεν επαρκούσαν για μια ενιαία προώθηση. Ως εκ τούτου η γερμανική διοίκηση ξεκίνησε να απεργάζεται σχέδια για την προώθηση ορισμένων σημείων του μετώπου με σκοπό την συντριβή του Κόκκινου Στρατού και την κατάληψη ολόκληρης της χώρας.
Κατά μια έρευνα της διοίκησης της Wehrmacht, από τις 162 γερμανικές μεραρχίες που απασχολούνταν στο Ανατολικό Μέτωπο, 8 ήταν μονάχα απόλυτα έτοιμες να διεξάγουν κάθε επιχείρηση, 47 ήταν ικανές να διεξάγουν περιορισμένες επιθετικές ενέργειες και οι υπόλοιπες είτε θα μπορούσαν να απασχοληθούν μόνο σε αμυντικά καθήκοντα είτε μερικώς σε αυτά. Παρόλα αυτά, ο ναζιστικός στρατός ήταν ένας ικανότατος αντίπαλος, άρτια εξοπλισμένος και με μεγάλη επιχειρησιακή εμπειρία.
Τα πετρέλαια του Καυκάσου
Μετά τη δυσάρεστη τροπή που έλαβε ο πόλεμος για τη Γερμανία το 1941, ο Χίτλερ συνειδητοποίησε ότι ελλόχευε ο σοβαρός κίνδυνος να παγιδευτεί σε έναν αγώνα φθοράς με την ΕΣΣΔ από τον οποίο νικητής θα αναδεικνύονταν εκείνος που διέθετε την ισχυρότερη βιομηχανική βάση και τις περισσότερες εφεδρείες. Τα βιομηχανικά κέντρα των Ουραλίων της ΕΣΣΔ ήταν γνωστό ότι ήταν δύσκολο να πληγούν και οι εφεδρείες της Σοβιετικής Ένωσης, αν και δυσκίνητες, ήταν σίγουρα τεράστιες αν όχι ανεξάντλητες. Ο Κόκκινος Στρατός είχε καταφέρει να περισώσει 1500 εργοστάσια τα οποία μεταφέρθηκαν εν ριπή οφθαλμού με όλους τους εργάτες και τον εξοπλισμό τους στα βάθη της χώρας. Αν και πανίσχυρος, ο σοβιετικός σοσιαλιστικός βιομηχανικός κολοσσός, είχε κι αυτός τα τρωτά του σημεία. H προμήθεια του απαιτούμενου πετρελαίου που χρειάζονταν προέρχονταν σχεδόν αποκλειστικά από τον Καύκασο όπου βρίσκονταν τα κοιτάσματα του Μαικόπ, του Γκρόζνυ και του Μπακού. Οι διαδρομές που χρησιμοποιούνταν για την μετακίνηση του πετρελαίου ήταν ιδιαίτερα περιορισμένες και ανέρχονταν σε τρεις: Τη σιδηροδρομική γραμμή του Ροστόβ, αυτή του Τιχόρσεκ - Στάλινγκραντ και την πλωτή λεωφόρο του Βόλγα, στην οποία χρησιμοποιούνταν φορτηγίδες.
Η ιδέα του γερμανικού επιτελείου ήταν να καταλάβει το Ροστόβ, το Μαικόπ και το Γκρόζνυ και να προωθήσει τις γερμανικές δυνάμεις έως τον Βόλγα όπου θα ανέκοπτε την υδάτινη αρτηρία. Εάν οι αντικειμενικοί στόχοι της Wehrmacht επιτυγχάνονταν η ΕΣΣΔ θα αποδυναμώνονταν και ο πόλεμος στην Ανατολή θα κρίνονταν αποφασιστικά. Το στρατηγικό σκεπτικό του επιτελείου μεταφράστηκε σε επιχειρησιακό σχέδιο στις 28/03/1942. 89 μεραρχίες Γερμανών, Ιταλών, Ρουμάνων και Ούγγρων θα εφορμούσαν στα τέλη Μαΐου από τις θέσεις τους στον ποταμό Ντόνετς με σκοπό την κατάληψη των πλούσιων κοιτασμάτων του Καυκάσου. Η επιχείρηση αυτή έφερε το κωδικό όνομα Blau. Ο Κόκκινος Στρατός στις πρώτες επιθετικές ενέργειες δεν αντιλήφθηκε την έκταση των γερμανικών σχεδίων. Ο στρατάρχης Τιμοσένκο, προετοιμάζοντας μια ανακατάληψη του Χαρκόβου με 640.000 άνδρες, προσέκρουσε στα τμήματα της 6ης Στρατιάς και της 1ης Στρατιάς Panzer με αποτέλεσμα την ολοκληρωτική ήττα. 29 μεραρχίες του Κόκκινου Στρατού αποσυντέθηκαν και πιάστηκαν περίπου 240.000 αιχμάλωτοι, οι οποίοι σύντομα θα γνώριζαν την φρίκη των στρατοπέδων συγκέντρωσης και του ναζισμού.
Με τον οδυνηρό αυτό τρόπο, το σοβιετικό επιτελείο αντιλήφθηκε τα νέα σχέδια των ναζιστικών στρατευμάτων. Την συνέχεια των επιχειρήσεων ανέλαβε επιτελικά να συντονίσει ο ψύχραιμος ηγέτης της Stavka (Επιτελείο της Ανώτατης Διοίκησης) στρατηγός Αλεξάντρ Βασιλιέφσκυ.
Στον Ντον
Με την αντίσταση του Κόκκινου Στρατού να έχει καμφθεί, η ναζιστική 6η Στρατιά με επικεφαλής της τον στρατηγό Φρήντριχ Πάουλους, και η 4η Στρατιά Panzer του στρατηγού Χοτ, κινήθηκαν αποφασιστικά προς το Στάλινγκραντ. Η 6η Στρατιά, υπήρξε μια σκληραγωγημένη υπολογήσιμη δύναμη που είχε μετάσχει στην ομαδική δολοφονία των 33.771 Εβραίων του Μπάμπι Γιαρ. O Χίτλερ μάλιστα είχε δηλώσει ότι η 6η Στρατιά θα μπορούσε να επιχειρήσει ακόμα και έφοδο στους ουρανούς. Το Στάλινγκραντ όμως έμελλε να αποτελέσει τον ιστορικό τάφο τόσο της 6ης Στρατιάς όσο και ολόκληρων των ναζιστικών σχεδίων για την κατάληψη της ΕΣΣΔ.
Σε πρώτη φάση, ο Πάουλους καθυστέρησε να φθάσει στην δυτική όχθη του Ντον. Αντί να εφορμήσει με την γνωστή τακτική του Blitzkrieg, επικέντρωσε την προσοχή του σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας. Ο Κόκκινος Στρατός αν και υποχωρούσε προς το Στάλινγκραντ, συνέχιζε να ασκεί πίεση στην γερμανική επέλαση. Με μεγάλη αυτοθυσία, η φρουρά του Ντον συγκράτησε με τα 550 της άρματα μάχης την προέλαση της 6ης Στρατιάς επιτρέποντας στο πεζικό την ασφαλή υποχώρηση. Το θέαμα των κατεστραμμένων σοβιετικών και γερμανικών αρμάτων που γέμιζαν πια την στέπα προκάλεσε την ζωηρή εντύπωση των Γερμανών. «Μοιάζουν με τεράστια αγέλη ελεφάντων» σχολίαζε ο στρατηγός Σέυντλιτς.
Ενοχλημένος από την πρωτοφανή σοβιετική αντίσταση, ο Χίτλερ διέταξε τον στρατηγό Χοτ να λειτουργήσει άμεσα και να υποβοηθήσει την προέλαση του Πάουλους. Τα γερμανικά τανκ σύντομα επικράτησαν και ο Χοτ έφθασε κοντά στο Κοτελνίκοβο. Παρόλα αυτά, ο Κόκκινος Στρατός είχε επιτύχει την τακτική του υποχώρηση. Ο απολογισμός όμως δεν τον ευνοούσε. Η γερμανική διοίκηση μετά τις πρώτες νίκες κατά του Κόκκινου Στρατού βρίσκονταν σε επιθετικό πυρετό. Μέσα σε 3 εβδομάδες είχε επιτύχει όλους τους στρατηγικούς της στόχους και τώρα έμενε μόνο το Στάλινγκραντ. Ο Χίτλερ αν και θα μπορούσε ουσιαστικά να επιχειρήσει να εγκλωβίσει το Στάλινγκραντ, διέταξε την άμεση κατάληψή του από την 6η Στρατιά και την κατάληψη όλης της σοβιετικής ακτογραμμής στη Μαύρη Θάλασσα.
Το πρόβλημα που δεν ήταν ακόμα αισθητό ήταν ότι το νέο μέτωπο εκτείνονταν τώρα σε 2.200 χιλιόμετρα και ο ανεφοδιασμός του άρχιζε να γίνεται προβληματικός. Από την άλλη μεριά, ο Κόκκινος Στρατός είχε στην πλάτη του την τεράστια σιβηρική μεθόριο στην οποία εκπαιδεύονταν ήδη νέες στρατιές και η σοσιαλιστική βιομηχανία αναθέρμανε τα εργοστάσιά της. Τέτοια ήταν η σιγουριά του Γερμανού δικτάτορα για την υπόθεση «Στάλινγκραντ» που έδωσε άδεια αναπαύσεως σε δύο του μεραρχίες και αναπλήρωσε τα κενά τους με την 3η και 4η Ρουμανική Στρατιά, τη 2η Ουγγρική και την 8η Ιταλική.
Κομισάριος του Κόκκινου Στρατού προτρέπει την επίθεση, κρατά ένα πιστόλι τοκάρεφ που στην εποχή του θεωρούνταν τεχνολογικό θαύμα αφού είχε το πλάτος σπιρτόκουτου
Στο σοβιετικό στρατόπεδο τα δεδομένα φαίνονταν σοβαρά. Η νηοπομπή PQ-17 είχε μόλις καταστραφεί στη θάλασσα Μπάρεντς, ενώ οι σύμμαχοι δεν φαίνονταν να ενδιαφέρονται ούτε για τη διάνοιξη νέου μετώπου, ούτε για την δημιουργία ανεφοδιαστικής αλυσίδας από την Περσία. Ο Στάλιν αποφάσισε αναδιοργάνωση του στρατιωτικού επιτελείου του. Προτίμησε να αντικαταστήσει τα στελέχη «επιτελείου» που δεν είχαν εμπειρίες πεδίου με πιο σκληραγωγημένα στελέχη που είχαν «ψηθεί» στον πόλεμο. Ο Τιμοσένκο απαλλάχτηκε από τη διοίκηση του ΝΔ Μετώπου και στην θέση του ήρθε ο στρατηγός Γκορντόφ. Στις αρχές του Αυγούστου, η Stavka αποφάσισε να διαιρέσει το μέτωπο σε δύο τομείς. Ο βόρειος τομέας θα ανατίθονταν στον Γκορντόφ και περιλάμβανε το μισό Στάλινγκραντ και ο νότιος τομέας ανατέθηκε στον ικανότατο 39χρονο στρατηγός Αντρέι Γιερεμένκο, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα με το πόδι του ακόμα τραυματισμένο. Η νέα διοίκηση αντιμετώπισε πρώτα και κύρια την υποχωρούσα 62η σοβιετική στρατιά και το ερώτημα του εάν το Στάλινγκραντ θα έπρεπε να κρατηθεί ή να εκκενωθεί. Στα χιλιάδες μηνύματα που έφθαναν στον Γιερεμένκο και τα οποία ρωτούσαν τι πρέπει να γίνει τώρα που εχθρός βρίσκεται προ των πυλών, ο Γιερεμένκο έδωσε μια και μόνο απάντηση: "Να κάνετε το καθήκον σας. Σταματήστε να πανικοβάλλεστε".
Στάλινγκραντ: το οχυρό της ΕΣΣΔ
Το 1942, το Στάλινγκραντ αποτελούσε την τρίτη μεγαλύτερη βιομηχανική πόλη της ΕΣΣΔ. Ο πληθυσμός του ανέρχονταν σε 500.000 κατοίκους. Σαν πόλη παρήγαγε το 25% των τεθωρακισμένων του Κόκκινου Στρατού και ήταν χτισμένη κατά μήκος της δυτικής όχθης του Βόλγα. Οι πολυάριθμες νησίδες του ποταμού ήταν τόπος αναψυχής και το κονσερβατόριο του Στάλινγκραντ ήταν γνωστό για την όμορφη αρχιτεκτονική του. Το βόρειο τμήμα της πόλης αποτελούνταν από τέσσερα σύγχρονα βιομηχανικά συγκροτήματα. Το πρώτο ήταν το παλιό εργοστάσιο τρακτέρ Ντζερζίνσκυ το οποίο πριν τον πόλεμο παρήγαγε ελκυστήρες και που τώρα κατασκεύαζε τανκ. Γύρω του απλώνονταν 300 εργατικές κατοικίες, με τα δικά τους καταστήματα, σχολεία, γήπεδα και θέατρα. Το δεύτερο συγκρότημα ήταν το εργοστάσιο του "Οδοφράγματος" που παρήγαγε φορητά όπλα και πυρομαχικά. Δίπλα σε αυτό εκτείνονταν η χαλυβουργία "Κόκκινος Οκτώβρης" που έμελλε να γίνει τάφος του ναζισμού καθώς θα το υπερασπίζονταν κυρίως οι εργαζόμενοί του. Τέλος, νοτιότερα βρίσκονταν το εργοστάσιο χημικών "Λαζούρ" που ξεχώριζε από τα κίτρινα τούβλα του. Νοτιοδυτικά της πόλης δέσποζε ο εντυπωσιακός λόφος Μαμάγιεφ Κουργκάν, όπου οι κάτοικοι της πόλης εξέδραμαν και που κατά των Νεκράσοφ ήταν τόπος συνάντησης των ερωτευμένων. Στην κεντρική πλατεία της πόλης βρίσκονταν τα κεντρικότερα δημόσια κτίρια. Η εφημερίδα Πράβντα, το θέατρο Γκόρκι και τα τεράστια για την εποχή τους εμπορικά κέντρα Γιουνιβερμάγκ. Χαρακτηριστικότερο σημείο ήταν το παράξενο γλυπτό της πόλης που εικόνιζε μια ομάδα παιδιών να χορεύουν πιασμένα κυκλικά γύρω από έναν αλιγάτορα.
Οι νότιες παρυφές τις πόλης επιλέχθηκαν από τον Πάουλους για την πρώτη διείσδυση στην πόλη. Επρόκειτο όμως για ένα λαβύρινθο με πληθώρα εργατικών κατοικιών και ρωσικών εκκλησιών. Οι Γερμανοί θεώρησαν την κατάληψη αυτού του σημείου εύκολη υπόθεση και δεν έδωσαν την προσοχή τους στη μεγάλη τσιμεντένια σιταποθήκη που όριζε με το τεράστιο ύψος της τα όρια κεντρικού και νοτίου Στάλινγκραντ. Το Στάλινγκραντ δεν ήταν όμως μια εύκολη υπόθεση. Ο ίδιος ο Ιωσήφ Στάλιν είχε το 1918 υπερασπιστεί την πόλη απέναντι στους λευκοφρουρούς του Ντενίκιν με μεγάλη επιτυχία. Αν και ο Ντενίκιν κατέλαβε την πόλη το επόμενο έτος, ο Στάλιν κατόρθωσε την επανακατάληψή της λίγους μήνες μετά. Ο Ιωσήφ Στάλιν και ο σοβιετικός λαός θα καλούνταν τώρα για δεύτερη φορά να υπερασπιστούν την πόλη τους αλλά και τα κεκτημένα της σοσιαλιστικής επανάστασης.
To γλυπτό με τον αλιγάτορα
Σχεδόν 200.000 από τους πολίτες της πόλης συμμετείχαν από τις πρώτες ημέρες στην οργάνωση της άμυνας της πόλης. Εθελοντικά σώματα εργατών ανέλαβαν την διάνοιξη ορυγμάτων και τάφρων και οι εργάτες του Κόκκινου Οκτώβρη ζήτησαν μέσω του σοβιέτ τους και έλαβαν την άδεια να υπερασπιστούν το εργοστάσιό τους. Η Stavka έριξε όλη της την προσοχή στην υπεράσπιση της πόλης αφού υπέθετε και όχι εσφαλμένα ότι μια κατάληψη της πόλης θα οδηγούσε σε υπερκέραση της Μόσχας.
Το απόγευμα της 22ας Αυγούστου 1942 ο εχθρός βρίσκονταν προ των πυλών
Το σοβιετικό αυτόματο PPSh-41. Ένα εξαιρετικό αυτόματο όπλο που χρησιμοποιήθηκε και από τον γερμανικό στρατό λόγω της μεγάλης του αξιοπιστίας. Σε πολλές περιπτώσεις οι Γερμανοί το μετέτρεπαν ελαφρά ώστε να δέχεται τις σφαίρες τύπου Parabellum που χρησιμοποιούσαν
Ante Portas
Κατά την πρώτη της επίθεση στο Στάλινγκραντ, η Wehrmacht είχε την αυταπάτη ότι θα πετύχαινε μια άνετη νίκη σε διάστημα ωρών. Το 14ο Σώμα Panzer του Βίτερσχαιμ εξορμούσε στην ανατολική όχθη του Ντόν σκοπεύοντας πάντα στο Στάλινγκραντ. Οι διοικητές της 16ης Μεραρχίας Panzer εξορμούσαν μαζικά προς τον Βόλγα σε μια θερμοκρασία 45 βαθμών που θύμιζε την εκστρατεία στην Αφρική. Το θέαμα των εκατοντάδων οχημάτων συμπλήρωνε επάξια η πολεμική αεροπορία των Γερμανών που πετούσε σε σχηματισμούς των 100 αεροσκαφών προς την πόλη. Η Luftwaffe διάθεσε την πρώτη ημέρα βομβαρδισμών 600 αεροπλάνα κάθε τύπου.
Σύντομα στην γερμανική διοίκηση προκάλεσε έκπληξη ότι τα απομεινάρια της 63ης Σοβιετικής Στρατιάς δεν φαίνονταν πουθενά. Η υποχώρησή της είχε ολοκληρωθεί και μόνο προγεφύρωμα άμυνας έμενε η λεγόμενη "τάφρος των Τατάρων" στο μέσον της απόσταση Βόλγα και Ντον, όπου μια επίλεκτη σοβιετική φρουρά ανέλαβε την αποστολή ανακοπής των γερμανικών δυνάμεων. Η αντίσταση κάμφθηκε σύντομα από την μεγάλη ισχύ πυρός των γερμανικών τεθωρακισμένων.
Τη στιγμή που τα πρώτα τεθωρακισμένα των Γερμανών πλησίαζαν την πόλη, ολόκληρη η περιοχή δονούνταν από τον ανελέητο βομβαρδισμό της αεροπορίας υπό τη διοίκηση του Βόλφραμ Φον Ριχτχόφεν. Ο Ριχτχόφεν ήταν ο ίδιος άνθρωπος που ισοπέδωσε το Βελιγράδι δολοφονώντας 17.000 αμάχους και που ένα μήνα μετά κατέστρεψε μεγάλο μέρος των Χανίων και του Ηρακλείου. Η πρώτη σφοδρή επίθεση προκάλεσε ανυπολόγιστες καταστροφές. Γλώσσες φωτιάς υψώνονταν έως και 500 μέτρα πάνω από την πόλη μετατρέποντας τη νύχτα σε μέρα. 300 χιλιόμετρα μακριά οι τουλούπες καπνού ήταν ακόμα ορατές. Η πρώτη επίθεση στοίχισε τη ζωή σε 40.000 πολίτες και ο Ριχτχόφεν δήλωνε ικανοποιημένος. Η σοβιετική αεροπορία ήταν κι αυτή παρούσα στη σύγκρουση. Οι απόπειρες της 8ης Αεροπορικής Στρατιάς του στρατηγού Χριούκιν να παρέμβει είχαν μικρό αποτέλεσμα. Στο τέλος της ημέρας τα σκάφη της είχαν αποδεκατισθεί.
Καθώς τα άρματα των ναζί πλησίαζαν στο προάστιο Ρύνοκ, ήρθαν αντιμέτωπα με πυκνά πυρά πυροβολικού από το δεξιό τους πλευρό. Η οδομαχία συνεχίστηκε για ώρες και τελικά η γερμανική μηχανή διάλυσε και τις 37 θέσεις των σοβιετικών μαχητών. Ήταν όλοι εργάτες και εργάτριες. Το βράδυ τα γερμανικά άρματα έφθαναν στις όχθες του Βόλγα όπου τα περίμενε μια δυσάρεστη έκπληξη. Οι σοβιετικές φορτηγίδες κυκλοφορούσαν ακόμα μεταφέροντας εφόδια και στρατιώτες σε πείσμα της αεροπορίας.
Την επόμενη ημέρα τα γερμανικά τεθωρακισμένα αποπειράθηκαν να προχωρήσουν προς το εργοστάσιο τρακτέρ αλλά έφθασαν μόνο σε απόσταση 700 μέτρων από αυτό. Τα πυρά των σοβιετικών ήταν καθηλωτικά. Έβαλαν τόσο μέσα από το κτίριο όσο και από τον απέναντι λόφο. Οι αμυνόμενοι μέσα σε μια μόνο νύχτα κατόρθωσαν να δημιουργήσουν μια νέα ζώνη προστασίας της πόλης επιστρατεύοντας όλους τους διαθέσιμους μαχητές της 62ης Στρατιάς η οποία δεν είχε ούτε 48 ώρες που είχε περάσει ολόκληρη στην πόλη. Στην άμυνα μετείχαν και χιλιάδες πολίτες. Ότι δυνάμεις εξαπέλυσαν οι ναζί την 25η Αυγούστου είχαν την ίδια τύχη, καθηλώθηκαν και αποδυναμώθηκαν σημαντικά. Τις επόμενες ημέρες ο Κόκκινος Στρατός θα διενεργήσει και επιθετικές ενέργειες απειλώντας τις γραμμές συγκοινωνιών της 6ης Στρατιάς. Ο "πόλεμος με κάθε μέσο" είχε ξεκινήσει. Αποκομμένος από την υπόλοιπη 6η Στρατιά ο στρατηγός Πάουλους ανησυχούσε. Μετά από 5 ημέρες αδιάκοπων μαχών κατείχε μόνο μια λωρίδα 5 χιλιομέτρων από τη δυτική όχθη του Βόλγα. Η επίθεση του Χοτ συναντούσε παρόμοια προβλήματα. Όμως και η Stavka βρίσκονταν σε αναβρασμό. Ο συντονισμός ήταν δύσκολος και το πρόβλημα της ναζιστικής αεροπορίας άλυτο. Τα νέα μοντέλα σοβιετικών αεροπλάνων δεν ήταν ακόμα σε φάση μαζικής παραγωγής και αλληλοαντικρουόμενες αναφορές έφθαναν από όλη την πόλη.
Μερικές ημέρες αργότερα και οι δυνάμεις τεθωρακισμένων του Χοτ προσέκρουσαν σε σοβαρά εμπόδια. Μια μεγάλη δύναμη αρμάτων της 64ης Στρατιάς τεθωρακισμένων του υποστράτηγου Σουμίλωφ είχε δημιουργήσει ένα απροσπέλαστο τοίχος. Η μάχες στον θύλακα του Χοτ κράτησαν αρκετές ημέρες. Ο διοικητής της 24ης Ταξιαρχίας Panzer έχασε τη ζωή του και χιλιάδες ακόμα Γερμανοί στρατιώτες. Οι σοβιετικοί μαχητές είχαν αποφασίσει να κρατήσουν. Ο Χοτ επέλεξε να αποσύρει τις δυνάμεις του επτά ημέρες μετά και να χτυπήσει 45 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από όπου θα μπορούσε να υπερφαλαγγίσει τους λόφους. Αυτή τη φορά ο Χοτ στάθηκε πιο τυχερός. Το οχυρό της Γαβρίλοφκα υπερασπίζονταν μονάδες πεζικού και πολίτες, αλλά δεν μπορούσαν να κρατήσουν περισσότερο από μερικές ώρες τα γερμανικά τανκ. Έτσι διασπάστηκε ο εξωτερικός δακτύλιος άμυνας του Στάλινγκραντ και απομονώθηκε η 64η από την 62η Στρατιά. Πίσω στο σοβιετικό επιτελείο τα στελέχη της Stavka προσπαθούσαν να κρατήσουν την ψυχραιμία τους και το ηθικό των στρατιωτών ψηλά. Η σφήνα που θα μπορούσε να δημιουργήσει η 6η Στρατιά του Πάουλους στο κενό που άνοιξε ο Χοτ, θα μπορούσε να αποβεί μοιραία. Αυτό το γνώριζε η σοβιετική διοίκηση που διέταξε να καθυστερηθεί ο Πάουλους όσο γίνονταν. " Κρατήστε τις δυνάμεις της 6ης Στρατιάς μακριά με κάθε κόστος". Ήταν η εντολή προς όλες τις μάχιμες μονάδες.
Σοβιετικοί στρατιώτες διασχίζουν τον Βόλγα κολυμπώντας ή σε ξύλινες βάρκες για να περάσουν εν τω μέσω βομβαρδισμού στην δυτική όχθη
Το βάρος αυτής της ενέργειας ανέλαβε η 1η Στρατιά της Φρουράς (γνωστή για την εξαιρετική της πειθαρχία) και η 24η Στρατιά. Χιλιάδες σοβιετικοί στρατιώτες μάχονταν μανιασμένα για να κρατήσουν το άνοιγμα. Η εντολή ήταν να κρατηθεί για τουλάχιστον 24 ώρες προκειμένου να συμπτυχθούν οι 40.000 άνδρες που βρίσκονταν μπροστά στον Χοτ και που τώρα υποχωρούσαν στην πόλη. Οι σοβιετικοί καθυστέρησαν τον Πάουλους και την 6η Στρατιά για 3 ολόκληρες ημέρες! Έτσι η 6η Στρατιά έφθασε πολύ αργά για να εκμεταλλευτεί οποιαδήποτε επιτυχία στο μέτωπο.
Αύγουστος στο Στάλινγκραντ
Οι μάχες μαίνονταν ολόκληρο τον Αύγουστο στο Στάλινγκραντ. Ο Γιερεμένκο είχε τώρα μεταφέρει το επιτελείο του στο φαράγγι Τσαρίτσα 10 μέτρα κάτω από το έδαφος και στη διοίκηση είχε προστεθεί ο πολιτικός κομισάριος Νικίτα Χρουστσόφ (ο μετέπειτα γ.γ. του ΚΚΣΕ). Η κατάσταση ήταν εξαιρετικά πιεστική για το σοβιετικό επιτελείο. Οι Γερμανοί αν και δεν κατάφεραν την προέλαση- σφήνα, κατάφεραν να προωθηθούν στο νοτιοδυτικό τομέα της πόλης, η Luftwaffe συνέχιζε να καταστρέφει υδραγωγεία, και εγκαταστάσεις υποδομής της πόλης, της οποίας το μεγαλύτερο κομμάτι είχε παραδοθεί στις φλόγες. Το κέντρο της πόλης είχε ισοπεδωθεί και τουλάχιστον 100 οικοδομικά τετράγωνα καίγονταν νύχτα- μέρα. Οι μαζικοί βομβαρδισμοί εμπόδιζαν τις γρήγορες προελάσεις τεθωρακισμένων αλλά μετέτρεψαν την πόλη σε έναν τέλειο χώρο ενέδρας τον οποίο οι σοβιετικοί θα χρησιμοποιούσαν αριστοτεχνικά προκειμένου να ανακόψουν την πορεία της 6ης Στρατιάς. Ο Γιερεμένκο συνέχισε απτόητος την προσπάθεια για την άμυνα της πόλης. Διατάχθηκε η μεταφορά 6.000 στρατιωτών στο βόρειο τομέα της πόλης και κλήθηκαν επειγόντως πεζοναύτες από το Στόλο Άπω Ανατολής για την ενίσχυση του αγώνα. Έτσι όταν η 16η Ταξιαρχία Panzer επανέλαβε την επίθεσή της στο βορρά της πόλης αποκρούστηκε θεαματικά. Πλέον το μέτωπο είχε διασπαστεί ολοκληρωτικά. Στον βορρά ο Κόκκινος Στρατός είχε την ικανότητα να αντεπιτεθεί ενώ στο νότο μάχονταν σε μια έκταση από την πόλη έως τις εξωτερικές στέπες των Καλμούχων.
Ο στρατηγός Τσουίκοφ
Μέσα στην πόλη οι οδομαχίες ήταν καθημερινές. Ομάδες εργατών, στρατιωτών και εθνοφρουρών μάχονταν σπίτι με σπίτι με τον εχθρό. Η κατάτμηση σε μικρές ομάδες, αν και αρχικά έγινε αντικειμενικά χωρίς εντολή από τη Stavka, αποτέλεσε αργότερα πάγια τακτική του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ. Οι ομάδες αυτές πετύχαιναν σε ορισμένες περιπτώσεις εντυπωσιακά αποτελέσματα χρησιμοποιώντας από μολότοφ μέχρι καδρόνια ενάντια στους Γερμανούς. Αν και η δράση τους ήταν αποφασιστική ο συντονισμός τους απαιτούσε τιτάνια προσπάθεια από την διοίκηση. "Οι ασυρματιστές μας ήταν άυπνοι μέρες." αναφέρει ο λοχαγός Γιεβγκένι Λιούτκιν "πολλές φορές χάναμε την επαφή με τις μικροομάδες. Άλλες μας ξαναμίλαγαν μέρες μετά αφού με κάποιο μαγικό τρόπο είχαν επιτύχει το στόχο τους, ενώ άλλες χάνονταν για πάντα από τους Γερμανούς". Χιλιάδες είναι οι γνωστές ιστορίες ηρωισμού του σοβιετικού λαού στο Στάλινγκραντ κι ακόμα χιλιάδες είναι οι άγνωστες.
Ένα πεσμένο γερμανικό Χένγεκλ. Οι σοβιετικοί το αποκαλούσαν "σκελετό"
Ο πόλεμος των ποντικών
Η δεύτερη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου άνοιξε με νέες επιτυχίες για τους Γερμανούς. Η 4η Στρατιά Panzer στις 10 του μηνός έφθασε και αυτή στο Βόλγα στο ύψος της σιταποθήκης. Το γεγονός αυτό συνεπάγετο ότι η σοβιετική 62η Στρατιά είχε πια τελείως αποκοπεί μέσα στο κέντρο της πόλης. Μόνη δίοδος επικοινωνίας ήταν το πορθμείο που όμως βρίσκονταν διαρκώς κάτω από τα πυρά της γερμανικής αεροπορίας. Ο Χότ παρά τις όποιες του προσπάθειες προσέκρουε πάντα στα εμπόδια του σοβιετικού μηχανικού και δεν κατάφερε να προωθήσει σημαντικά τις δυνάμεις του μέσα στην πόλη. Στατική ήταν και η κατάσταση στο βορρά. Η 6η Στρατιά που πια είχε μπει ολόκληρη στο Στάλινγκραντ βιάζονταν να καταλάβει την πόλη με έφοδο. Ο Ιωσήφ Στάλιν το Σεπτέμβριο του 1942 πραγματοποίησε μια σημαντική αλλαγή στο επιτελείο του. Τοποθέτησε ως γενικό συντονιστή της άμυνας του Στάλινγκραντ τον στρατηγό Γκεόργκυ Ζούκοφ, τον νικητή του Χαλχίν Γκολ και της Μόσχας. Η καταπληκτικές ικανότητες του Ζούκοφ θα διαφαίνονταν σύντομα. Ο Ζούκοφ αρχικά περιορίστηκε στον έλεγχο των εφεδρειών του Στάλινγκραντ. Συγκέντρωνε δυνάμεις για το επερχόμενο σχέδιο δράσης του.
Σοβιετικοί στα συντρίμμια ξύλινης οικίας του Στάλινγκραντ
Στο στρατηγείο του Στάλινγκραντ πραγματοποιούνταν κι εκεί αλλαγές. Ο Γιερεμένκο απάλλαξε από τα καθήκοντά του τον υπασπιστή του Γκολίκοφ και τον διοικητή της 62ης Στρατιάς Αλεξάντρ Λοπάτιν, ο οποίος επιθυμούσε την υποχώρηση του Κόκκινου Στρατού από την πόλη. Στη θέση του τοποθετήθηκε ο ως τότε άγνωστος Βασίλι Τσουίκοφ, οι ικανότητες του οποίου σύντομα θα εντυπωσίαζαν εχθρούς και συντρόφους. Ο Τσουίκοφ διέθετε 6 εξαντλημένες μεραρχίες, 55.000 άνδρες, 60 άρματα, 700 όλμους και πυροβόλα με τα οποία έπρεπε να κρατήσει 30 χιλιόμετρα μετώπου. Απέναντί του οι Γερμανοί διέθεταν 100.000 ξεκούραστους και άρτια εξοπλισμένους άνδρες, 500 άρματα και πάνω από 1000 αεροσκάφη. Ο Τσουίκοφ έδωσε το παρακάτω σύνθημα: " Κάθε Γερμανός στο Στάλινγκραντ πρέπει να νιώσει ότι ζει κάτω από την κάννη ενός ρωσικού όπλου", αυτήν ακριβώς την τακτική θα εφάρμοζε. Την επόμενη της ανάληψης καθηκόντων από τον Τσουίκοφ, ο Πάουλους άνοιξε το νέο κύμα επιθετικών του ενεργειών με μια καταιγιστική επίθεση του πυροβολικού. Μια νέα επιδρομή των αεροπλάνων της ναζιστικής μηχανής ισοπέδωσε ότι έμενε όρθιο στον νότιο τομέα και ο Πάουλους εξαπέλυσε αυτό που νόμιζε ότι θα ήταν η "τελική επίθεση". Τρεις μεραρχίες πεζικού και δύο συντάγματα panzer επέδραμαν στο εργοστάσιο τρακτέρ. Όμως οι σοβιετικοί κράτησαν αμετακίνητες τις θέσεις τους. 3000 Γερμανοί θα έβρισκαν το θάνατό τους εκείνη τη μέρα. Ο Τσουίκοφ από τη δική του μεριά εκκένωνε 3.500 τραυματίες στην ανατολική όχθη του Βόλγα. Από την 19η Οκτώβρη και για τις επόμενες τρεις ημέρες οι Γερμανοί εξαπέλυαν λυσσαλέες επιθέσεις σε όλα τα μέτωπα. Το εργοστάσιο Κόκκινος Οκτώβρης που είχε μετατραπεί σε θέρετρο σοβαρών συγκρούσεων, πέρασε κατά 20% στα ναζιστικά χέρια. Στα τέλη του μήνα οι σοβιετικοί μαχητές βρίσκονταν στα όριά τους. Ένα 90% της δυτικής όχθης κατέχονταν από τους Γερμανούς. Οι σοβιετικοί διατηρούσαν τον έλεγχο στο εργοστάσιο Κόκκινος Οκτώβρης, το πορθμείο και τις ανατολικές εξόδους των εργοστασίων Οδοφράγματος και Ντζερζίνσκυ. Μέσα στην εχθρική ζώνη μεμονωμένες αλλά πολλές ομάδες στρατιωτών του Τσουίκοφ πολεμούσαν μέτρο το μέτρο, σπίτι το σπίτι, μέρα τη μέρα.
Σοβιετικοί με χειμερινή στολή σε μέτωπο της πόλης
Ο πόλεμος των ποντικών, όπως αναφέρει η γερμανική διοίκηση, είχε ξεκινήσει. Οι σοβιετικοί έμειναν με 20.000 άνδρες και ελάχιστα εφόδια σε τρόφιμα. Ο Τσουίκοφ εάν δεν ανεφοδιάζονταν σύντομα θα είχε μόνο σοκολάτες να ταΐσει το στρατό του. Παράλληλα μέσα στην πόλη, οι οδομαχίες μαίνονταν. Σοβιετικοί στρατιώτες διενεργούσαν έναν ανταρτοπόλεμο θέσεων με τους ελεύθερους σκοπευτές τους να έχουν το πάνω χέρι. Τα τετραγωνισμένα στρατιωτικά τους φτυάρια μετατράπηκαν σε φονικά όπλα ( Ο στρατιωτικός κανονισμός προέβλεπε τη χρήση του ακονισμένου φτυαριού ως όπλο). Οι Γερμανοί αιμορραγούσαν για να εκκαθαρίσουν έναν τομέα μόνο και μόνο για να βρουν τους σοβιετικούς στις ίδιες θέσεις το άλλο πρωί. Οι σοβιετικοί στρατιώτες φρόντιζαν να ανοίγουν τρύπες στους τοίχους για να περνούν εύκολα από κτίριο σε κτίριο.
Γυναίκες μέλη της μοίρας ελεύθερων σκοπευτών του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ
Από την άλλη η γερμανική διοίκηση βρίσκονταν σε σύγχυση. Ο Πάουλους προσπαθούσε να σταθεροποιήσει τις γερμανικές θέσεις και παράλληλα να εξαπολύσει μια γενική αποφασιστική επίθεση. Η επίθεση αυτή πραγματοποιήθηκε στις 10 Νοεμβρίου του 1943 ώρα 3:30. Τέσσερα ειδικευμένα τάγματα μηχανικού με 2.400 άνδρες επιτέθηκαν μετά από προπαρασκευή πυροβολικού στο εργοστάσιο χημικών. Μετά από 8 ώρες συγκρούσεων, οι Γερμανοί βρέθηκαν εντός του εργοστασίου και ξήλωσαν το πάτωμα για να εντοπίσουν τα υπόγεια όπου υποχωρούσαν οι σοβιετικοί στρατιώτες. Δοκίμασαν να πυρπολήσουν το σύνολο των υπογείων με βενζίνη όμως δέχτηκαν τα πυρά μιας ομάδας πεζοναυτών του πλοίου "Κρονστάνδη" την οποία συνόδευαν και οπλισμένοι εργάτες. Σε μερικές ακόμα ώρες οι γερμανικές επιχειρήσεις είχαν πάψει αφήνοντας ακόμα 3.500 νεκρούς. Ο Τσουίκοφ κρατούσε ακόμα την πόλη με ψυχραιμία. Διέθετε τυπικά 9 ταξιαρχίες και μια μεραρχία όμως σε άθλια κατάσταση. Ο ίδιος είχε βγάλει ένα περίεργο εξάνθημα στα χέρια από την αφόρητη πίεση και το άγχος. Στις 14 Νοέμβρη θα στείλει ένα θυμωμένο τηλεγράφημα στον Γιερεμένκο: " Κανένα πλοίο δεν έχει φτάσει σε εμάς. Οι παραδόσεις εφοδίων μειώθηκαν σταθερά και δεν έχουμε λάβει ενισχύσεις σε ανθρώπους ή πυρομαχικά". Ο Ζούκοφ όμως και η Stavka δεν είχαν εγκαταλείψει τους υπερασπιστές του Στάλινγκραντ....
48 ώρες μετά το τηλεγράφημα του Τσουίκοφ, η απάντηση της Stavka έφθασε με τρομακτικό τρόπο. Το βαρύ πυροβολικό και τα ρουκετοβόλα "κατιούσα" του Κόκκινου Στρατού σφυρηλάτησαν της γερμανικές θέσεις. Οι υπερασπιστές της πόλης σύντομα θα ανακουφίζονταν. Το σχέδιο της σοβιετική ηγεσίας ήταν εξαιρετικά τολμηρό και πανούργο. Επί δύο μήνες καταστρώνονταν με επιμέλεια και κάθε μικρή λεπτομέρεια είχε διερευνηθεί. Με την εκπλήρωσή του, ο Κόκκινος Στρατός θα αποσπούσε κάθε πρωτοβουλία από τις ναζιστικές δυνάμεις. Κεντρικοί εγκέφαλοι πίσω από τον σχεδιασμό ήταν ο στρατηγός Βασιλιέφσκι και ο στρατηγός Ζούκοφ. Το βράδυ του Σαββάτου της 19ης Σεπτεμβρίου εξέθεταν στον Στάλιν λεπτομερώς το σχέδιο σωτηρίας της πόλης. Η σοβιετική διοίκηση είχε αποφασίσει να καταφέρει ένα συντριπτικό χτύπημα ανατροπής στις γερμανικές δυνάμεις, ακριβώς τη στιγμή που η σοβιετική αεροπορία ενισχύονταν με νέα αεροσκάφη. Αναλαμβάνοντας τη διοίκηση της 62ης Στρατιάς, οι δύο στρατηγοί, θα άφηναν σε αυτήν μόνο τις απαραίτητες δυνάμεις για να επιβιώσει. Εξασφαλίζοντας εκτεταμένες εφεδρείες θα επιχειρήσουν μια εξωτερική κύκλωση της πόλης του Στάλινγκραντ και αποκοπή της 6ης Στρατιάς από τα γερμανικά μετόπισθεν. Η κίνηση αυτή θα δημιουργούσε ένα καθεστώς πολιορκίας στους πολιορκητές. Για να ενεργήσουν όμως οι στρατηγοί περίμεναν την έλευση του παγετού ώστε να σκληρύνει το έδαφος και να διευκολυνθεί η κίνηση των αρμάτων. Οι ελπίδες των στρατηγών για την επίτευξη του σχεδίου βασίζονταν σε δύο παράγοντες:
Tην ανατολική σφήνα θα στελέχωναν οι παρακάτω δυνάμεις: Η 5η τεθωρακισμένη στρατιά του Ρομανένκο με τα ολοκαίνουρια άρματά της, η 21η στρατιά του Τσιστιακόφ, η 65η στρατιά του Μπάτοφ και θα περίμεναν την υποστήριξη αεροσκαφών. Το χώρο ανάμεσα στον Ντόν και τον Βόλγα θα κάλυπτε η 24η στρατιά του Γκαλάνιν και η 66η στρατιά του Ζντάνοφ. Νοτιότερα θα λάμβανε θέση η 51η στρατιά του Τρουφάνοφ και η 57η στρατιά του Τολμπούχιν. Την βόρεια σφήνα θα αναλάμβανε ο Νικολάι Βατούτιν με την 34 στρατιά. Η όλη επιχείρηση θα υποστηρίζονταν από αέρος με την 16η αεροπορική στρατιά του Ρουντένκο και την παλαίμαχη αλλά ανανεωμένη με νέα σκάφη 8η αεροπορική στρατιά του Χριούκιν. Απέναντί τους βρίσκονταν η 3η Ρουμανική στρατιά, η 8η ιταλική στρατιά και λίγο μακρύτερα η 2η ουγγρική. Μέσα στην πόλη παρέμενε ο Τσουίκοφ με την ηρωική 62η στρατιά και η 64η του Σουμίλοφ.
Στις 6 Νοεμβρίου όλα ήταν έτοιμα και το επιτελείο της Stavka αποχώρησε από το Στάλινγκραντ. Την επόμενη ημέρα ο Στάλιν με την ευκαιρία της 25η επετείου της επανάστασης θα δηλώσει: "Σύντομα θα έχουμε γιορτή και στον δικό μας δρόμο".
Επιχείρηση "Ουρανός"
Την αυγή της 19ης Νοεμβρίου 3500 ρώσικα όπλα σφυρηλατημένα από τον σοβιετικό λαό χτυπούν ανελέητα τις ρουμανικές θέσεις. Η Stavka δίκαια έχει υποθέσει ότι οι Ρουμάνοι και οι Ιταλοί αποτελούν αδύναμο κρίκο άμυνας. Η περιοχή των Ρουμάνων Κλετσκάγια φλέγεται και σύγχυση προκαλείται στις ναζιστικές δυνάμεις. Χιλιάδες λευκοντυμένοι με παραλλαγή χιονιού Ρώσοι προελαύνουν σε κύματα. Σύντομα τα άρματα Τ-34 θα διασπάσουν τη γραμμή των Ρουμάνων. Ακολουθεί το χάος. Η 3η στρατιά των Ρουμάνων διαλύεται άτακτα. Ασύντακτες ομάδες Ρουμάνων ρέουν νότια. Το κοζάκικο ιππικό τους θερίζει. Η ημέρα χαρακτηρίζεται από σφοδρή κακοκαιρία και έχει επιλεγεί ορθά για να αποτρέψει μια πιθανή παρέμβαση της γερμανικής αεροπορίας. Μέχρι το βράδυ το γερμανικό επιτελείο δεν έχει πλήρη γνώση του τι έχει συμβεί. Η 5η τεθωρακισμένη στρατιά και η 21η στρατιά έχουν δημιουργήσει ένα τεράστιο ρήγμα στο μέτωπο που εκτείνεται σε 75 χιλιόμετρα. Στις 10:00 το πρωί της επόμενης, ο Βατούτιν ανταπαντά στο βορρά της πόλης. Ο Πάουλους στρέφει τα πυρά του εκεί. Παράλληλα ο Γιερεμένκο εξαπολύει την 57η, την 64η και την 51η στρατιά νότια της πόλης. Ελάχιστοι Γερμανοί φυλούν το μέτωπο μαζί με στοιχεία της 4η ρουμανικής στρατιάς. Σε 3 ώρες ο Γιερεμένκο μετρά 10.000 αιχμαλώτους. Οι σοβιετικές στρατιές διαρρηγνύουν το μέτωπο σε μήκος 45 χιλιόμετρα και κινούνται με μια αστραπιαία κίνηση προς το Καλάτς. Η 22η Panzer προσπαθεί να παρεμβληθεί έξυπνα στο δρόμο του στρατηγού Ρουμανένκο. Θα χάσει 19 από τα 22 άρματά της. Στις 21 Νοεμβρίου οι δύο σφήνες ενώνονται στο Καλάτς και γεμίζουν τον νυχτερινό ουρανό με πράσινες φωτοβολίδες.
Παράλληλα μια βροχή από πυραύλους Κατιούσα βομβαρδίζει τις γερμανικές θέσεις μέσα στην πόλη. Ο κλοιός έχει ολοκληρωθεί και ο Πάουλους έχει πιαστεί στην θανάσιμη παγίδα. Τις αμέσως επόμενες ημέρες ο Κόκκινος Στρατός εκκαθαρίζει συστηματικά γερμανικούς θύλακες σε όλη την περίμετρο. " Θέλουμε την περίμετρο καθαρή και τακτική" είναι η εντολή του Ζούκοφ. Η επιχείρηση φθάνει στο τέλος της στις 24 Νοεμβρίου. Ο Κόκκινος Στρατός έχει εξοντώσει 95.000 Γερμανούς, έχει αιχμαλωτίσει 75.000 και έχει απελευθερώσει 213 χωριά και κωμοπόλεις. Μέσα στο Στάλινγκραντ η Stavka πιστεύει ότι έχει εγκλωβίσει 85.000 Γερμανούς. Οι πληροφορίες της δεν είναι σωστές. Οι Γερμανοί ανέρχονται σε 330.000 ! Ο Κόκκινος Στρατός έχει αρπάξει κυριολεκτικά την ναζιστική τίγρη από την ουρά.
Το επιτελείο της 6ης Στρατιάς δέχεται τα νέα της επίθεσης με δυσπιστία. Η διαπίστωση της τραγικότητας θα έρθει όταν ένα σύνταγμα της 6ης Στρατιάς θα δοκιμάσει μια ανιχνευτική αποστολή στο νότο της πόλης και θα εξολοθρευτεί κυριολεκτικά ολόκληρο. Στις 26 Νοεμβρίου ο Πάουλους θα στείλει μια απελπισμένη έκθεση της κατάστασης στον Χίτλερ που ταξιδεύει προς το Ομπερσάλτσμπεργκ. Σε αυτό ο δικτάτορας θα απαντήσει σε δύο γραμμές: " Το μέτωπο στο Βόλγα πρέπει να κρατηθεί, έρχονται εφόδια από τον αέρα". Ο Ριχτχόφεν διέθετε 5 αεροδρόμια μέσα στην πόλη και ακόμα 10 σε όλη την περίμετρο, όμως η 6η Στρατιά χρειάζονταν 750 τόνους εφοδίων ημερησίως για να επιβιώσει, κάτι που σαφώς υπερέβαινε τις δυνατότητες της Luftwaffe. Στους κόλπους της διοίκησης της 6ης Στρατιάς που τώρα είχαν προστεθεί και τα ερείπια από 2 ρουμανικές μεραρχίες και ένα κροατικό σύνταγμα (369) οι διχογνωμίες είχαν ήδη ξεκινήσει. Επικρατούσε απελπισία και ήδη ορισμένοι επιτελείς μιλούσαν για παράδοση. Σε αυτό θα προστεθεί και ένα μεγάλο κλίμα κακοκαιρίας που θα κατεβάσει τη θερμοκρασία στους -40 βαθμούς. Οι άνδρες της 6ης Στρατιάς είχαν τώρα να αντιμετωπίσουν και το κρύο.
Κατά μια έρευνα της διοίκησης της Wehrmacht, από τις 162 γερμανικές μεραρχίες που απασχολούνταν στο Ανατολικό Μέτωπο, 8 ήταν μονάχα απόλυτα έτοιμες να διεξάγουν κάθε επιχείρηση, 47 ήταν ικανές να διεξάγουν περιορισμένες επιθετικές ενέργειες και οι υπόλοιπες είτε θα μπορούσαν να απασχοληθούν μόνο σε αμυντικά καθήκοντα είτε μερικώς σε αυτά. Παρόλα αυτά, ο ναζιστικός στρατός ήταν ένας ικανότατος αντίπαλος, άρτια εξοπλισμένος και με μεγάλη επιχειρησιακή εμπειρία.
Μετά τη δυσάρεστη τροπή που έλαβε ο πόλεμος για τη Γερμανία το 1941, ο Χίτλερ συνειδητοποίησε ότι ελλόχευε ο σοβαρός κίνδυνος να παγιδευτεί σε έναν αγώνα φθοράς με την ΕΣΣΔ από τον οποίο νικητής θα αναδεικνύονταν εκείνος που διέθετε την ισχυρότερη βιομηχανική βάση και τις περισσότερες εφεδρείες. Τα βιομηχανικά κέντρα των Ουραλίων της ΕΣΣΔ ήταν γνωστό ότι ήταν δύσκολο να πληγούν και οι εφεδρείες της Σοβιετικής Ένωσης, αν και δυσκίνητες, ήταν σίγουρα τεράστιες αν όχι ανεξάντλητες. Ο Κόκκινος Στρατός είχε καταφέρει να περισώσει 1500 εργοστάσια τα οποία μεταφέρθηκαν εν ριπή οφθαλμού με όλους τους εργάτες και τον εξοπλισμό τους στα βάθη της χώρας. Αν και πανίσχυρος, ο σοβιετικός σοσιαλιστικός βιομηχανικός κολοσσός, είχε κι αυτός τα τρωτά του σημεία. H προμήθεια του απαιτούμενου πετρελαίου που χρειάζονταν προέρχονταν σχεδόν αποκλειστικά από τον Καύκασο όπου βρίσκονταν τα κοιτάσματα του Μαικόπ, του Γκρόζνυ και του Μπακού. Οι διαδρομές που χρησιμοποιούνταν για την μετακίνηση του πετρελαίου ήταν ιδιαίτερα περιορισμένες και ανέρχονταν σε τρεις: Τη σιδηροδρομική γραμμή του Ροστόβ, αυτή του Τιχόρσεκ - Στάλινγκραντ και την πλωτή λεωφόρο του Βόλγα, στην οποία χρησιμοποιούνταν φορτηγίδες.
Με τον οδυνηρό αυτό τρόπο, το σοβιετικό επιτελείο αντιλήφθηκε τα νέα σχέδια των ναζιστικών στρατευμάτων. Την συνέχεια των επιχειρήσεων ανέλαβε επιτελικά να συντονίσει ο ψύχραιμος ηγέτης της Stavka (Επιτελείο της Ανώτατης Διοίκησης) στρατηγός Αλεξάντρ Βασιλιέφσκυ.
Στον Ντον
Με την αντίσταση του Κόκκινου Στρατού να έχει καμφθεί, η ναζιστική 6η Στρατιά με επικεφαλής της τον στρατηγό Φρήντριχ Πάουλους, και η 4η Στρατιά Panzer του στρατηγού Χοτ, κινήθηκαν αποφασιστικά προς το Στάλινγκραντ. Η 6η Στρατιά, υπήρξε μια σκληραγωγημένη υπολογήσιμη δύναμη που είχε μετάσχει στην ομαδική δολοφονία των 33.771 Εβραίων του Μπάμπι Γιαρ. O Χίτλερ μάλιστα είχε δηλώσει ότι η 6η Στρατιά θα μπορούσε να επιχειρήσει ακόμα και έφοδο στους ουρανούς. Το Στάλινγκραντ όμως έμελλε να αποτελέσει τον ιστορικό τάφο τόσο της 6ης Στρατιάς όσο και ολόκληρων των ναζιστικών σχεδίων για την κατάληψη της ΕΣΣΔ.
Σε πρώτη φάση, ο Πάουλους καθυστέρησε να φθάσει στην δυτική όχθη του Ντον. Αντί να εφορμήσει με την γνωστή τακτική του Blitzkrieg, επικέντρωσε την προσοχή του σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας. Ο Κόκκινος Στρατός αν και υποχωρούσε προς το Στάλινγκραντ, συνέχιζε να ασκεί πίεση στην γερμανική επέλαση. Με μεγάλη αυτοθυσία, η φρουρά του Ντον συγκράτησε με τα 550 της άρματα μάχης την προέλαση της 6ης Στρατιάς επιτρέποντας στο πεζικό την ασφαλή υποχώρηση. Το θέαμα των κατεστραμμένων σοβιετικών και γερμανικών αρμάτων που γέμιζαν πια την στέπα προκάλεσε την ζωηρή εντύπωση των Γερμανών. «Μοιάζουν με τεράστια αγέλη ελεφάντων» σχολίαζε ο στρατηγός Σέυντλιτς.
Ο στρατηγός Αντρέι Γιερεμένκο. Μετάτρεψε σε λίγες ημέρες το Στάλινγκραντ από πόλη σε κρίση σε πόλη φρούριο.
Σοβιετικός στρατιώτης περιθάλπει τραυματία κατά τη διάρκεια επιδρομής
Κομισάριος του Κόκκινου Στρατού προτρέπει την επίθεση, κρατά ένα πιστόλι τοκάρεφ που στην εποχή του θεωρούνταν τεχνολογικό θαύμα αφού είχε το πλάτος σπιρτόκουτου
Επεξεργασμένα πραγματικά video
Στάλινγκραντ: το οχυρό της ΕΣΣΔ
Το 1942, το Στάλινγκραντ αποτελούσε την τρίτη μεγαλύτερη βιομηχανική πόλη της ΕΣΣΔ. Ο πληθυσμός του ανέρχονταν σε 500.000 κατοίκους. Σαν πόλη παρήγαγε το 25% των τεθωρακισμένων του Κόκκινου Στρατού και ήταν χτισμένη κατά μήκος της δυτικής όχθης του Βόλγα. Οι πολυάριθμες νησίδες του ποταμού ήταν τόπος αναψυχής και το κονσερβατόριο του Στάλινγκραντ ήταν γνωστό για την όμορφη αρχιτεκτονική του. Το βόρειο τμήμα της πόλης αποτελούνταν από τέσσερα σύγχρονα βιομηχανικά συγκροτήματα. Το πρώτο ήταν το παλιό εργοστάσιο τρακτέρ Ντζερζίνσκυ το οποίο πριν τον πόλεμο παρήγαγε ελκυστήρες και που τώρα κατασκεύαζε τανκ. Γύρω του απλώνονταν 300 εργατικές κατοικίες, με τα δικά τους καταστήματα, σχολεία, γήπεδα και θέατρα. Το δεύτερο συγκρότημα ήταν το εργοστάσιο του "Οδοφράγματος" που παρήγαγε φορητά όπλα και πυρομαχικά. Δίπλα σε αυτό εκτείνονταν η χαλυβουργία "Κόκκινος Οκτώβρης" που έμελλε να γίνει τάφος του ναζισμού καθώς θα το υπερασπίζονταν κυρίως οι εργαζόμενοί του. Τέλος, νοτιότερα βρίσκονταν το εργοστάσιο χημικών "Λαζούρ" που ξεχώριζε από τα κίτρινα τούβλα του. Νοτιοδυτικά της πόλης δέσποζε ο εντυπωσιακός λόφος Μαμάγιεφ Κουργκάν, όπου οι κάτοικοι της πόλης εξέδραμαν και που κατά των Νεκράσοφ ήταν τόπος συνάντησης των ερωτευμένων. Στην κεντρική πλατεία της πόλης βρίσκονταν τα κεντρικότερα δημόσια κτίρια. Η εφημερίδα Πράβντα, το θέατρο Γκόρκι και τα τεράστια για την εποχή τους εμπορικά κέντρα Γιουνιβερμάγκ. Χαρακτηριστικότερο σημείο ήταν το παράξενο γλυπτό της πόλης που εικόνιζε μια ομάδα παιδιών να χορεύουν πιασμένα κυκλικά γύρω από έναν αλιγάτορα.
O στρατηγός Πάουλους διοικητής της 6ης Στρατιάς
To γλυπτό με τον αλιγάτορα
Το απόγευμα της 22ας Αυγούστου 1942 ο εχθρός βρίσκονταν προ των πυλών
Στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού σε εφόρμηση στα ερείπια της πόλης.
Το σοβιετικό αυτόματο PPSh-41. Ένα εξαιρετικό αυτόματο όπλο που χρησιμοποιήθηκε και από τον γερμανικό στρατό λόγω της μεγάλης του αξιοπιστίας. Σε πολλές περιπτώσεις οι Γερμανοί το μετέτρεπαν ελαφρά ώστε να δέχεται τις σφαίρες τύπου Parabellum που χρησιμοποιούσαν
Ante Portas
Κατά την πρώτη της επίθεση στο Στάλινγκραντ, η Wehrmacht είχε την αυταπάτη ότι θα πετύχαινε μια άνετη νίκη σε διάστημα ωρών. Το 14ο Σώμα Panzer του Βίτερσχαιμ εξορμούσε στην ανατολική όχθη του Ντόν σκοπεύοντας πάντα στο Στάλινγκραντ. Οι διοικητές της 16ης Μεραρχίας Panzer εξορμούσαν μαζικά προς τον Βόλγα σε μια θερμοκρασία 45 βαθμών που θύμιζε την εκστρατεία στην Αφρική. Το θέαμα των εκατοντάδων οχημάτων συμπλήρωνε επάξια η πολεμική αεροπορία των Γερμανών που πετούσε σε σχηματισμούς των 100 αεροσκαφών προς την πόλη. Η Luftwaffe διάθεσε την πρώτη ημέρα βομβαρδισμών 600 αεροπλάνα κάθε τύπου.
Σύντομα στην γερμανική διοίκηση προκάλεσε έκπληξη ότι τα απομεινάρια της 63ης Σοβιετικής Στρατιάς δεν φαίνονταν πουθενά. Η υποχώρησή της είχε ολοκληρωθεί και μόνο προγεφύρωμα άμυνας έμενε η λεγόμενη "τάφρος των Τατάρων" στο μέσον της απόσταση Βόλγα και Ντον, όπου μια επίλεκτη σοβιετική φρουρά ανέλαβε την αποστολή ανακοπής των γερμανικών δυνάμεων. Η αντίσταση κάμφθηκε σύντομα από την μεγάλη ισχύ πυρός των γερμανικών τεθωρακισμένων.
Τη στιγμή που τα πρώτα τεθωρακισμένα των Γερμανών πλησίαζαν την πόλη, ολόκληρη η περιοχή δονούνταν από τον ανελέητο βομβαρδισμό της αεροπορίας υπό τη διοίκηση του Βόλφραμ Φον Ριχτχόφεν. Ο Ριχτχόφεν ήταν ο ίδιος άνθρωπος που ισοπέδωσε το Βελιγράδι δολοφονώντας 17.000 αμάχους και που ένα μήνα μετά κατέστρεψε μεγάλο μέρος των Χανίων και του Ηρακλείου. Η πρώτη σφοδρή επίθεση προκάλεσε ανυπολόγιστες καταστροφές. Γλώσσες φωτιάς υψώνονταν έως και 500 μέτρα πάνω από την πόλη μετατρέποντας τη νύχτα σε μέρα. 300 χιλιόμετρα μακριά οι τουλούπες καπνού ήταν ακόμα ορατές. Η πρώτη επίθεση στοίχισε τη ζωή σε 40.000 πολίτες και ο Ριχτχόφεν δήλωνε ικανοποιημένος. Η σοβιετική αεροπορία ήταν κι αυτή παρούσα στη σύγκρουση. Οι απόπειρες της 8ης Αεροπορικής Στρατιάς του στρατηγού Χριούκιν να παρέμβει είχαν μικρό αποτέλεσμα. Στο τέλος της ημέρας τα σκάφη της είχαν αποδεκατισθεί.
Καθώς τα άρματα των ναζί πλησίαζαν στο προάστιο Ρύνοκ, ήρθαν αντιμέτωπα με πυκνά πυρά πυροβολικού από το δεξιό τους πλευρό. Η οδομαχία συνεχίστηκε για ώρες και τελικά η γερμανική μηχανή διάλυσε και τις 37 θέσεις των σοβιετικών μαχητών. Ήταν όλοι εργάτες και εργάτριες. Το βράδυ τα γερμανικά άρματα έφθαναν στις όχθες του Βόλγα όπου τα περίμενε μια δυσάρεστη έκπληξη. Οι σοβιετικές φορτηγίδες κυκλοφορούσαν ακόμα μεταφέροντας εφόδια και στρατιώτες σε πείσμα της αεροπορίας.
Γερμανοί μάχονται σε οδομαχία στο Στάλινγκραντ
Σοβιετικοί στρατιώτες διασχίζουν τον Βόλγα κολυμπώντας ή σε ξύλινες βάρκες για να περάσουν εν τω μέσω βομβαρδισμού στην δυτική όχθη
Αύγουστος στο Στάλινγκραντ
Οι μάχες μαίνονταν ολόκληρο τον Αύγουστο στο Στάλινγκραντ. Ο Γιερεμένκο είχε τώρα μεταφέρει το επιτελείο του στο φαράγγι Τσαρίτσα 10 μέτρα κάτω από το έδαφος και στη διοίκηση είχε προστεθεί ο πολιτικός κομισάριος Νικίτα Χρουστσόφ (ο μετέπειτα γ.γ. του ΚΚΣΕ). Η κατάσταση ήταν εξαιρετικά πιεστική για το σοβιετικό επιτελείο. Οι Γερμανοί αν και δεν κατάφεραν την προέλαση- σφήνα, κατάφεραν να προωθηθούν στο νοτιοδυτικό τομέα της πόλης, η Luftwaffe συνέχιζε να καταστρέφει υδραγωγεία, και εγκαταστάσεις υποδομής της πόλης, της οποίας το μεγαλύτερο κομμάτι είχε παραδοθεί στις φλόγες. Το κέντρο της πόλης είχε ισοπεδωθεί και τουλάχιστον 100 οικοδομικά τετράγωνα καίγονταν νύχτα- μέρα. Οι μαζικοί βομβαρδισμοί εμπόδιζαν τις γρήγορες προελάσεις τεθωρακισμένων αλλά μετέτρεψαν την πόλη σε έναν τέλειο χώρο ενέδρας τον οποίο οι σοβιετικοί θα χρησιμοποιούσαν αριστοτεχνικά προκειμένου να ανακόψουν την πορεία της 6ης Στρατιάς. Ο Γιερεμένκο συνέχισε απτόητος την προσπάθεια για την άμυνα της πόλης. Διατάχθηκε η μεταφορά 6.000 στρατιωτών στο βόρειο τομέα της πόλης και κλήθηκαν επειγόντως πεζοναύτες από το Στόλο Άπω Ανατολής για την ενίσχυση του αγώνα. Έτσι όταν η 16η Ταξιαρχία Panzer επανέλαβε την επίθεσή της στο βορρά της πόλης αποκρούστηκε θεαματικά. Πλέον το μέτωπο είχε διασπαστεί ολοκληρωτικά. Στον βορρά ο Κόκκινος Στρατός είχε την ικανότητα να αντεπιτεθεί ενώ στο νότο μάχονταν σε μια έκταση από την πόλη έως τις εξωτερικές στέπες των Καλμούχων.
Ο στρατηγός Τσουίκοφ
Ένα πεσμένο γερμανικό Χένγεκλ. Οι σοβιετικοί το αποκαλούσαν "σκελετό"
Ο πόλεμος των ποντικών
Η δεύτερη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου άνοιξε με νέες επιτυχίες για τους Γερμανούς. Η 4η Στρατιά Panzer στις 10 του μηνός έφθασε και αυτή στο Βόλγα στο ύψος της σιταποθήκης. Το γεγονός αυτό συνεπάγετο ότι η σοβιετική 62η Στρατιά είχε πια τελείως αποκοπεί μέσα στο κέντρο της πόλης. Μόνη δίοδος επικοινωνίας ήταν το πορθμείο που όμως βρίσκονταν διαρκώς κάτω από τα πυρά της γερμανικής αεροπορίας. Ο Χότ παρά τις όποιες του προσπάθειες προσέκρουε πάντα στα εμπόδια του σοβιετικού μηχανικού και δεν κατάφερε να προωθήσει σημαντικά τις δυνάμεις του μέσα στην πόλη. Στατική ήταν και η κατάσταση στο βορρά. Η 6η Στρατιά που πια είχε μπει ολόκληρη στο Στάλινγκραντ βιάζονταν να καταλάβει την πόλη με έφοδο. Ο Ιωσήφ Στάλιν το Σεπτέμβριο του 1942 πραγματοποίησε μια σημαντική αλλαγή στο επιτελείο του. Τοποθέτησε ως γενικό συντονιστή της άμυνας του Στάλινγκραντ τον στρατηγό Γκεόργκυ Ζούκοφ, τον νικητή του Χαλχίν Γκολ και της Μόσχας. Η καταπληκτικές ικανότητες του Ζούκοφ θα διαφαίνονταν σύντομα. Ο Ζούκοφ αρχικά περιορίστηκε στον έλεγχο των εφεδρειών του Στάλινγκραντ. Συγκέντρωνε δυνάμεις για το επερχόμενο σχέδιο δράσης του.
Σοβιετικοί στα συντρίμμια ξύλινης οικίας του Στάλινγκραντ
Γυναίκες μέλη της μοίρας ελεύθερων σκοπευτών του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ
Ο γνωστός ελεύθερος σκοπευτής Βασίλι Ζάιτσεφ. Αν και γνωστός από το χολιγουντιανό τερατούργημα έρχεται τρίτος στην κατάταξη του Στάλινγκραντ με πρώτο τον Ζέπκα και τον Σιμόν Χάιχα
"Σύντομα θα γιορτάσουμε και στο δικό μας δρόμο"
48 ώρες μετά το τηλεγράφημα του Τσουίκοφ, η απάντηση της Stavka έφθασε με τρομακτικό τρόπο. Το βαρύ πυροβολικό και τα ρουκετοβόλα "κατιούσα" του Κόκκινου Στρατού σφυρηλάτησαν της γερμανικές θέσεις. Οι υπερασπιστές της πόλης σύντομα θα ανακουφίζονταν. Το σχέδιο της σοβιετική ηγεσίας ήταν εξαιρετικά τολμηρό και πανούργο. Επί δύο μήνες καταστρώνονταν με επιμέλεια και κάθε μικρή λεπτομέρεια είχε διερευνηθεί. Με την εκπλήρωσή του, ο Κόκκινος Στρατός θα αποσπούσε κάθε πρωτοβουλία από τις ναζιστικές δυνάμεις. Κεντρικοί εγκέφαλοι πίσω από τον σχεδιασμό ήταν ο στρατηγός Βασιλιέφσκι και ο στρατηγός Ζούκοφ. Το βράδυ του Σαββάτου της 19ης Σεπτεμβρίου εξέθεταν στον Στάλιν λεπτομερώς το σχέδιο σωτηρίας της πόλης. Η σοβιετική διοίκηση είχε αποφασίσει να καταφέρει ένα συντριπτικό χτύπημα ανατροπής στις γερμανικές δυνάμεις, ακριβώς τη στιγμή που η σοβιετική αεροπορία ενισχύονταν με νέα αεροσκάφη. Αναλαμβάνοντας τη διοίκηση της 62ης Στρατιάς, οι δύο στρατηγοί, θα άφηναν σε αυτήν μόνο τις απαραίτητες δυνάμεις για να επιβιώσει. Εξασφαλίζοντας εκτεταμένες εφεδρείες θα επιχειρήσουν μια εξωτερική κύκλωση της πόλης του Στάλινγκραντ και αποκοπή της 6ης Στρατιάς από τα γερμανικά μετόπισθεν. Η κίνηση αυτή θα δημιουργούσε ένα καθεστώς πολιορκίας στους πολιορκητές. Για να ενεργήσουν όμως οι στρατηγοί περίμεναν την έλευση του παγετού ώστε να σκληρύνει το έδαφος και να διευκολυνθεί η κίνηση των αρμάτων. Οι ελπίδες των στρατηγών για την επίτευξη του σχεδίου βασίζονταν σε δύο παράγοντες:
- Στην απουσία σοβαρών εφεδρειών για τη Wehrmacht
- Στην ικανότητα της 52ης Στρατιάς να καθηλώνει τους Γερμανούς μέσα στο Στάλινγκραντ
Tην ανατολική σφήνα θα στελέχωναν οι παρακάτω δυνάμεις: Η 5η τεθωρακισμένη στρατιά του Ρομανένκο με τα ολοκαίνουρια άρματά της, η 21η στρατιά του Τσιστιακόφ, η 65η στρατιά του Μπάτοφ και θα περίμεναν την υποστήριξη αεροσκαφών. Το χώρο ανάμεσα στον Ντόν και τον Βόλγα θα κάλυπτε η 24η στρατιά του Γκαλάνιν και η 66η στρατιά του Ζντάνοφ. Νοτιότερα θα λάμβανε θέση η 51η στρατιά του Τρουφάνοφ και η 57η στρατιά του Τολμπούχιν. Την βόρεια σφήνα θα αναλάμβανε ο Νικολάι Βατούτιν με την 34 στρατιά. Η όλη επιχείρηση θα υποστηρίζονταν από αέρος με την 16η αεροπορική στρατιά του Ρουντένκο και την παλαίμαχη αλλά ανανεωμένη με νέα σκάφη 8η αεροπορική στρατιά του Χριούκιν. Απέναντί τους βρίσκονταν η 3η Ρουμανική στρατιά, η 8η ιταλική στρατιά και λίγο μακρύτερα η 2η ουγγρική. Μέσα στην πόλη παρέμενε ο Τσουίκοφ με την ηρωική 62η στρατιά και η 64η του Σουμίλοφ.
Στις 6 Νοεμβρίου όλα ήταν έτοιμα και το επιτελείο της Stavka αποχώρησε από το Στάλινγκραντ. Την επόμενη ημέρα ο Στάλιν με την ευκαιρία της 25η επετείου της επανάστασης θα δηλώσει: "Σύντομα θα έχουμε γιορτή και στον δικό μας δρόμο".
Επιχείρηση "Ουρανός"
Την αυγή της 19ης Νοεμβρίου 3500 ρώσικα όπλα σφυρηλατημένα από τον σοβιετικό λαό χτυπούν ανελέητα τις ρουμανικές θέσεις. Η Stavka δίκαια έχει υποθέσει ότι οι Ρουμάνοι και οι Ιταλοί αποτελούν αδύναμο κρίκο άμυνας. Η περιοχή των Ρουμάνων Κλετσκάγια φλέγεται και σύγχυση προκαλείται στις ναζιστικές δυνάμεις. Χιλιάδες λευκοντυμένοι με παραλλαγή χιονιού Ρώσοι προελαύνουν σε κύματα. Σύντομα τα άρματα Τ-34 θα διασπάσουν τη γραμμή των Ρουμάνων. Ακολουθεί το χάος. Η 3η στρατιά των Ρουμάνων διαλύεται άτακτα. Ασύντακτες ομάδες Ρουμάνων ρέουν νότια. Το κοζάκικο ιππικό τους θερίζει. Η ημέρα χαρακτηρίζεται από σφοδρή κακοκαιρία και έχει επιλεγεί ορθά για να αποτρέψει μια πιθανή παρέμβαση της γερμανικής αεροπορίας. Μέχρι το βράδυ το γερμανικό επιτελείο δεν έχει πλήρη γνώση του τι έχει συμβεί. Η 5η τεθωρακισμένη στρατιά και η 21η στρατιά έχουν δημιουργήσει ένα τεράστιο ρήγμα στο μέτωπο που εκτείνεται σε 75 χιλιόμετρα. Στις 10:00 το πρωί της επόμενης, ο Βατούτιν ανταπαντά στο βορρά της πόλης. Ο Πάουλους στρέφει τα πυρά του εκεί. Παράλληλα ο Γιερεμένκο εξαπολύει την 57η, την 64η και την 51η στρατιά νότια της πόλης. Ελάχιστοι Γερμανοί φυλούν το μέτωπο μαζί με στοιχεία της 4η ρουμανικής στρατιάς. Σε 3 ώρες ο Γιερεμένκο μετρά 10.000 αιχμαλώτους. Οι σοβιετικές στρατιές διαρρηγνύουν το μέτωπο σε μήκος 45 χιλιόμετρα και κινούνται με μια αστραπιαία κίνηση προς το Καλάτς. Η 22η Panzer προσπαθεί να παρεμβληθεί έξυπνα στο δρόμο του στρατηγού Ρουμανένκο. Θα χάσει 19 από τα 22 άρματά της. Στις 21 Νοεμβρίου οι δύο σφήνες ενώνονται στο Καλάτς και γεμίζουν τον νυχτερινό ουρανό με πράσινες φωτοβολίδες.
Οι μάχες των ελεύθερων σκοπευτών
FULL MOVIE EXTERNAL LINK !!!
Stalingrad (2013) (Russian War Action) W/ English Subbed HD
Ο Μανσταιν
Στις 9 Δεκεμβρίου την περίοδο που η Luftwaffe με πολύ κόπο κατάφερνε να μεταφέρει κατά μέσο όρο 84 τόνους εφόδια την ημέρα στους πολιορκημένους σημειώθηκε ο πρώτος θάνατος Γερμανού στρατιώτη από ασιτία, θα ακολουθήσουν σύντομα πολλοί άλλοι. Ο θάνατος αυτός σημείωνε τραγικά ότι η 6η Στρατιά είχε αφεθεί σε υποσχέσεις ενός επιτελείου που δεν μπορούσε να δράσει αποτελεσματικά. Μερικές ημέρες μετά ο Πάουλους θα ζητήσει επίσημα την άδεια να παραδοθεί και θα αντιμετωπίσει την αναλγησία του Γερμανού δικτάτορα. Ο Χίτλερ θα στραφεί στον έμπειρο στρατάρχη τεθωρακισμένων Mανστάιν για τον απεγκλωβισμό των στρατιωτών του Πάουλους. Ο Μανστάιν βρίσκονταν νότια του Ντον με ασαφής εντολές για το τι έπρεπε να κάνει. Η εντολή έλεγε αόριστα: " να ανακαταλάβετε τις θέσεις που κατέχονταν παλαιότερα από εμάς και να ακινητοποιήσετε τις εχθρικές μονάδες". Ο ρεαλιστής Μανστάιν θα αντιληφθεί άμεσα το ανεφάρμοστο των εντολών του Χίτλερ. Έτσι θα επικεντρώσει όλες του τις δυνάμεις σε μια μόνο επιχείρηση απεγκλωβισμού της 6ης Στρατιάς με τον κωδικό "Χειμερινή Θύελλα". Οι δυνάμεις του όμως υπολείπονταν κατά πολύ αυτών του Κόκκινου Στρατού. Έχοντας στη διάθεσή του 800 φορτηγά με 3.000 τόνους εφόδια για την 6η Στρατιά. Ο Μανστάιν εκδήλωσε αρχικά μια πρώτη επιθετική ενέργεια στα δυτικά του Κόκκινου Στρατού και μετέπειτα μια γενική επίθεση στο νότο. Παράλληλα δόθηκε εντολή διείσδυσης και στον Χοτ που βρίσκονταν εκτός κλοιού με 13 μεραρχίες panzer. H μεν δυτική επίθεση των Γερμανών είχε αρκετή επιτυχία διαλύοντας 45 σοβιετικά άρματα, η επίθεση όμως στον νότο κινούνταν αργά αφού ο Κόκκινος Στρατός αμύνονταν σθεναρά και η κακοκαιρία εμπόδιζε την προέλαση. Ο Χοτ από τη δική του μεριά βρέθηκε απέναντι στον αριστοτέχνη Τρουφάνοφ που χρησιμοποίησε κατάλληλα το έδαφος ώστε να καθυστερήσει σοβαρά τα τεθωρακισμένα.
Νεκρός Γερμανός από σφαίρα ελεύθερου σκοπευτή
Σοβιετικοί στρατιώτες με λευκή παραλλαγή επιδράμουν στο Στάλινγκραντ
Παγωμένος Γερμανός στο Στάλινγκραντ
Γερμανοί στρατιώτες περιεργάζονται ένα κατεστραμμένο Τ-34 του Κόκκινου Στρατού κοντά στην πόλη
Η πόλη
Όσον αφορά το Στάλινγκραντ, δεν είχε απομείνει παρά η σκιά της πόλης που άλλοτε θεωρείτο υπόδειγμα των σοβιέτ. Το 99% της οικοδομικής ζώνης καταστράφηκε ολοσχερώς. Υπολογίζεται ότι 1.250 φυσίγγια, χειροβομβίδες και βλήματα κάθε είδους είχαν πλήξει κάθε μέτρο της πόλης. 300 εργοστασιακά κτίρια, 41.500 κατοικίες και 113 σχολεία και νοσοκομεία είχαν μετατραπεί σε ένα άμορφο σωρό ερειπίων. Από τις 500.000 κατοίκων μόνο 2.515 έκαναν δειλά δειλά την εμφάνισή τους μετά την λύση της πολιορκίας. Οι υπόλοιποι είτε ήταν νεκροί, είτε επιστρατευμένοι είτε πρόσφυγες. Η πόλη με την χρήση και των Γερμανών αιχμαλώτων ξαναχτίστηκε επιβλητικότερη και ομορφότερη από πριν σε διάστημα 5 ετών. Το ντροπιαστικό 20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ άλλαξε αργότερα το όνομά της σε Βόλγκογκραντ.
Σοβιετικοί ελεύθεροι σκοπευτές λαμβάνουν θέσεις
Εκατόμβες Γερμανών νεκρών κατά τις τελευταίες επιχειρήσεις του Κόκκινου Στρατού στην πόλη.
Το γράμμα ενός Γερμανού στρατιώτη
Με τη νίκη του Κόκκινου Στρατού στην πόλη βρέθηκαν χιλιάδες γράμματα Γερμανών στρατιωτών που δεν στάλθηκαν στους παραλήπτες τους λόγω των δύσκολων συνθηκών της 6ης Στρατιάς. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω:
" Γύρω μου τα πάντα καταρρέουν, μια ολόκληρη στρατιά καταρρέει, η ημέρα και η νύχτα είναι γεμάτες φωτιά. Τέσσερις άνδρες ασχολούνται με καθημερινές αναφορές για τη θερμοκρασία και τα σύννεφα στον ουρανό. Δεν ξέρω πολλά από πόλεμο. Κανένα ανθρώπινο πλάσμα δεν πέθανε ποτέ από το χέρι μου. Ξέρω όμως το εξής: Η άλλη πλευρά δεν θα επεδείκνυε ποτέ μια τέτοια έλλειψη κατανόησης για τους άνδρες της. Θα ήθελα να μετρήσω τα άστρα για μερικές ακόμη δεκαετίες, αλλά δεν νομίζω ότι θα τα καταφέρω τώρα.
Ακριβώς δίπλα μου κείται ένας στρατιώτης από το Μπρέσλαου. Έχει χάσει το χέρι και τη μύτη του. Μου είπε ότι δεν θα χρειάζονταν πλέον καθόλου χαρτομάντιλα. Όταν τον ρώτησα τι θα έκανε αν χρειάζονταν να φωνάξει, μου απάντησε: Κανείς εδώ δεν θα έχει την ευκαιρία να φωνάξει πια. Σύντομα άλλοι θα φωνάζουν από πάνω μας. Είμαι ακόμα εδώ ολόκληρος σχεδόν με σφυγμό κανονικό και μια ντουζίνα τσιγάρα. Έφαγα σούπα πριν από δύο μέρες και σήμερα πήρα μια κονσέρβα βοδινού από ένα δοχείο εφοδιασμού. Είμαι κλεισμένος σε ένα κελάρι, καίω έπιπλα για να ζεσταθώ. Είμαι 25 χρονών. Τώρα είτε θα πεθάνω σα σκυλί, είτε θα με πάνε στη Σιβηρία.
O Tσουίκοφ μιλά σε άνδρες της 62ης Στρατιάς
Βαδίσαμε ως εδώ ακολουθώντας διαταγές. Σκοτώσαμε ακολουθώντας διαταγές, λιμοκτονούμε σύμφωνα με τις διαταγές, πεθαίνουμε σύμφωνα πάντα με τις διαταγές. Θα μπορούσαμε να έχουμε φύγει εδώ και πολύ καιρό. Όμως οι μεγάλοι μας στρατηγοί δεν έχουν συμφωνήσει ακόμα. Σύντομα θα είναι αργά, αν δεν είναι ήδη αργά. Ένα πράγμα είναι σίγουρο, θα βαδίσουμε για άλλη μια φορά ακολουθώντας διαταγές... Πιθανώς προς την κατεύθυνση που είχε αρχικά προγραμματιστεί, όμως χωρίς όπλα και υπό διαφορετική διοίκηση.
Εδώ οι άνδρες φωνάζουν, λιμοκτονούν έως τον θάνατο, παγώνουν και πεθαίνουν- δεν είναι τίποτα άλλο από μια βιολογική λειτουργία, όπως το να τρως και να πίνεις. Πέφτουν όπως οι μύγες. Κανείς δεν νοιάζεται και κανείς δεν τους βοηθάει ή δεν τους θάβει. Χωρίς χέρια ή πόδια και χωρίς μάτια, με τις κοιλιές τους ανοιχτές, κείτονται παντού τριγύρω. Είναι ένας θάνατος που ταιριάζει μόνο σε κτήνη. "
Το σπίτι του Παβλόφ
Τον Σεπτέμβριο του 1942, μια ομάδα 30 Σοβιετικών στρατιωτών υπό τις διαταγές του λοχία Γιάκοβ Παβλόφ, διατάχτηκαν να καταλάβουν ένα τετραώροφο κτίριο σε στρατηγική θέση στο κέντρο του Στάλιγκραντ και στη μάχη που ακολούθησε, επιβίωσαν μόνο οι τέσσερις. Ο Παβλόφ βρίσκονταν επικεφαλής του αφού προηγουμένους οι αξιωματικοί του αποσπάσματος του είχαν σκοτωθεί στη γραμμή του καθήκοντος. Οι Γερμανοί μετά από 9 ώρες πολιορκίας του σπιτιού, εγκατέλειψαν το κτίριο και η ομάδα του Παβλόφ ενισχύθηκε με άλλους άντρες φθάνοντας έτσι τους 25. Την επομένη ακολούθησε μια άγρια πολιορκία του κτιρίου από τους Γερμανούς. Στην προσπάθειά τους να το ανακαταλάβουν χρησιμοποίησαν αρχικά ένα τεθωρακισμένο panzer το οποίο οι Ρώσοι έκαψαν με μολότοφ. Επί 58 ημέρες, τα γερμανικά στρατεύματα προσπάθησαν να καταλάβουν στο σπίτι από τον Παβλόφ. Χρησιμοποίησαν όλμους, τεθωρακισμένα και καταδρομικά. Ο Παβλόφ το κρατούσε πεισματικά.
Το σπίτι του Παβλόφ
Στην πλατεία μπροστά από τη μικρή πολυκατοικία, είχαν σωριαστεί τόσα πολλά πτώματα Γερμανών στρατιωτών, που ο λοχίας Παβλόφ και οι άντρες του έπρεπε να τα κλοτσούν στην άκρη για να έχουν καλύτερη θέα του μετώπου. Ο Παβλόφ τις τελευταίες μέρες είχε μείνει με 7 άνδρες. Ο στρατηγός Βασίλι Τσουίκοφ καυχήθηκε αργότερα ότι περισσότεροι Γερμανοί σκοτώθηκαν στην προσπάθειά τους να καταλάβουν «Το Σπίτι του Παβλόφ», από όσους σκοτώθηκαν στην πολιορκία του Παρισιού το 1940. Ο Γιάκοβ Παβλόφ κέρδισε επάξια το ψευδώνυμο "σπιτονοικοκύρης".
Το σπίτι του Παβλόφ όπως διατηρείται σήμερα
Ο λοχίας Παβλόφ παρασημοφορήθηκε με τα ανώτατα μετάλλια του σοβιετικού καθεστώτος και προβλήθηκε, και όχι άδικα, ως εμβληματική μορφή της σοβιετικής αντίστασης στους Γερμανούς εισβολείς.
Χρόνια αργότερα, ο Γιάκοβ Παβλόφ, έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος και υπηρέτησε στο Ανώτατο Σοβιέτ της Ομόσπονδης Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Ρωσικής Δημοκρατίας. Πέθανε το 1981. Στην κηδεία του παραβρέθηκαν 5 από τους τελευταίους άνδρες του και πολλοί πολίτες του Στάλινγκραντ.
To ξίφος του Στάλινγκραντ
Κατά τη διάσκεψη της Τεχεράνης τον Νοέμβριο του 1943, ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ παρέδωσε με τιμές στον Ιωσήφ Στάλιν ένα μεγάλο ξίφος. Το ξίφος που είχε φιλοτεχνηθεί από έναν παλιό Βρετανό οπλουργό ήταν δώρο από το βασιλιά Γεώργιο ΣΤ' και αφιερώνονταν στους πολίτες του Στάλινγκραντ με την παρακάτω φράση: "Στους πολίτες του Στάλινγκραντ με την ατσάλινη ψυχή, ως δείγμα ευγνωμοσύνης του βρετανικού λαού".
Οδομάχοι του Τσουίκοφ με παραλλαγή χιονιού
O Ιωσήφ Στάλιν φίλησε το ξίφος φανερά συγκινημένος και το παρέδωσε για να το περιεργαστεί ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ρούσβελτ. Εκείνος αναφώνησε "Και όντως είχαν καρδιές από ατσάλι". Το ξίφος παραδόθηκε μετέπειτα στα χέρια του στρατάρχη Κλιμέντ Βοροσίλοφ και τοποθετήθηκε στο Μουσείο της Μάχης του Στάλινγκραντ.
Σχολή Οδομαχιών Στάλινγκραντ
Με την παγίωση των θέσεων Γερμανών και Σοβιετικών, μια σειρά ανελέητων οδομαχιών ξεκίνησε στο Στάλινγκραντ. Όπως αναφέραμε και παραπάνω, μικρές αποκομμένες αλλά υπό την κεντρική καθοδήγηση, ομάδες στρατιωτών της 62ης Στρατιάς διενεργούσαν διάφορες μικρής κλίμακας επιχειρήσεις σε μια θάλασσα ερειπίων. Φτυάρια, κασμάδες και αυτοσχέδια εκρηκτικά θα χρησιμοποιηθούν εκτενέστατα στις οδομαχίες. Οι σοβιετικοί στρατιώτες σύντομα θα αποτελέσουν φόβητρο των κατακτητών.
Ο Ρούσβελτ περιεργάζεται το ξίφος του Στάλινγκραντ
Με τη νίκη του Κόκκινου Στρατού στην πόλη βρέθηκαν χιλιάδες γράμματα Γερμανών στρατιωτών που δεν στάλθηκαν στους παραλήπτες τους λόγω των δύσκολων συνθηκών της 6ης Στρατιάς. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω:
" Γύρω μου τα πάντα καταρρέουν, μια ολόκληρη στρατιά καταρρέει, η ημέρα και η νύχτα είναι γεμάτες φωτιά. Τέσσερις άνδρες ασχολούνται με καθημερινές αναφορές για τη θερμοκρασία και τα σύννεφα στον ουρανό. Δεν ξέρω πολλά από πόλεμο. Κανένα ανθρώπινο πλάσμα δεν πέθανε ποτέ από το χέρι μου. Ξέρω όμως το εξής: Η άλλη πλευρά δεν θα επεδείκνυε ποτέ μια τέτοια έλλειψη κατανόησης για τους άνδρες της. Θα ήθελα να μετρήσω τα άστρα για μερικές ακόμη δεκαετίες, αλλά δεν νομίζω ότι θα τα καταφέρω τώρα.
Ακριβώς δίπλα μου κείται ένας στρατιώτης από το Μπρέσλαου. Έχει χάσει το χέρι και τη μύτη του. Μου είπε ότι δεν θα χρειάζονταν πλέον καθόλου χαρτομάντιλα. Όταν τον ρώτησα τι θα έκανε αν χρειάζονταν να φωνάξει, μου απάντησε: Κανείς εδώ δεν θα έχει την ευκαιρία να φωνάξει πια. Σύντομα άλλοι θα φωνάζουν από πάνω μας. Είμαι ακόμα εδώ ολόκληρος σχεδόν με σφυγμό κανονικό και μια ντουζίνα τσιγάρα. Έφαγα σούπα πριν από δύο μέρες και σήμερα πήρα μια κονσέρβα βοδινού από ένα δοχείο εφοδιασμού. Είμαι κλεισμένος σε ένα κελάρι, καίω έπιπλα για να ζεσταθώ. Είμαι 25 χρονών. Τώρα είτε θα πεθάνω σα σκυλί, είτε θα με πάνε στη Σιβηρία.
O Tσουίκοφ μιλά σε άνδρες της 62ης Στρατιάς
Άνδρες της 62ης Στρατιάς κρατούν ένα γατάκι που βρέθηκε στα ερείπια.
Το σπίτι του Παβλόφ
Τον Σεπτέμβριο του 1942, μια ομάδα 30 Σοβιετικών στρατιωτών υπό τις διαταγές του λοχία Γιάκοβ Παβλόφ, διατάχτηκαν να καταλάβουν ένα τετραώροφο κτίριο σε στρατηγική θέση στο κέντρο του Στάλιγκραντ και στη μάχη που ακολούθησε, επιβίωσαν μόνο οι τέσσερις. Ο Παβλόφ βρίσκονταν επικεφαλής του αφού προηγουμένους οι αξιωματικοί του αποσπάσματος του είχαν σκοτωθεί στη γραμμή του καθήκοντος. Οι Γερμανοί μετά από 9 ώρες πολιορκίας του σπιτιού, εγκατέλειψαν το κτίριο και η ομάδα του Παβλόφ ενισχύθηκε με άλλους άντρες φθάνοντας έτσι τους 25. Την επομένη ακολούθησε μια άγρια πολιορκία του κτιρίου από τους Γερμανούς. Στην προσπάθειά τους να το ανακαταλάβουν χρησιμοποίησαν αρχικά ένα τεθωρακισμένο panzer το οποίο οι Ρώσοι έκαψαν με μολότοφ. Επί 58 ημέρες, τα γερμανικά στρατεύματα προσπάθησαν να καταλάβουν στο σπίτι από τον Παβλόφ. Χρησιμοποίησαν όλμους, τεθωρακισμένα και καταδρομικά. Ο Παβλόφ το κρατούσε πεισματικά.
Το σπίτι του Παβλόφ
Στην πλατεία μπροστά από τη μικρή πολυκατοικία, είχαν σωριαστεί τόσα πολλά πτώματα Γερμανών στρατιωτών, που ο λοχίας Παβλόφ και οι άντρες του έπρεπε να τα κλοτσούν στην άκρη για να έχουν καλύτερη θέα του μετώπου. Ο Παβλόφ τις τελευταίες μέρες είχε μείνει με 7 άνδρες. Ο στρατηγός Βασίλι Τσουίκοφ καυχήθηκε αργότερα ότι περισσότεροι Γερμανοί σκοτώθηκαν στην προσπάθειά τους να καταλάβουν «Το Σπίτι του Παβλόφ», από όσους σκοτώθηκαν στην πολιορκία του Παρισιού το 1940. Ο Γιάκοβ Παβλόφ κέρδισε επάξια το ψευδώνυμο "σπιτονοικοκύρης".
Το σπίτι του Παβλόφ όπως διατηρείται σήμερα
Ο λοχίας Παβλόφ παρασημοφορήθηκε με τα ανώτατα μετάλλια του σοβιετικού καθεστώτος και προβλήθηκε, και όχι άδικα, ως εμβληματική μορφή της σοβιετικής αντίστασης στους Γερμανούς εισβολείς.
Χρόνια αργότερα, ο Γιάκοβ Παβλόφ, έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος και υπηρέτησε στο Ανώτατο Σοβιέτ της Ομόσπονδης Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Ρωσικής Δημοκρατίας. Πέθανε το 1981. Στην κηδεία του παραβρέθηκαν 5 από τους τελευταίους άνδρες του και πολλοί πολίτες του Στάλινγκραντ.
Γιάκοβ Παβλόφ
To ξίφος του Στάλινγκραντ
Κατά τη διάσκεψη της Τεχεράνης τον Νοέμβριο του 1943, ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ παρέδωσε με τιμές στον Ιωσήφ Στάλιν ένα μεγάλο ξίφος. Το ξίφος που είχε φιλοτεχνηθεί από έναν παλιό Βρετανό οπλουργό ήταν δώρο από το βασιλιά Γεώργιο ΣΤ' και αφιερώνονταν στους πολίτες του Στάλινγκραντ με την παρακάτω φράση: "Στους πολίτες του Στάλινγκραντ με την ατσάλινη ψυχή, ως δείγμα ευγνωμοσύνης του βρετανικού λαού".
Οδομάχοι του Τσουίκοφ με παραλλαγή χιονιού
O Ιωσήφ Στάλιν φίλησε το ξίφος φανερά συγκινημένος και το παρέδωσε για να το περιεργαστεί ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ρούσβελτ. Εκείνος αναφώνησε "Και όντως είχαν καρδιές από ατσάλι". Το ξίφος παραδόθηκε μετέπειτα στα χέρια του στρατάρχη Κλιμέντ Βοροσίλοφ και τοποθετήθηκε στο Μουσείο της Μάχης του Στάλινγκραντ.
Ο Ιωσήφ Στάλιν παραλαμβάνει το ξίφος
Σχολή Οδομαχιών Στάλινγκραντ
Με την παγίωση των θέσεων Γερμανών και Σοβιετικών, μια σειρά ανελέητων οδομαχιών ξεκίνησε στο Στάλινγκραντ. Όπως αναφέραμε και παραπάνω, μικρές αποκομμένες αλλά υπό την κεντρική καθοδήγηση, ομάδες στρατιωτών της 62ης Στρατιάς διενεργούσαν διάφορες μικρής κλίμακας επιχειρήσεις σε μια θάλασσα ερειπίων. Φτυάρια, κασμάδες και αυτοσχέδια εκρηκτικά θα χρησιμοποιηθούν εκτενέστατα στις οδομαχίες. Οι σοβιετικοί στρατιώτες σύντομα θα αποτελέσουν φόβητρο των κατακτητών.
Ο Ρούσβελτ περιεργάζεται το ξίφος του Στάλινγκραντ
Οι αξιωματικοί της Wehrmacht τους αποκαλούν "αρουραίους" για να υποτιμήσουν τη δράση τους, όμως ο μέσος Γερμανός στρατιώτης γνωρίζει. Το προσδόκιμο ζωής κάθε στρατιώτη της 62ης Στρατιάς την πρώτη εβδομάδα δράσης του στην πόλη ήταν απελπιστικά μικρό. Εάν όμως ο στρατιώτης επιβίωνε των πρώτων 7 - 10 ημερών τότε το προσδόκιμο ζωής του ανέβαινε δραματικά. Είχε πια μάθει να επιβιώνει στα ερείπια, να χρησιμοποιεί κάθε τρύπα και να μετατρέπει κάθε συνθήκη ή αντικείμενο σε όπλο. Οι στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού συχνά αναφέρονταν στην 62η Στρατιά ως "Σχολή Οδομαχιών Στάλινγκραντ" και στους στρατιώτες της ως "απόφοιτους". Και ήταν όντως η 62η Στρατιά που με 12.000 στρατιώτες κατάφερε να κρατήσει 220.000 από τους αρτιότερα εκπαιδευμένους άνδρες του Τρίτου Ράιχ.
Ο στρατηγός Τσουίκοφ στο δωμάτιο επιχειρήσεων. Το χέρι του είναι δεμένο λόγω του φοβερού δερματικού εκζέματος που εκδήλωσε από το υπερβολικό άγχος.
Άγνωστες πτυχές της μάχης του Στάλινγκραντ
1. Σπύρου Λιναρδάτου, «Πώς εφτάσαμε στην 4η Αυγούστου», σελ. 201, «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις».
2. Σπύρου Λιναρδάτου, «Πώς εφτάσαμε στην 4η Αυγούστου», σελ. 219, «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις».
3. Το ΚΚΕ. Επίσημα Κείμενα, τόμ. 4, σελ. 390, «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις».
4. Γρηγορίου Δαφνή, «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», τόμ. Β', σελ. 430, εκδ. «Ικαρος».
5. Γρηγορίου Δαφνή, «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», τόμ. Β' , σελ. 183, εκδ. «Ικαρος».
6. Ο.π., σελ. 183.
7. ΙΣΤΟΡΙΚΑ Ελευθεροτυπίας, 3 Αυγούστου 2000, σελ. 19.
8. Αγγέλου Ελεφάντη, «Η επαγγελία της αδύνατης επανάστασης», σελ. 281, εκδ. «Θεμέλιο».
9. Σπύρου Λιναρδάτου, «4η Αυγούστου», σελ. 112, εκδ. «Θεμέλιο».
10. Πηγές της εποχής ανεβάζουν τον αριθμό των νεκρών σε πάνω από 20. (Βλ. Εκκληση της Εργατικής Βοήθειας της Ελλάδος): Γιώργη Πικρού, «Οι ρίζες του λαϊκού μας κινήματος». 1912 - 1936, σελ. 224, τόμ. 9, εκδ. Καρανάσης.
11. Κομνηνού Πυρομάγλου, «Ο Γεώργιος Καρτάλης και η εποχή του», τόμ. Α', σελ. 107, εκδ. «Ιστορική Ερευνα», 1965.
12. Γρηγορίου Δαφνή, «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», τόμ. Β', σελ. 423, εκδ. «Ικαρος».
13. Ο.π., σελ. 467.
14. Τηλεγράφημα ελληνικής πρεσβείας Ρώμης, της 14/27 Δεκέμβρη 1914. Αρχεία υπουργείου Εξωτερικών, από Γεωργίου Βεντήρη, «Η Ελλάς του 1910 - 1920», σελ. 267 - 268, εκδ. «Ικαρος».
15. Γεωργίου Βεντήρη, «Η Ελλάς του 1910 - 1920», σελ. 81, εκδ. «Ικαρος».
16. Σπύρου Λιναρδάχου, «Πώς εφτάσαμε στην 4η Αυγούστου», σελ. 194, «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις».
17. Σπ. Λιναρδάτου, «Πώς εφτάσαμε στην 4η Αυγούστου», σελ. 194 - 195, «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις».
18. Γρηγορίου Δαφνή, «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», τόμ. Β', σελ. 441, εκδ. «Ικαρος».
19. Ο.π., σελ. 443.
20. Γρηγορίου Δαφνή, «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», τόμ. Β', σελ. 476, εκδ. «Ικαρος».
Link https://greekworldhistory.blogspot.com/2013/02/blog-post_3.html
- Η μάχη του Στάλινγκραντ είχε και μια περίεργη γεύση από τον Ισπανικό Εμφύλιο. Ο Ρούμπεν Ρουίζ Ιμπαρούρι, γιος της γνωστής Πασιονάρια, σκοτώθηκε στο Κοτλουμπάν μαχόμενος στις τάξεις της 35ης μεραρχίας τυφεκιοφόρων της φρουράς. Επίσης τέσσερις κατοπινοί σοβιετικοί στρατάρχες, ο Βορόνοφ, ο Μαλινόφσκι, ο Ροκοσόφκσι και ο Ρόντιμτσεφ είχαν υπηρετήσει ως σύμβουλοι των δημοκρατικών δυνάμεων στην Ισπανία, όπως άλλωστε και ο στρατηγός Σουμίλοφ που διοικούσε την 64η στρατιά.
- Οι σοβιετικοί στρατιώτες είχαν έναν ιδιότυπο τρόπο να γιορτάζουν μια παρασημοφόρηση. Έριχναν το παράσημο σε μια κούπα με βότκα την οποία ο ήρωας έπρεπε να πιει και στο τέλος να πιάσει το παράσημο με τα δόντια του.
- Όταν ο στρατηγός Πάουλους βρέθηκε ο ίδιος στην Βινίτσα για να συναντήσει στελέχη της κεντρικής γερμανικής διοίκησης, ρωτήθηκε πόσο καιρό υπολόγιζε ότι θα του έπαιρνε να καταλάβει το Στάλινγκραντ. Εκείνος απάντησε αλαζονικά: Δέκα ημέρες και μετά δεκατέσσερις ανασύνταξη.
- Όταν ο Πάουλους συνειδητοποίησε την ήπια μεταχείριση που του επιφύλασσαν οι σοβιετικοί αναθάρρησε. Σε ένα δείπνο με τον Βορόνοφ μάλιστα απηύθυνε πρόποση με βότκα λέγοντας: Σε αυτούς που μας νίκησαν, τον σοβιετικό στρατό και την ηγεσία του.
- Η μάχη του Στάλινγκραντ υπήρξε τόσο σφοδρή κατά τον Σεπτέμβριο του 1942 που υπολογίζεται ότι η 6η Στρατιά κατανάλωσε μόνο εκείνο το μόνα 25.000.000 φυσίγγια
- Μια από τις θρυλικότερες μορφές του σοβιετικού στρατού θεωρείται ο ολμιστής στρατιώτης Μπέζντικο, ο οποίος θεωρείτο τόσο κορυφαίος στον χειρισμό του όλμου που λέγεται ότι μπορούσε να έχει έξι βλήματα ταυτόχρονα στον αέρα.
- Tα παιδιά του Ιωσήφ Στάλιν, του Κλιμέντ Βοροσίλοφ και του Λεονίντ Κρουτσέφ υπηρετούσαν στο μέτωπο του Στάλινγκραντ στην σοβιετική αεροπορία.
- Στα τέλη του Δεκέμβρη του 1942, οι γερμανικές δυνάμεις εξακολουθούσαν να κρατούν 35.000 σοβιετικούς στρατιώτες κοντά στο Στάλινγκραντ. Οι αιχμάλωτοι βρίσκονταν σε άθλια κατάσταση, υποσιτισμένοι και άρρωστοι. Μια από τις τελευταίες ημέρες ο Πάουλους έδωσε εντολή να αποδοθούν οι αιχμάλωτοι πίσω στον εχθρό. Αντ' αυτού οι άνδρες της κατώτερης διοίκησης τους εκτέλεσαν όλους.
- Τον Οκτώβριο του 1942 ο Γκαίμπελς διέταξε τις γερμανικές αρχές σε όλες τις γερμανικές πόλεις να τοποθετήσουν πινακίδες σε κεντρικά σημεία στις οποίες θα αναγράφονταν η απόσταση που τις χώριζε από το Στάλινγκραντ.
- Σε μια από τις εργασίες συντήρησης του λόφου του Μαμάεφ το 1963, βρέθηκαν δύο σκελετοί. Ο ένας ανήκε σε έναν σοβιετικό και ο άλλος σε έναν Γερμανό στρατιώτη. Από τη στάση των σωμάτων πιστεύεται ότι σκοτώθηκαν μαχαιρώνοντας ο ένας τον άλλο και μετά τα σώματά τους τάφηκαν από χώματα.
- Το 1999 ένας παλαίμαχος του μετώπου του Αφγανιστάν που είχε επιζήσει μετά από 5 έτη μαχών σκοτώθηκε στο λόφο του Μαμάεφ πατώντας μια παλιά γερμανική νάρκη. Ήταν το τελευταίο θύμα του Στάλινγκραντ.
Enemy at the Gates
Παραπομπές:1. Σπύρου Λιναρδάτου, «Πώς εφτάσαμε στην 4η Αυγούστου», σελ. 201, «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις».
2. Σπύρου Λιναρδάτου, «Πώς εφτάσαμε στην 4η Αυγούστου», σελ. 219, «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις».
3. Το ΚΚΕ. Επίσημα Κείμενα, τόμ. 4, σελ. 390, «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις».
4. Γρηγορίου Δαφνή, «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», τόμ. Β', σελ. 430, εκδ. «Ικαρος».
5. Γρηγορίου Δαφνή, «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», τόμ. Β' , σελ. 183, εκδ. «Ικαρος».
6. Ο.π., σελ. 183.
7. ΙΣΤΟΡΙΚΑ Ελευθεροτυπίας, 3 Αυγούστου 2000, σελ. 19.
8. Αγγέλου Ελεφάντη, «Η επαγγελία της αδύνατης επανάστασης», σελ. 281, εκδ. «Θεμέλιο».
9. Σπύρου Λιναρδάτου, «4η Αυγούστου», σελ. 112, εκδ. «Θεμέλιο».
10. Πηγές της εποχής ανεβάζουν τον αριθμό των νεκρών σε πάνω από 20. (Βλ. Εκκληση της Εργατικής Βοήθειας της Ελλάδος): Γιώργη Πικρού, «Οι ρίζες του λαϊκού μας κινήματος». 1912 - 1936, σελ. 224, τόμ. 9, εκδ. Καρανάσης.
11. Κομνηνού Πυρομάγλου, «Ο Γεώργιος Καρτάλης και η εποχή του», τόμ. Α', σελ. 107, εκδ. «Ιστορική Ερευνα», 1965.
12. Γρηγορίου Δαφνή, «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», τόμ. Β', σελ. 423, εκδ. «Ικαρος».
13. Ο.π., σελ. 467.
14. Τηλεγράφημα ελληνικής πρεσβείας Ρώμης, της 14/27 Δεκέμβρη 1914. Αρχεία υπουργείου Εξωτερικών, από Γεωργίου Βεντήρη, «Η Ελλάς του 1910 - 1920», σελ. 267 - 268, εκδ. «Ικαρος».
15. Γεωργίου Βεντήρη, «Η Ελλάς του 1910 - 1920», σελ. 81, εκδ. «Ικαρος».
16. Σπύρου Λιναρδάχου, «Πώς εφτάσαμε στην 4η Αυγούστου», σελ. 194, «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις».
17. Σπ. Λιναρδάτου, «Πώς εφτάσαμε στην 4η Αυγούστου», σελ. 194 - 195, «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις».
18. Γρηγορίου Δαφνή, «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», τόμ. Β', σελ. 441, εκδ. «Ικαρος».
19. Ο.π., σελ. 443.
20. Γρηγορίου Δαφνή, «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», τόμ. Β', σελ. 476, εκδ. «Ικαρος».
Link https://greekworldhistory.blogspot.com/2013/02/blog-post_3.html
Ειδικές εκπτώσεις σελίδας έως και 40%
NEW
|
302
ΕΡΓΑΛΕΙΑ
ΚΟΠΗΣ
|
304
ΕΡΓΑΛΕΙΑ
ΓΕΝΙΚΑ
Ηλεκτρικό κρουστικό τρυπάνι Mensela EH-LM1 21V |
|
302
ΕΡΓΑΛΕΙΑ
ΚΟΠΗΣ
|
304
ΕΡΓΑΛΕΙΑ
ΓΕΝΙΚΑ
|
